روش اسلام در مقابله با بیماریها و ویروسها

نویسنده : احمد ناجی

چند روز پیش شاهد انتشارویروس موسوم به ” کرونا ” در چین بودیم ، امری که باعث شد جهانیان با وحشت بزرگی دچار شوند و کشورهای مختلف برای مقابله با آن تدابیر و اقدامات لازم اتخاذ کردند.

در این شرایط ، شایسته است روش اسلام به طور کلی در مقابله با بیماری ها و ویروس ها را مورد بررسی قرار دهیم. 

اسلام ، در این باره دارای برنامه ای  کامل و جامع است ؛ پاسداری از مصالح – کلیات – پنج گانه که عبارتند از دین ، جان ، عقل ، ناموس و مال در صدر برنامه های اسلام قرار دارد…

خداوند دستور داده که از جان آدمیان محافظت شود ؛ آنجا که می فرماید :

“وَلاَ تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ” و خود را با دست ‏خود به هلاكت ميفكنيد . سوره البقرة آیه 195

و در جای دیگر می فرماید : ” وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيماً” و خودتان را مكشيد زيرا خدا همواره با شما مهربان است . سوره النساء  آیه 9

أسامة بن شريك رضي الله عنه می گوید: روزی و در شرایطی که جمعی از اصحاب دور او حلقه زده بودند به خدمت رسول الله صلى الله عليه وسلم رسیدم ؛ سلام کردم و گوشه ای نشستم … عرب های بادیه نشین از اینجا و آنجا به خدمت آن حضرت می آمدند و سوال می کردند : ای رسول خدا ؛ آیا می توانیم  به منظورمقابله با بیماری ها و ویروس های موجود از دارو و درمان استفاده کنیم؟ پیامبر در پاسخ آنان فرمود : آری ؛ به معالجه خودتان  بپردازید ؛ زیرا خداوند هیچ دردی را بدون درمان نیافریده است ؛ جز مرگ ” . روایت از أبو داود و شمارگان آن (10/334 (می باشد.

به طور کلی می توان روش اسلام در مبارزه با بیماری ها و ویروس های مُسری را در موارد زیر خلاصه نمود :

1-اعتقاد به اینکه سرچشمه همه کارها خداوند است ؛ علاوه بر اینکه باید اسباب مربوط به آن بیماری تهیه شده و احتیاط و پرهیز قبل از ابتلا به آن جهت مداوا و بهبودی نیز مراعات شود.

2- اسلام برای مردم بیان می کند که برای هر دردی درمانی وجود دارد و هر گونه بیماری قابل معالجه است ، عده ای آن را می دانند ولی عده ای نسبت به آن بی اطلاع هستند ؛ این قضیه با توجه به زمان ها و پیشرفت های دارویی و وسایل پزشکی متفاوت است.

رسول خدا صلى الله عليه وسلم در این باره می فرماید : “إن الله لم ينزل داءً، ـ أو لم يخلق داءً ـ إلاّ أنزل -أو خلق- له دواء، علمه من علمه و جهله من جهله إلاّ السام، قالوا: يا رسول الله، وما السام؟ قال: الموت” همانا خداوند هیچ دردی را نیافریده مگر اینکه برای آن درمانی ساخته است ؛ که عده ای نسبت به آن درمان اشراف دارند ولی عده ای بی اطلاع اند ؛  جز ” سام ” پرسیدند ای رسول الله ؛ سام چیست ؟ فرمود : مرگ . ( این حدیث را آلبانی در کتابش “سلسلة الأحاديث با شمارگان 1650 صحیح شمرده است )

این حدیث نبوی امید بهبودی را به همه کسانی که بیمارند می بخشد ؛ چرا که طبق فرموده رسول الله هیچ دردِ بدون درمانی وجود ندارد و هر گونه بیماری قابل بهبودی است ؛ بدین وسیله شایسته نیست هیچ شخص مریضی ؛ هرچند بیماری اش هم خطرناک  باشد امید بهبودی و شفا را از دست نمی دهد ؛ بر عکس آن باورهایی که امروزه وجود دارد و برخی بیماری ها را معالجه ناپذیر می پندارند.  

3- شخص مریض باید برای معالجه بیماری اش تلاش کند و اگر از معالجه سرباز کند  گناهکار محسوب خواهد شد …

دیگر وظیفه شخص بیمار این است که باید برای عدم انتشار بیماری و عدم سرایت آن به دیگران تلاش کند که این امر هم با حضور پیدانکردن در بین مردم و خارج نشدن از خانه مگر برای ضرورت ، میسر می شود ؛ چرا که از دیدگاه شریعت اسلام آزار رساندن به دیگران ممنوع می باشد …

 رسول الله صلى الله عليه وسلم می فرماید : “لا ضرر ولا ضرار” یعنی نباید باعث ضرر دیگران شد و همچنین نباید از دیگران متضرر شد . این حديث حَسَن است و ابن ماجه آن را روایت نموده است .

بر شخص غیر مریض نیز واجب است از کسی که به بیماری مُسری مبتلا شده است نزدیک نشود و با درایت و زیرکی و بدون اینکه احساسات آن مریض  را جریحه دار نماید از او فاصله بگیرد.

رسول خدا  صلى الله عليه وسلم می فرماید : “لا عدوى ولا طيرة ولا هامة ولا صفر و فر من المجذوم كما تفر من الأسد” عدوی و طیره و هامه و صفر وجود ندارد ؛ از بیماری فرار کن همانگونه که از شیر جنگل فرار می کنی . این حدیث را امام بخاري روایت کرده است .

همچنین این گونه اشخاص وظیفه دارند اگر چنانچه وسایل و داروهایی را سراغ دارند که به وسیله آن ها می توان از بیماری مُسری در امان ماند  ، آن ها را حتماَ باید عملی سازند ..

به طور کلی اشخاص غیر بیمار باید رفتارشان با شخص بیمار عادی و طبیعی باشد .

اسلام با این گونه برنامه ریزی ها می خواهد انسان را به سمت یک آرامش درونی  سوق دهد ؛ آن هم از طریق  ارجاع کلیه امور به خدای متعال ؛ همچنین اسلام می خواهد انسان را به سمت تهیه اسباب که سنتی از سنت های ثابت خداوند می باشد  بکشد که با این کار به دو فایده – ت.کل بر خدا و تهیه اسباب – دست می یابد .

شاید عده ای گمان کنند که میان فرموده رسول الله  صلى الله عليه وسلم “لا عدوى” و دیگر فرموده اش که می فرماید  “و فرّ من المجذوم كما تفر من الأسد” تناقض وجود دارد ؛ ولی واقعیت این است که از دیدگاه اهل دانش هیچ گونه منافاتی بین این دو حدیث نبوی وجود ندارد و هر دو حدیث از فرموده های گران سنگ آن حضرت به شمار می آیند ..

وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید : ” لا عدوى ولا طيرة ولا هامة ولا صفر ولا نوء ولا غول” در واقع می خواهد یکی از باورهای اهل جاهلیت را نفی کند که می پندارند بیماری مانند زخم است که به صورت طبیعی سرایت می کند ! و هر کس با شخص مریض معاشرت کند به بیماری وی مبتلا خواهد شد ! این باور باطلی است ؛ زیرا این کار در چارچوب مقدرات الهی اتفاق می افتد و چه بسا انسان سالمی با یک شخص مریض و جذامی معاشرت می کند و بدان مبتلا نمی شود و این یک واقعیت است ..

و به همین خاطر است که رسول خدا صلى الله عليه وسلم در پاسخ شخصی که از او در باره شتر سالمی که با یک شتر زخمی معاشرت می کند و در نتیجه همان بیماری را می گیرد ! فرمود : فمن أعدى الأول.

و اما پاسخ منافات ظاهری این فرموده نبوی ” فر من المجذوم فرارك من الأسد” از شخص مبتلا به بیماری جذام فرار کن همانگونه که از شیر جنگل فرار می کنی ” و دیگر فرموده آن حضرت  صلى الله عليه وسلم ” لا يورد ممرض على مصح – شخص سالم بر شخص بیمار وارد نشود ” این است که جایز نیست – در این گونه موارد – نگران سرایت بیماری بود و دست روی دست گذاشت ؛ بلکه باید اسباب نبتلا نشدن به این بیماری که عبارت است از دوری جستن از کسانی که به بیماری های مسری مانند “الجرب والجذام مبتلا می باشند را تهیه نمود  “؛ که این تمهیدات به منظور در امان ماندن از اسباب شر و وسوسه های شیطانی که همواره به او القا می کند که آنچه او و شترش بدان مبتلا شده است در اثر سرایت بوده است نه چیز دیگر ! منبع : مجموع فتاوى ومقالات الشيخ ابن باز: 6/27). 

از خداوند می خواهیم که همه بیماران مان را شفا داده و همه مبتلایان را بهبود بخشد .  آمين

ترجمه : یوسف ساجدی