گزیده ای از کتاب: (ماذا فی الشعبان؟)
✍️تألیف:(سید محمد بن علوی مالکی المکی الحسنی)
چه چیزی در ماه شعبان روی داده است؟
یکی از قواعد ثابت و مقرر نزد اهل علم این است که:زمان ارزش و تشرف پیدا می کند بە خاطر حوادث و رویدادهایی که در آن زمان واقع می شوند، واین حوادث در بخشیدن ارزش اعتباری به زمان اصل هستند، و ارزش و فضل زمان بستگی به ارزش و فضل حادثه‌ی واقع شده در آن وقت و زمان دارد، ومقصود اصلی در این نوشتار( فضیلت ماه شعبان) ایجاد ارتباط بین امت اسلام با تاریخ پر افتخار آن، والبته عمق بخشی به فهم دینی می باشد. ودر حقیقت وقتی مردم را به ارتباط با تاریخ اسلام دعوت میکنیم دو هدف را دنبال میکنیم : یکی پند گرفتن از این حوادث تاریخی و دیگری غنیمت شمردن فرصتها ومناسبتهایی که در زمان وجود دارند…پس در واقع مردم مؤمن را به حقیقتی روشن و عقیده‌ای صحیح دعوت میکنیم،و این کار ما در اصل تعظیم و بزرگداشت زمان نیست بلکه تعظیم و بزرگداشت خداوندی است که خالق زمان و مکان است…
واینک بعضی از رویدادهای مهمی که در ماه شعبان اتفاق افتاده اند:
۱ـ تغییر قبله:
تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه در ماه شعبان واقع شده است.
پیامبر اسلام تا زمانیکه در مکه تشریف داشتند و هم در مدینه در ابتدای هجرت تا شانزده ماه وبه قولی تا هفده ماه رو به بیت المقدس نماز می خواند، ودر این مدت دعا میکرد که خداوند مسجد الحرام را قبله‌ی او گرداند…درپانزده رجب یا پانزده شعبان پیامبر نماز ظهر را در مسجد (بنی سلمه) به صورت امامت رو به مسجد الاقصی می خواند،که بعد از دو رکعت حضرت جبرئیل(ع) وحی نازل کرد و از جانب خدا امر کرد که نماز را به سوی کعبه بخواند. وپیامبر (ص) و اصحابی که با او نماز میخواندند یکسره به سمت کعبه چرخیده و دو رکعت باقیمانده نماز را رو به کعبه تمام کردند،به همین دلیل این مسجد بعد از این واقعه به نام (مسجدالقبلتین) نامیده شد.
۲ـ فتوحات اسلامی:
بسیاری از فتوحات صدر اسلام در ماه شعبان روی داده است:
الف ـ فتح دمشق توسط ابو عبیده بن جراح وخالد بن ولید
ب ـ جنگ قادسیه بزرگترین جنگ بین سپاه اسلام وحکومت فارس
ج ـ فتح سرزمین هند توسط قاسم بن محمد
۳ـ رفع اعمال:
یکی از مزایای مشهور ماه شعبان (رفع اعمال) بردن وعرضه‌ی اعمال به خدمت خداوند است. که همه‌ی کارهای یک سال به محضر حق برده میشوند .. عن اسامه بن زید(رض) قال : قلت یا رسول الله لم أرک تصوم من شهر من الشهور ما تصوم من شعبان! قال صلی الله علیه وسلم :(ذاک شهر یغفل الناس عنه بین رجب و رمضان، وهو شهر ترفع فیه الأعمال الی رب العالمین، وأحب ان یرفع عملی و أنا صائم) قال المنذری(رواه النسائی) قلت: وأخرجه الامام احمد فی (مسنده)
از اسامه پسر زید (رض)روایت شده گفت: گفتم ای رسول خدا شما را نمی بینم که در هیچ ماه به اندازه‌ی ماه شعبان روزه بگیرید! پیامبر (ص) فرمود:این ماه ماهی است که مردم از آن غافل هستند چون بین رجب و رمضان واقع شده است. ماهی است که اعمال و کارهای بندگان به سوی خداوند جهانیان برده میشود و من دوست دارم اعمال من در حالیکه روزه هستم به محضر خدا برده شود.
والبته این رفع اعمال مختص ماه شعبان نیست.بلکه احادیثی داریم که بر رفع اعمال در اوقات مختلف دلالت میکنند. وهیچ منافاتی بین احادیث وجود ندارد، زیرا هریک از این رفع اعمال حکمت مخصوص به خود دارد.بنابر این رفع اعمال سه نوع دارد
۱ـ رفع اعمال روزانه و شبانه ۲ـ رفع اعمال هفتگی ۳ ـ رفع اعمال سالیانه
۱ ـ رفع اعمال شبانه روزی :
طبق حدیث متفق علیه که میفرماید: (یتعاقبون فیکم ملائکه باللیل و ملائکه بالنهار ویجتمعون فی صلاه الفجر وصلاه العصر، ثم یعرج الذین باتوا فیکم، فیسألهم ربهم وهو اعلم بهم، کیف ترکتم عبادی؟ فیقولون: ترکناهم و هم یصلون و أتیناهم و هم یصلون )
ترجمه:( فرشتگانی در شب و فرشتگانی در روز پی در پی میایند و بر شما وارد میشوند و مراقب اعمال شما هستند، وآنها در وقت نماز صبح و نماز عصر به هم میرسند،سپس آنهایی که شب را نزد شما بوده‌اند،به حضور خدا میروند و خدا از آنها مپرسد ـ در حالیکه از آنها بهتر میداند ـ بندگان مرا در چه حالتی ترک کردید؟ فرشته‌ها میگویند: وقتی نزد آنها رفتیم نماز میخواندند و وقتی که از آنها جدا شدیم نماز میخواندند.)
این حدیث بر رفع اعمال در هر شب و روز دلالت میکند.
۲ ـ رفع اعمال هفتگی:
که حدیث رسول اکرم (ص) که در مورد روزه‌ی دوشنبه و پنجشنبه از ایشان سوال شد، بر آن دلالت میکند و حضرت در جواب فرمود :(در هر دوشنبه و پنجشنبه اعمال بندگان به محضر خداوند برده میشوند و من دوست دارم اعمال من در حالیکه روزه هستم به حضور خدا برده شود.)
۳ ـ رفع اعمال سالیانه: که هر سال یک بار ودر ماه شعبان میباشد که در حدیث روایت شده از اسامه در بالا مفصلا مورد بحث قرار گرفت.
۴ـ تقدیر اعمال (تعیین ارزاق وآجال):
در تفسیر آیات نخستین سوره‌ی دخان که می
فرماید:( انا انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم أمرا من عندنا انا کنا مرسلین) دخان ۳ـ۵ ترجمه: ( ما قرآن را در شب پر خیر و برکتی فرو فرستادیم. ما همواره بیم دهنده بوده‌ایم.در این شب مبارک هر گونه کار حکیمانه‌ای بیان و مقرر گشته است. کار و باری که از سوی ما صادر و بدان دستور داده شده است. مافرستنده بوده‌ایم.) بیشتر مفسرین این شب را شب قدر معرفی کرد‌اند، اما در بعضی از تفاسیر این شب را شب نصف شعبان میدانند و فرموده‌اند : در این شب هر چیزی که برای انسانها در طول یک سال
اتفاق می افتد مقرر میشود وآن هم شامل: خیر و شر ، مرگ و تولد ، رزق و روزی، اجل و زمان مرگ..و..و..میشود.
۵ـ فضیلت روزه‌ی ماه شعبان:
(عن عائشه ( رض): کان رسول الله صلی الله علیه وسلم یصوم حتی نقول لا یفطر، و یفطر حتی نقول لا یصوم، و ما رأیت رسول الله (ص) استکمل صیام شهر قط، الا شهر رمضان، و مارأیته فی شهر اکثر صیاما منه فی شعبان)
ونیز حدیث روایت شده از اسامه که در بالا آورده شد،دلیل بر فضیلت روزه‌ی شعبان است.
۶ـ شعبان ماه صلوات بر پیامبر اسلام:
در ماه شعبان آیه‌ی ۵۶ سوره‌ی احزاب،یعنی آیه درود و سلام وصلوات نازل شده است…آنجا که می فرماید: (ان الله و ملائکته یصلون علی النبی یا ایهاالذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما)
ترجمه 🙁 خداوند و فرشتگانش بر پیغمبر درود می فرستند ، پس ای مؤمنان شما هم بر او درود بفرستید و چنان که باید سلام بگویید.)
پس شعبان ماه فرستادن درود و صلوات وسلام بسیار بر رسول الله است.
۷ـ شعبان ماه قرائت قرآن:
خواندن قرآن یکی از کارهای نیک ومطلوب در هر زمانی است. اما این کار خوب و عمل صالح در زمانهای مبارک و مشرف مانند رمضان و شعبان و روز جمعه و مکانهای مبارک مانند مکه‌ی مکرم وروضه‌ی شریف و..و..بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است.
✍️ترجمه با اندکی تلخیص و تصرف
امیر خالدی ـ جلدیان (۱۴۰۰٫۱٫۵)
