ترجمه: کریــم تاران
در حالی که ویروس کرونا جان هزارها نفر ؛ بدون فرق بین کوچک و بزرگ، پیر و جوان و مٶمن و کافر را گرفته و می‌گیرد؛ همچنان جنگ و جدال بر سرِ بستن مساجد و تعلیق نماز جمعه و جماعات در بین بسیاری از اساتید و فقهای مسلمان دایر است و گاهی اوقات، به درگیری لفظی و کشمکش هم می‌رسد؛ تا جایی که این نوع اختلاف در حد تئوری و حرف باقی نمی ماند و بلکه به سبَّ و شتم هم می‌رسد.
آنانی که بستن مساجد را جایز می دانند، مخالفین خود را به تندروی محکوم می کنند و گروه دیگر نیز طرف مقابل را به سستی و نرم خوییِ بیش از حد در دین متهم می نماید و آنان را قرار گرفته زیر سلطه‌ی سیاستِ ضد دینی می انگارند، زیرا آنان بستن مساجد و تعلیق نمازِ جماعات را نوعی بازدارندگی از راه خدا و اعلام جنگ علیه اسلام می پندارند!
با توجە بە فقدان اعتماد بین مردم و دولتمردان از یک سو و احتمال وجود توطئە از سوی دیگر، متٲسفانه همه‌ی این بحث و جدل‌ها، آنان را از ذکر مسائل اساسی، مهـم و حیاتی بدور کرده است.
متاسفانه به مسایل فرعی و فقهی فوق چسبیده اند و از مسائلی که در این بحران کشنده از نگاه فقهی و شرعی لازم و ضروری است بی خبرند ؛ نمی آیند بپرسند آیا در حالت و شرایط کمبود امکانات پزشکی و بویژه دستگاه‌های تنفس مصنوعی و وفور بیماران و مبتلایان؛ آیا اولویتِ مداوا با جوانان و خردسالان است یا…؟ و آیا آنانی که از لحاظ ظاهری بهترند بر بیماران بدحال ترجیح داده می‌شوند…؟
و آیا…؟ حرفی گفته نمی‌شود و بحثی مطرح نمی‌گردد !؟
از این مطلب که آیا پرداخت زکات به بیمارستان‌های خصوصی و دولتـی بویژه در این روزهای سخت کرونایی جائز است یا خیـر، حرفی گفته نمی‌شود ؟
چرا از کیفیت و چگونگی برون‌رفت از این بحران از لحاظ اقتصادی حرفی گفته نمی‌شود؟ و راهکار اسلام بعد از مسائل روحیِ همچون دعا و نیایش و حسن‌ظن به خدا، در این زمینه چیست؟
در این مقال مناسب دیدم که از زنان و مردانی حرف بزنم که زندگیشان را برای نجات مردم و معالجه و مداوای آنان وقف کرده‌اند، کسانی که در خط ِمقدم آتش‌بازی‌اند.
آری …
آنان کادر درمانی اعم از پزشکان و پرستاران هستند.
آنانکه در این شرایط سخت و دشوار به شدت نیازمند مجموعه‌ای احکام استثنائی اند تا آنها در این شرایط نیز بتوانند اهل عبادت باشند .
۱ – بر این باورم که در هر کشوری حکومت‌ها باید کادر درمانی را از نظر مادی و معنوی پشتیبانی کنند و با افزایش حقوق آنها ، آنان را در انجام هرچه بهتر وظایفشان یاری کنند.
۲ – بر دولتها لازم است که امکاناتی از قبیل ماسک، مواد ضدعفونی و لباس مخصوص را برایشان تهیه کنند، زیرا آنان بیشتر از هر کسی در معرض این بیماری هستند.
۳ – لازم است که مٶسسات خیریه و ثروتمندان جامعه، از کمک و مساعدت‌های مادی و معنوی خود به کادر درمانی دریغ نورزند؛ همانطور که در این شرایطِ پیش‌رو، پرداخت زکات به بیمارستان و مراکز درمانـی حتی قبل از موعد مقرر هم درست و جایز است؛ زیرا نجات حیات بشری از ضرویاتی است که شرع آن را لحاظ کرده است و از اولویات قرار داده است.
اگر پرداخت زکات به فقرا و مساکین بخاطر تٲمین نیازمندیهایی همچون خوراک و پوشاک و آشامیدنی‌ها درست و واجب باشد، پس برای نجات جان مردم چطور است !؟؟
تعجیل در پرداخت زکات بشرطی که به حدنصاب رسیده باشد، از رهنمودهای پیامبر می باشد؛ زیرا زکات عمویش عباس را قبل از موعد مقرر پرداخت کرد و اجازه آن را داد – که حدیث آن در صحیحین بخاری و مسلم موجود است.
٤ – بر همسایگان پزشکان و پرستاران لازم است در کنار خانوادەهایشان باشند و آنان را کمک و دلنوایی کنند، همچنین لازم است خانواده های مریض هم رعایت حالشان شود زیرا،
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو دردی بدرد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
بر گرفته از فرموده پیامبر – المسلمون کالجسد الواحد – برای همین وقتی جعفر بن ابی‌طالب فوت می‌کند پیامبر می فرماید: ” برای خانواده جعفر غذا تهیه کنید که آنان به کار خود مشغولند “/ حدیث صحیح.
و قیاس هر کاری کە صاحب مصیبت و بلا را مشغول و درگیر کند، درست و صحیح است.
٥ – برای کادر درمانی اعم از پزشکان و پرستاران جمع بین دو نماز، ظهر و عصر و مغرب و عشاء صحیح است و جمع نماز ربطی به قصر و شکستن آن ندارد، زیرا شکسته خواندن نماز از شرایط سفر است و فرد مسافر هر دو شرایط – قصر و جمع – را دارا می باشد.
٦ – اصل و واجب در انجام وضو استعمال آب است، اگر انجام این کار – استعمال آب برای وضو – بر کادر درمانی بخاطر سختی درآوردن لباس و شاید خطر انتقال ویروس از این مجرا سخت و خطرناک باشد؛ تیمّم برای آنان درست است. زیرا خداوند در اصل اجازه‌ی تیمم را برای مریض داده و در شرایط ضروری برای پرستارِ مریض هم صدق می کند.
اگر شیوع و سرایتِ بیماری قوت گرفت، تیمم با اشارە بر [ صعید ] خاک یا .. جایز است. زیرا پیامبر در طواف کعبه بجای استلام و لمس کردن حجرالاسود، به اشاره کردن به آن اکتفا کرده است.
امام ابوجمعةالوهرانی رحمه‌الله كه ساکن اندلس بوده و در آن زمان که مسلمانان تحت سیطره مسیحی‌ها از انجام مناسکی همچون وضو و تیمّم ناتوان بوده‌اند، فتوی به جواز اشاره به خاک [ بجای تیمم ] و خواندن نماز دادەاند.
البتە انجام همەی این‌موارد در شرایط ضروری است.
۷ – اگر یکی از آن کارکنان بر بالین مریض باشه و نتواند آن مریض را ترک کند و وقت نماز هم به‌سر رود و از استقبال و رو به قبله کردن معذور باشد، شرط استقبال قبله ساقط می شود و به هر طرفی نماز خواندنش جایز است. زیرا خداوند می فرماید: وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ / بقره(115) و در آیتی دیگر می فرماید: حَافِظُواْ عَلَي الصَّلَوَاتِ والصَّلاَةِ الْوُسْطَي وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِينَ/ بقره (238) و ” فَإنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُكْبَاناً ” بقرە (239)/
و معلوم است کە میدان جنگ و جهاد، التزام بە سمت قبلە در آن میسر و ممکن نیست، بخصوص اگر بر پشت حیوانی باشد و حیوان نیز مدام در حال حرکت باشد.
این رخصت‌های شرعیِ که برای کادر درمانی در این شرایط حاد زمانی و مکانی در نظر گرفته می‌شود، برگرفته از مجموعه‌ای از ادله و استدلال عمومی و خصوصی است که قواعد و اصول شرع نیز برآن صحه می‌گذارد، که نمونه هایی را از آن ذکر می‌کنیـم:
قول خداوند که می‌فرماید: (فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ )/ تغابن (16)
و فرمایش پیامبر که می فرماید: (ٳذا ٲمرتکم بٲمر فٲتوا منه مااستطعتم )
و قول پروردگار : ( وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ) و ( يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ) و …
و فرموده پیامبر ( بعثت بالحنیفیه السمحه )…
نمونه‌هایی از قواعد فقهی که این احکام از آنها مستنبط شده است:
٭ المشقة تجلب التیسیر
٭ الواجب یسقط بالعدل
٭ لا ضرر و لا ضرار
٭ ٳذا ضاق الٲمر ٳتسع
و اصول مقاصدی كه این احكام از آنها مستنبط شده:
٭ حفظ النفس مقدم علی حفظ الدین
٭ ارتکاب ادنی المفسدتین لدفع اعلاهما
٭ اعتبار تفاوت الواجبات
و در آخر، خطاب به آن لشکر [ مدافعین سلامت ] می‌گویـم: شما در خط مقدم هستید، آنطور که جان مردم را نجات می دهید و برای این کار شب‌بیداری می‌کشید.
مبارک بادتان مژده‌ی خداوندی که می‌فریماید: ( وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعاً/ مائده 32
نویسنده : شیخ بشیر بن حسن – عضو اتحاد جهانی علمای مسلمـان
