احکام ورود ریاء بر عبادت؛
ملحق شدن ریاء به عبادت سه حالت دارد:
•حالت اول: ریاء انگیزه اصلی عبادت باشد؛ مانند فردی که جهت خودنمایی کردن برای مردم نماز بخواند و هدف اصلی اش از نماز خواندن این باشد که مردم به او توجه کنند و او را مورد مدح و تمجید قرار بدهند که این حالت موجب باطل شدن عبادت می شود.
•حالت دوم: رياء در وسط عبادت وارد شود؛یعنی: انسان در ابتدای امر عبادت خود را خالصانه برای خداوند شروع کند و سپس در وسط عبادت به هر دلیلی ریاء بر وی وارد شود که این حالت به نوع عبادت بستگی دارد و دو حالت دارد:
حالت نخست: ابتدا و انتهای عبادت بایکدیگر مرتبط نباشند که در این صورت ابتدای عبادت مذکور صحیح و انتهای آن باطل می باشد؛ به طور مثال: فردی قصد دارد تا صد ریال صدقه بدهد؛پنجاه ریال آن را خالصانه صدقه می دهد و در پنجاه ریال دوم ریاء بر وارد می شود و از روی ریاء صدقه می دهد که در این صورت صدقه نخست صحیح و صدقه دوم به دلیل مخلوط شدن آن با ریاء باطل می باشد.
و حالت دوم: ابتدا و انتهای عبادت به یکدیگر مرتبط باشند (مانند: نماز) که خود دو حالت دارد:
۱- انسان با ریای وارد شده مخالفت كند و تسلیم آن نشود بلکه از آن رویگردانی کرده و آن را ناپسند بداند که در چنین حالتی ریاء تاثیری بر عبادت ندارد زیرا رسول الله صلی الله عليه وسلم می فرماید: (إن الله تجاوز عن أمتي ما حدثت به أنفسها ما لم تعمل أو تتكلم)يعني: (خداوند متعال از وسوسه های قلبي- و فكري- امت تا زمانی که آنها را به مرحله عمل یا به زبان نیاورده باشند گذشت کرده است)
۲ – انسان تسلیم ریاء شود و اقدامی برای برطرف نمودن آن انجام ندهد که در این صورت كل عبادت باطل می شود زیرا ابتدا و انتهای عبادت مرتبط به یکدیگر است؛ بطور مثال: فردی نماز را خالصانه برای الله شروع می کند و در رکعت دوم به هردليلي ریاء بر وی وارد می شود و نمازگزار هیچ تلاشی برای برطرف کردن آن نمی کند و بلکه تسلیم آن می شود که در این صورت کل عبادت باطل می شود زیرا-نماز عبادتی است که- ابتدا و انتهای آن با یکدیگر مرتبط است.
•حالت سوم: ریاء بعد از تمام شدن عبادت به سراغ انسان بیاید که چنین ریائی عبادت را باطل نمی کند زیرا عبادت، صحیح و بدون ریاء پایان یافته است و ورود آن بعد از پایان عبادت تاثیری بر آن ندارد.
نکته:
خوشحال شدن انسان از اینکه مردم بر عبادت و عملکرد او آگاهی یافته اند ریاء تلقی نمی شود زیرا این خوشحالی بعد از پایان یافتن عبادت صورت گرفته است و همچنین خوشحالی انسان از انجام عبادت، رياء تلقي نمي شود بلکه برعکس دلیل ایمان وی می باشد زیرا رسول الله صلى الله عليه وسلم می فرماید: (من سرته حسنته و ساءته سيئته فذلك المؤمن)یعنی: (مؤمن فردي است که انجام دادن کارهای خوب او را خوشحال و ارتکاب گناهان او را ناراحت بکند ) و هنگامی که از رسول الله صلی الله عليه وسلم در این خصوص سؤال شد فرمود: (تلك عاجل بشري المؤمن)یعنی: (- مدح و تمجید مردم از مومن در قبال کار خیری که انجام می دهد- بشارت زودهنگامی است که – در دنیا- نصیب مومن می شود)صحیح مسلم.
شیخ محمد بن صالح العثيمين رحمه الله
ترجمه: حامد مشكوة
١٤٣٧/٣/١٤ هجري قمري
