« زندگی نامه و آثار و تألیفات مرحوم علامه قاضی خضری اشنوی »
? زندگی نامه ی خود نوشته:
اینجانب محمد خضری نرزیوه یی اشنوی، فرزند مرحوم ملا عبدالعزیز، فرزند مرحوم حاج خلیفه ملا خضر نرزیوه هستم.
خانواده ی ما خانواده ای علمی ودین پرور بوده و هست. سال تولدم ۱۳۲۲ هجری قمری و مسقط الرأسم همان نرزیوه ی اشنویه است؛ که در سن شش سالگی به تحصیل قرآن مجید شاغل و در ظرف سه ماه شکراً لله تعالی قرآن را ختم کردم و به تحصیل کتاب های فارسی آن عصر و زمان و مکان( ناگهان وای شده مخلوق و گلستان و نصاب الصبیان) شاغل شدم. در هشت سالگی در خدمت برادر مادری محصلم، مرحوم حاج خضر در حجره های طلاب علوم دینیه بیمضرته واشنویه به کسب عوامل جرجانی در نحو و تصریف زنجانی درصرف و احمدیه در لغت شاغل و پس از تحصیل آن ها کتاب های سعدالله صغیر و شرح مغنی را تحت تعلم خود قرار دادم.
تصادفاً مقدمات جنگ بین الملل اول در اشنویه و در اطراف و اکناف آن شروع شد و چهار پنج سال در مهاجرت، غربت، سختی، ناراحتی، قحط غلاء، اوقات عزیز من صرف شد. پس از شهید شدن بزرگ خانواده ی خضری، مرحوم حاج خلیفه ملا حسین، با شمشیر روس ها و وفات برادر محصلم، مرحوم حاج خضرو رفتن روس هااز مملکت ایران و اعاده ی نظم و آسایش و شروع به آباد شدن شهر و دهات، بازگشایی مدارس علوم دینیه در شهر و بعضی از دهات، برادر بزرگم مرحوم ملا محمد شریف، من و عموزاده ام ملا عبدالله مرحوم را به خدمت فاضل دانشمند محترم، مرحوم استاد قاضی ملا محمد شریف اعظمی( رحمه الله ) آورد. از نو به تحصیل نحو و صرف و وضع و استعاره شاغل و در اثناء خواندن سیوطی شرح الفیه ی ابن مالک، به ده نالوس، خدمت استاد ملا محمد سعید برهانی( رحمه الله ) مشرف و سیوطی را تحصیل و عبدالله یزدی و شرح شمسی و قسمتی از مختصر مطوّل در بلاغه را کسب و در سال ۱۳۴۵ ه. ق به پسوه ی لاهیجان رفته و خدمت استاد عالی قدر مرحوم حاج ملا عبدالله گرتکیاز خانواده ی ابن آدم( رحمه الله)، مؤلف و مدرس بزرگوار شهر عراق مشرف شدم و کتاب قاضی لاری و قسمتی از بلاغه و علم البحث را تحصیل کردم. پس از سه ماه به دیشمش اشنویه خدمت حجة الاسلام استاد بزرگوار مرحوم ملا محمد وانی اشنوی( رحمةالله علیه) مشرف شدم. قسمتی از تحفه و تفسیر بیضاوی با فرائض و علم القرائه و عروض و قافیه و منطق و بلاغه و منظومه ی سیوطی و قسمتی از فلکیات تحصیل و در سال ۱۳۴۷ به مهاباد خدمت فاضل اندیشمند استاد عالی قدر مرحوم ملا محمد ترجانی زاده فرزند مرحوم فاضل ذوی الآثار ملا محمد حسین ترجانی فرزند ««الکل فی الکل »». فاضل شهیر مرحوم ملا علی قزلجی ( نورالله مرقدهم) مشرّف و تشریح فلکی و لباب الاشارات حکمتی و أشکال التأسیس هتندسی و حساب و علم الحدیث درایت و قسمتی از علم روایتی و اسطرلاب را از معزّی الیه استفاده نموده و باز به دیشمش اشنویه مراجعت و قسمتی دیگر از فقه و تفسیر و حدیث را در خدمت آن استاد معظم کسب کردم. در اواسط بهار ۱۳۴۸ ه. ق به اخذ اجازه نامه ی تدریس و افتاء مفتخر و به نرزیوه مراحعت و به تدریس علوم عالیه شاغل شدم.
پس از چهار پنج سال، قاضی محترم وبزرگوار اشنویه مرحوم ملا محمد امین خاکی( رحمةالله علیه) متوفی و اشراف و اعیان اشنویه حقیر را به اشنویه آورده و در مسجد جامع خطابت و امامت جمعه و در مدرسه ی جامعه و محله ی بازار و ملا طه به تدریس و اجازه ی فارغ التحصیلان شاغل شدم و الحمدلله تا کنون قریب هفتاد نفر در حضور حقیر به کسب علوم عالیه و اخذ اجازه نامه نائل و در اطراف و اکناف و دور و نزدیک به خدمت علم و دین شاغل و قسمتی از آنها به برکت اجازه نامه دادن فارغ التحصیلان نیز، مفتخر شده اند.
تألیفات حقیر:
در مدت ۷۰ سال تدریس و خدمت به دانش و علوم ودین ۱۱۲ رساله را در علوم متنوعه و تفسیر و مسائل دینیه تألیف که فهرست آن ها با تأریخ مشاهیر و فتاوای محمدیه منظم گردیده است .
وصلی الله تعالی علی سیدنا محمد و آله و صحبه و سلِّم.
الحقیرمحمد خضری ۱۲/ ۴/ ۱۳۶۲ خورشیدی
? پاره ای از کتاب های چاپ شده ی علامه قاضی محمد خضری اشنویه.
? معامله ی مواد مخدر و حکم شرعی آن
علامه قاضی محمد خضری در ۲۲ ماه ربیع الثانی سال ۱۳۸۲ هجری قمری برابر با سال ۱۳۵۰ هجری شمسی آن گونه که خود در مقدمه مینویسد: با نگرانی از گرایش مرز نشینان به معاملات مواد مخدر و چه بسا فکر حلالی این معاملات، اقدام به نگارش این کتاب نمودند.
اصل کتاب به زبان عربی تحت عنوان « المحذورات عندالمخدرات» است که در چهار فصل از منظر قرآن مجید، احادیث، شریعت و فقه نسبت به بررسی دیدگاه های دینی و حکم به حرام بآدن خرید و فروش، نگهداری و مصرف آن با توجه به آیات و احادیث نم‌ده اند.
این کتاب جزو پرفروش ترین آثار به چاپ رسیده ی علامه قاضی محمد خضری بوده و در سه چاپ متوالی بیش از پنج هزار نسخه ی آن پخش کردید.
? فتاوای محمدیه
کتاب «« فتاوای محمدیه »» شامل ۵۱۳ پرسش از علامه قاضی خضری است و جواب های لازم را دریافت کرده اند. این مجموعه ی گران بها در
اصل به زبان عربی بوده و ترجمه شده است.
نکات در خور توجه در این کتاب عبارتند از: پرسشات محلی و یا طرح سوال از مشکلات دینی در بین مردم کورد و پاسخ های لازم است که با توجه به فرهنگ محلی یا گویش و لهجه ی محلی است. به عنوان مثال، پرسش در خصوص چگونگی الفاظ بکار رفته در زبان کردی در سوگند به طلاق یا سه طلاقه.
نکته ی مهم دیگر، صراحت جوابه ها که بدون ابهام، ایهام و بصورت مستند صریح پاسخ داده شده اند.
نکته ی قابل تأمل دیگردر این کتاب جواب های علامه با توجه به مذاهب دیگر و تشخیص و اعلام صریح و دعوت از پیروی از آن به وسیله ی قاضی محمد خضری است. وی در مذهب، تابع مذهب امام شافعی بوده، ولی در راهنمایی مردم بسیاری از جواب ها را از سایر مذاهب گرفته و مسلمانان رابه رعایت آن دعوت نموده اند.
کتاب فتاوای محمدیه در سال ۱۳۸۱ در پنج هزارنسخه توسط انتشارات حسینی با ترجمه ی آقای محمد اکرادی چاپ گردید. چاپ دوم در دو هزار نسخه درسال ۱۳۸۹ تجدید چاپ شده است.
? تاریخ مشاهیر جهان اسلام
کتاب شامل شرح حال و زندگی بیش از پنج هزار نفر از شخصیت های علمی، ادبی و دینی جهان اسلام است که سعی گردیده است، مشاهیر اهل سنت ایران را معرفی کند. در این کتاب ضمن ثبت دوران زندگی شخصیت ها به معرفی آثار آنان نیز پرداخته است و تمام شخصیت های کرد را با لفظ( ک ر د ی) در انتهای نام عرفی نموده است. به ویژه علمایی که علامه قاضی محمد خضری آثار بجا مانده از ایشان را شخصا مطالعه و به تحلیل و تبیین و نقد آثار به جا مانده از آنان می پردازد.
بسیاری از علمای کرد که آثار مکتوب از آنان به چاپ نرسیده، ولی در دوران زندگی علامه قاضی خضری توانسته است آن ها را مطالعه نماید، در این کتاب معرفی شده اند.
کتاب تاریخ مشاهیر جهان در دوره ی دو جلدی در ۱۸۲۵ صفحه با ذکر اسامی بیش از پنج هزار نفر از علمای اسلامی در سال ۱۳۸۶ در سه هزار نسخه توسط انتشارات حسینی ارومیه چاپ گردیده است.
? طلاق از نظر قرآن
کتاب طلاق از نظر قرآن شامل هشت رساله در بحث طلاق ثلاثه است که با توجه به سوگندهای رایج در بین مردم به « طلاق » و حکم به وقوع یا عدم وقوع آن از سوی تعدادی از علما، علامه قاضی خضری با طرح دیدگاه قرآنی سعی در جلو جلو گیری از فروپاشی بنیان خانواده ها دارد.مهم ترین خصیصه ی کتاب تکیه به آیات قرآنی و تطبیق الفاظ بکار رفته مشاژه عربی است. این رسایل شامل:
_ رساله ی اول در جوابسوال دو نفراز علمای کرد با طرح دیدگاه قرآنی و استفاده از آیات را دارد.
_ رساله ی دوم الفاظ متداول در میان کردها در سوگند به طلاق و تعمیم این الفاظ و جملات را بررسی می کند.
_ رساله ی سوم طلاق خلعی و شرایط وقوع را در چهار فصل: صیغه ی طلاق وقیاس جملات، حکم به صدور طلاق، اشتهار درطلاق و اضافه به محل را مورد تفسیر قرار می دهد.
_ رساله ی چهارم در بحث طلاق خلفی و انواع دیدگاه ها و بررسی شرایط رجعی، بائن و عدم وقوع طلاق حکم لازم را صادر می نماید.
_ رساله ی پنجم درحلف و سوگند به طلاق و شرایط و کفاره ی آن بحث می کند.
_ رساله ی ششم در بررسی تاریخی موضوع طلاق است.
_ رساله ی هفتم درنکوهش تقلید و تأکید بر تحقیق و صدور فتوا برای مقلدین بحث می کند.
_ رساله ی هشتم در بحث حل سوگند به طلاق،دیدگاه های فقهی و سنتی را مورد تحلیل قرارمی دهد.
? برخی دیگر از تألیفات مرحوم قاضی محمد خضری عبارتند از :
بیره وه رییه کانی وه فایی« تحفةالمریدین»، خاطرات مرحوم سید عبدالرحیم وفایی، شاعر و عارف مهابادی که به زبان فارسی نگاشته شده است و محمد محمد باقی آن را به زبان کردی برگردانده است.
جامع الخطب، مجموعه ای از خطبه های علامه که به مناسبت های مختلف ایراد شده اند.
گوهر های قرآن بخ زبان فارسی
تصوف و انکار آن
وآثار دیگری که در انتظار چاپ و نشر هستند.
منبع : ماهنامه اندیشه اصلاح ، شماره ی اول
تهیه و تحقیق : کریم تاران
