اختلاف و تنوع در مخلوقات یک سنت ثابت و لایتغیر الهی است و در واقع زیبایی و طراوت هستی در تنوع و تکثر و متفاوت بودن آفریده ها می باشد. آن ساختمانی زیباست که از معماری متنوع و متفاوت و آمیخته با ابتکارات برخوردار باشد. ما در طبیعت از آن گلزارهایی بیشتر لذت می بریم که دارای گل های رنگارنگ باشد و بر عکس صحنه های تکراری برای ما خسته کننده و ملالت آور است.
یگانگی و یک رنگی و وحدت تنها زیبنده خالق هستی و آفریننده کائنات است. «ما تری فی خلق الرحمان من تفاوت» یعنی در آفرینش این هستی متنوع و متکثر تنها اثر یک آفریننده به چشم می خورد نه اینکه تفاوت و چند رنگی و گوناگونی به چشم نمی خورد.
خداوند واحد یکتا انسان ها را طوری آفریده که از رنگ ها ، نژادها ، زبان ها و فرهنگ ها و تمدن ها گوناگونی برخوردارند و بابت این هنرنمایی با تعبیر « تبارک الله احسن الخالقین» به خودش دست مریزاد و بارک الله می گوید.
به گمان این جانب-رسولی کیا- همانطور که گام برداشتن در مسیر شرک و چند خدایی گناهی است نابخشودنی(لَئن أشرَکتَ لَیحبطنّ عملک) به همان اندازه تلاش جهت متحد الشکل نمودن مخلوقات و تمدن ها و رنگ ها و نژادها ، جنایتی است بزرگ و در واقع مبارزه است با سنت های ثابت الهی .
با مراجعه به سوره روم و بویژه آیه ۲۲ «و من آیاته خلق السموت و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فى ذلک لایات للعالمین» متوجه این نکته خواهیم شد که تفاوت زبان و رنگ در بین انسان ها مانند آفرینش آسمان ها و زمین آیه و نشانه ای است از نشانه های قدرت خداوند و در واقع هردو نگاره خالق هستی اند.
در تاریخ پر فروغ اسلام نخواهیم خواند که رسول الله روزی از روزها جهت ادغام یا حذف یکی از ملت ها یا ملیت ها گام برداشته باشد و حضور سلمان فارسی و کابان کوردی و صهیب رومی و .. در کنار سایر اصحاب عرب زبان آن پیامبر همام صلی الله علیه و سلم گویای این حقیقت ناب است.
آری متعدد بودن افکار و تمدن ها خواست و اراده خداست و هرگونه تقابل با این تکثر و تعدد جسارتی است در برابر اراده خدا و مشیئت باریتعالی «لِکُلٍّ جَعَلْنَا مِنکُمْ شِرْعَهً وَمِنْهَاجاً وَلَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّهً وَاحِدَهً »َ برای هر ملّتی برنامه ای ( ویژه ، جهت معاملات و عبادات ، با توجّه به شرائط زمان و مکان ) قرار داده ایم که برابر آن رفته اند و بدان عمل کرده اند اگر پروردگارت می خواست یقیناً تمام مردم را [از روی اجبار، در مسیر هدایت] امت واحدی قرار می داد، [ولی نخواست به همین سبب] همواره [در امر دین] در اختلاف اند.
خداوند جل جلاله بر این امر تاکید می کند که برای هر قوم و ملتی پیامبری را با زبان و لهجه خودشان ارسال نموده تا آن قوم به راحتی هدایت پروردگارشان را دریافت نموده و بفهمند «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ ۖ فَیُضِلُّ اللَّهُ مَنْ یَشَاءُ وَیَهْدِی مَنْ یَشَاءُ ۚ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ».
روى الإمام أحمد عن أبی ذر قال: قال رسول اللّه صلى اللّه علیه وسلم: (لم یبعث اللّه عزَّ وجلَّ نبیاً إلا بلغه قومه) بنا به این حدیث صحیح ، کلیه پیامبران با زبان قومشان به تبلیغ رسالت الهی پرداخته اند.
اسلام از پیروانش می خواهد که با دیدن تفاوت ها و تنوع های بکار رفته در هستی عظمت خداوند آفریدگار را درک نمایند و بدان ها توصیه می کند که حق ندارند در جهت حذف و یا ادغام ملت ها و ملیت ها گام بردارند بلکه باید در محافظت از این پدیده صرفا خدایی تلاش کنند و در اوج مدارا و دگر پذیری و واقع بینی به عبادت معبود و آبادانی هستی گام بردارند.
* دگرپذیری یعنی تحمل دیگران با هر ایده و باور و عملکری که دارند.در واقع دگرپذیری یعنی ضمن حق پنداشتن اسلام و مبانی آن و فراخواندن حکیمانمه مردم به پذیرفتن آیین ربانی و نکوهش باطل و طرفدارانش، به واقعیت های موجود در پیرامونمان اعتراف نماییم و هرگز در گفتمان دینی مان از تساهل و مدارا تخطی ننماییم.
یکی از آشکار ترین آموزه های دگرپذیری در اسلام عبارت است از این آیه جاوید ربانی که گستره رسالت پیامبر اسلام را اینگونه تشریح و تبیین می نماید« وَما اَرْسَلْناکَ اِلّا رَحْمَهً لِلعالَمینَ. »(ای پیامبر). ما تو را فرستادیم تا رحمتى برای اهل عالم باشی»
خداوند مسلمانان را موظف نموده که الله متعال را تنها پروردگار خود نپندارند بلکه با زمزمه شبانه روزی «الحمدلله رب العالمین»دگرپذیری خود را به سمع و نظر جهانیان برسانند .
دگرپذیری هرگز به معنای پذیرفتن باطل و اینکه از «امر به معروف و نهی از منکر» دست بکشیم نیست؛ بلکه دگر پذیری این است که ما به عنوان یک مسلمان ضمن پایداری بر مبانی دینی و ثوابت آن در تعامل با کسانی که مثل ما نمی اندیشند باید اهل مدارا و احترام متقابل باشیم.
در قرآن بجای دگرستیزی بر اعتراف به عقاید و افکار دگر اندیشان – کفار و مشرکان – تاکید شده است ؛ در شرایط مکی به پیامبر دستور داده شده که « لَکُم دینُکُم وَ لِیَ دینِ» سر دهد و یکی از نخستین شاه کارهای اساسی آن حضرت در مدینه نیز عبارت بود از امضای تفاهم نامه ای با یهودیان ساکن این شهر که یکی از مواد اصلی آن عبارت بود از اینکه « لِلْیَهودِ دینُهُم و لِلمُسلمین دینُهُم»
البته با تحقق شرایطی خاص و کاملا استثنایی، به پیامبر و یارانش اجازه داده شد که از خود و دولت نوساخته اشان در مقابل تجاوزگری های مشرکان به دفاع برخیزند. أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلی نَصْرِهِمْ لَقَدیرٌ به آنان که جنگ بر آنها تحمیل می شود رخصت جهاد و نبرد داده شد ، زیرا به آنها ستم شده ، و البته خداوند بر یاری آنها کاملا تواناست.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم هرگز به دنبال یکی نمودن ادیان آسمانی نبود؛ بلکه خداوند از پیامبر خاتمش محمد(ص) می خواهد که« قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» ﴿۶۴﴾ آل عمران . بگو اى اهل کتاب بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است بایستیم که جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم و بعضى از ما بعضى دیگر را به جاى خدا به خدایى نگیرد پس اگر [از این پیشنهاد] اعراض کردند بگویید شاهد باشید که ما مسلمانیم .
قرآن به عنوان قانون اساسی مسلمانان اغلب از کتاب های آسمانی و پیامبران پیشین تعریف و تمجید می نماید تا به پیروانش بگوید این دین، خاتم ادیان و این پیامبر، خاتم پیامبران است نه دشمن و بدخواه« وَلْیَحْکُمْ أَهْلُ الْإِنْجِیلِ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ »و اهل انجیل باید به آنچه خدا در آن کتاب فرستاد حکم کنند آیه ۴۷ سوره مائده.
«إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاهَ فِیهَا هُدًى وَنُورٌ» ما تورات را فرستادیم که در آن هدایت و روشنایی است آیه ۴۴ سوره مائده
در قرآن سوره ای داریم بنام «کافرون» و البته سوره دیگری داریم تحت عنوان« منافقون» که این نام گذاری ها ، در درجه نخست بیانگر اعتراف اسلام به مخالفان و دگراندیشان است و در مرحله دوم با بیان ویژگی ها و اوصافشان، مقرراتی را برای تعامل با آن ها مقرر نموده است.
مسلمانان به تبع پیامبرشان اعلام می کنند که به خدا و پیامبران و فرشتگان و کتاب های آسمانی ایمان داشته و میان هیچ یک از پیامبران خدایی تفاوت قایل نیستند. سوره بقره ۲۸۵
رسول رسولی کیا- کارشناس ارشد قرآن و سیره نبوی
ادامه دارد
