سنت نبوی دومین حجت قاطع در اسلام

حجت بودن سنت نبوی:

*در نوشتن این مقاله استاد فتحی محمد زغبی همکاری نموده است.

از لحاظ جایگاه ،سنت در مرتبه دوم پس از قرآن قرار گرفته است،  سنت  بیان و تشریح کننده قرآن کریم می باشد، کسی که به قرآن مراجعه نماید ودر آن چیز ی نیافت به سنت نبوی مراجعه می نماید، در این زمینه در میان اصحاب  وسلف صالح هیچ گونه اختلافی رخ نداده است.

اما متأسفانه بعضی از نو ظهوران امروز نمی خواهند سنت را به عنوان حجت قرار دهند؛ لذا با این تفکرشان گمراه شده اند، وبا این دعوایشان می خواهند مردم را هم گمراه کنند، در مورد حجت بودن سنت نبوی در قرآن و هم در سنت واجماع امت نص صریح وجود دارد، همانگونه که عقل هم آن را تایید می نماید:

دلیل حجت بودن سنت نبوی از قرآن:

همه ی آیاتی که امر به اطاعت از رسول الله شده نشانه مراجعه به اخذ سنت می باشد، همانگونه که خداوند متعال می فرماید: سوره نور آیه 54. قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ

بگو : از خدا و از پيغمبر اطاعت كنيد ( اطاعت صادقانه‌اي كه اعمالتان بيانگر آن باشد ) . اگر سرپيچي كرديد و روي‌گردان شديد ، بر او ( كه محمّد و پيغمبر خدا است ) انجام چيزي واجب است كه بر دوش وي نهاده شده است ( و آن تبليغ رسالت است و از عهده‌اش هم برآمده است و كار خود را كرده است ) و بر شما هم انجام چيزي واجب است كه بر دوش شما نهاده شده است ( كه اطاعت صادقانه و عبادات مخلصانه است ) امّا اگر از او اطاعت كنيد هدايت خواهيد يافت ( و به خير و سعادت جهان نائل مي‌گرديد . در هر حال ) بر پيغمبر چيزي جز ابلاغ روشن و تبليغ آشكار نيست ( و به وظيفه‌ي خود هم عمل كرده است ) .

ودر جای دیگری می فرماید:حشر آیه 7. وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

وچيزهائي را كه پيغمبر براي شما ( از احكام الهي ) آورده است اجراء كنيد ، و از چيزهائي كه شما را از آن بازداشته است ، دست بكشيد . از خدا بترسيد كه خدا عقوبت سختي دارد

 

وسوره انفال آیه 24. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ

اي مؤمنان ! فرمان خدا را بپذيريد ، و دستور پيغمبر او را قبول كنيد هنگامي كه شما را به چيزي دعوت كند كه به شما زندگي ( مادي و معنوي و دنيوي و اخروي ) بخشد ، و بدانيد كه خداوند ميان انسان و دل او جدائي مي‌اندازد ( و مي‌تواند انسان را از رسيدن به خواستها و آرزوهاي دل باز دارد و او را بميراند و نگذارد عمر طولاني داشته باشد كه مهمترين آرزوي دل هر انساني است ) ، و بدانيد كه همگان در پيشگاه خداي سبحان گرد آورده مي‌شويد ( و به حساب و كتابتان رسيدگي مي‌گردد ) .

وده ها آیات دیگر که ما را از مخالفت با امر رسول الله بر حذرداشته وبه اطاعت از ایشان امر می کند، همه ی اینها دلیل حجت بودن سنت نبوی وضرورت رجوع به آن در تمام امورات زندگی می باشد.

دلیل بر حجت بودن سنت نبوی از احادیث رسول الله:

در این زمینه احادیث زیادی وجود دارند برای مثال:

هنگامی که رسول الله (ص)معاذ پسر جبل را به عنوان مبلغ به سوی یمن فرستاد به ایشان گفت:(با چه چیزی قضاوت می کنی؟معاذ گفت:به قرآن ؛ پیامبر فرمودند اگر در قرآن نیافتی با چه؟ جواب داد با سنت رسول الله.باز فرمودند: اگر در سنت چیزی نیافتی؟جواب داد با رائ خودم اجتهاد میکنم .رسول الله (ص) بادست به سینه معاذ زد و فرمود:سپاس برای خدایی که به فرستاده اش توفیق حاصل نموده است تا رضایت الله و رسولش را حاصل نماید:(ترمذی حدیث شماره 1327)

ودر جای دیگری می فرماید:احتمال دارد مرد در حالی که بر تختی تکیه زده است حدیثی را از من نقل کند وبگوید:در میان ما وشما کتاب خداوند است آنچه از احکام حلال وحرام در آن به دست ما افتاده است حلال و حرام می دانیم؛ آگاه باشید آنچه رسول خدا آن را حرام دانسته است مثل حرام کردن خدا می باشد، (ابن ماجه حدیث شماره 12)

در این حدیث معجزه ای برای رسول خدا می باشد از این نظر در مورد قومی که در زمان ما ظهور کرده اند خبر داده است که خودرا قرآنی قلمداد نموده اند و عمل به سنت را ترک کرده اند.این درحالیست که هم خود گمراه شده اند و هم مردم را گمراه می کنند.

معنی سنت قولی رسول الله در ایه می باشد  که می فرماید:(النجم آیه 3و4) وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى

و از روي هوا و هوس سخن نمي‌گويد . آن ( چيزي كه با خود آورده است و با شما در ميان نهاده است ) جز وحي و پيامي نيست كه ( از سوي خدا بدو ) وحي و پيام مي‌گردد

و حدیث پیامبر که می فرماید:هر کسی از من اطاعت کند از خدا اطاعت کرده و هر کسی از من نا فرمانی کند از خدا نا فرمانی کرده است. (مسلم وبخاری)

هر آنچه رسول خدا آورده بر ما لازم است که به آن ملتزم باشیم  چون سنت پیامبر جزئی از شریعت خداوند می باشد.

اجماع ،یکی از دلایل حجت بودن سنت نبوی:

امت اسلامی از زمان صحابه تا به امروز بر حجت بودن سنت نبوی اجماع کرده اند ودر قضایا واستنباط احکام ومسائل زندگی به سنت مراجعه نموده اند، واز ائمه مجتهدین نقل شده که میفرمایند:هر گاه حدیث صحت داشته باشد آن مذهب من است، هر کسی قائل به تفسیر قرآن کریم باشد حتما به حدیث مراجعه می کند.

دلیل حجت بودن سنت نبوی از نظر عقل:

    هیچ انسان عاقلی نمی پذیرد که خداوند پیامبری را به سوی بندگانش بفرستد وبعد بگوید :به حرف های او گوش ندهید،وگوش به فرمان او نباشید،بلکه عقل سلیم می گوید:رسول خدا از طرف خداوند مسؤل تبلیغ است، وهر آنچه انجام می دهد و می گوید از طرف خداوند است، زمانی که خداوند به بعثت رسولش اقرار می نماید نشانه این است که از گفتار رسولی که به سوی قومش فرستاده شده است رضایت دارد:

خداوند می فرماید:(سوره الحاقه آیات 4 4 الی 47) وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ‏ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ‏

اگر پيغمبر پاره‌اي سخنان را به دروغ بر ما مي‌بست . ما دست راست او را مي‌گرفتيم . سپس رگ دلش را پاره مي‌كرديم . و كسي از شما نمي‌توانست مانع  او شود

خداوند سبحان با معجزات وخوارق العادات ابراز صداقت انبیاء را نموده واجازه اقامه ء حجت بر بندگانش را به پیامبر ش داده تا از او اطاعت واز پیامبران خدا دین را فرا گیرند:

همان گونه که خداوند می فرماید : (سوره نساء آیه 64و65) وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا

و هيچ پيغمبري را نفرستاده‌ايم مگر بدين منظور كه به فرمان خدا از او اطاعت شود ( پس اطاعت از او ، اطاعت از خدا ، و سركشي از دستور او ، سركشي از دستور خدا بوده است ) . و اگر آنان بدان هنگام كه ( با نفاق و دروغگوئي و زير پاگذاشتن فرمان خدا ) به خود ستم مي‌كردند ، به نزد تو مي‌آمدند و از خدا طلب آمرزش مي‌نمودند و پيغمبر هم براي آنان درخواست بخشش مي‌كرد ، بيگمان خدا را بس توبه‌پذير و مهربان مي‌يافتند .

فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا

امّا ، نه ! به پروردگارت سوگند كه آنان مؤمن بشمار نمي‌آيند تا تو را در اختلافات و درگيريهاي خود به داوري نطلبند و سپس ملالي در دل خود از داوري تو نداشته و كاملاً تسليم ( قضاوت تو ) باشند .

والسلام علیکم و رحمه الله:

 دکتر مصطفی مسلم

مترجم:علی ملازاده

امام وخطیب روستای (مامکاوه) سردشت