خانواده

شایعه پراکنی در جامعه از منظر قرآن و سنت

(وَ لا تَقفُ مَا لیسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الفُؤادَ کُلُّ اُؤلئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئولا) (اسراء 36)

از چیزی دنباله روی نکن که از آن ناآگاهی ؛ بی گمان انسان در برابر کارهایی که چشم و گوش ودل و سایر اعضاء دیگر انجام می دهند مورد پرس و جوی از آن قرار می گیرد.(ترجمه آیه تفسیر از نور)

امروزه یکی از چیزهایی که مردم را نگران و دچار مشکلات کرده است پخش اخبار نادرست و شایعه است و بعضی از مردم، بدون اینکه هیچ تحقیقی کنند شایعه ها را انتشار می دهند…

مثالی زنده؛ در یکی دو سال قبل شایعه کردند که در چند روز آینده قیامت می آید، در حالی که فقط خدا می داند که چه وقتی قیامت می آید؛ حتی پیامبر(ص) در جواب جبرئیل که از قیامت سؤال کرد گفت : ما المسئول عنها باعلم من السائل : من از تو بیشتر نمی دانم که قیامت کی فرا می رسد .(اربعین نووی)

پس مسلمانان باید از انتشار اخبار و شایعه های بی پایه و اساس مخصوصاً آن بخش که متعلق به مسائل دینی باشد اجتناب کنند مگر بعد از اثبات آن .

مضرات شایعه پراکنی درجامعه به حدی فراوان است که پیامبر(ص)می فرماید : ویران کردنخانه خدا نزد کعبه بهتر است از ناراحت کردن یک مسلمان.

معنی “لا تَقفُ”

علی پسر ابی طلحه می گوید : ( لا تقف) یعنی سخن مگو

عوفی می گوید: انتشار مکن چیزی که به آن آگاهی و علم نداری

محمد بن حنیفه می گوید: یعنی شهادت به ناحق مده

قتاده می گوید: یعنی گوش فرا مده

در مجموع مفسران گفته اند منظور این آیه این است که دا نهی کرده است از سخن بیهوده بدون علم و آگاهی.

همچنانکه از بدگمانی هم مسلمانان بر حذر داشته شده اند “اجتنبوا کثیرا من الظن ان بعض الظّنّ اثم(حجرات 12)احتراز کنید از بسیاری از گمان های بد ؛ هر آئینه، بعضی بدگمانی ها گناه است.

تفسیر رازی برای تفسیر این آیه(و لا تقف ما لیس لک به علم..” پنج نظریه آورده است.

1)نهی مشرکین از دنباله روی از مذهب هایی که در گذشته به آن اعتقاد داشته اند، و همچنین از فرمانبرداری از خدایانی که پیشینیانشان به آن اعتقاد داشته اند.

ان هی الّا اسماء سمّیتموها انتم و آباءکم انتم و آبائُکم ما انزل الله بها من سلطن ان یتّبعون الّا الظّنّ و ما تهوی الانفس و لقد جاءهم من ربهم الهدی(نجم 23)

این معبودهائی که غیر از خدا می پرستید چیزی جز(اسمهائی بی مسمی) نیست که شما و پدرانتان آن را خدا نامیده اند، خداوند حجت و برهانی برای(خدا نامیدن) آنها نازل نکرده است (و وحی و پیامی برای معبود بودن آنها ارسال ننموده است) فرمانروایی از آن خداست و بس(این او است که بر کائنات حکومت می کند و از جمله عبادات را وضع می نماید) خدا دستور داده که جز او را نپرستید ؛ این است دین راست و ثابتی (که ادلّه و برهان عقلی و نقلی بر صدق آن رهبرند) ولی بیشتر مردم نمی دانند که حق این است و جز این پوچ و نارواست.

2)نقل شده از محمد بن حنفیه که منظور از “لاتقف مالیس لک به علم” شهادت دروغ است ، و از ابن عباس نقل شده است، تا چیزی به چشمان خود نبینی و به گوش نشنوی بر آن شهادت و گواهی مده.

3)نهی از تهمت زدن ناروا

4)نهی از دروغ

5)یعنی پشت سر(القفو) دیگران این و آن گفتن ، گویی سخنی است که پشت سر مردم گفته می شود سخنی اساساً زشت و غیبت است.

سید قطب در تفسیر این آیه می گوید : این چند کلمات منهج کاملی برای عقل و قلب آدمی است، که منهج تازه ای که بشریت وضع کرده است در ضمن این منهج کامل الهی وجود دارد ، و در آن منهج کامل ، استقامت قلب و مراقبت خدا که فقط در منهج اسلام است نه در منهجهای عقلی خشک می درخشد ، اطمینان از هر خبری و هر امر شایعی و یا هر واکنشی قبل از حکم کردن بر آن دعوت و فراخوان قرآن است از همه بندگانش.

اگرقلب و عقل بر این منهج الهی استقامت کند، دیگر در بخش عقیده، هیچ امکانی برای رشد خرافات باقی نمی ماند.

امانت علمی که مردم در این زمان آن را دنبال می کنند، جدا از امانت عقلی و قلبی که قرآن می فرماید دنبال کنید و انسان را مسئول گوش و چشم و قلبش می داند ، نیست، این امانت اعضای بدن و عقل و قلب است، امانتی که صاحبش در روز رستاخیز مورد پرسش خواهد بود.

رحیم رهرو

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا