صعود مدارج ایمانی توسط انسان ها !

سوال:

آیا همه‌ی انسان‌ها مانند ساحران فرعون، قادر به این امر بوده که بعد از روشنگری، در یک لحظه تمام مدارج ایمانی ممکن برای بشر را یک‌جا کسب نمایند؟

جواب:

سنت تغییر یکی از سنن حاکم بر جهان آفرینش و انسان است. به گونه‌ای که این حالت، در نهاد نا آرام جهان (اتم) نیز جاری بوده و این امر بر اساس نظریات علمی غیر قابل توقف است. البته نحوه‌ی تغییر در میان مخلوقات، متفاوت است. به صورتی که در میان موجودات مسخر و مجبور، نهایت رشد آنها در هنگام خلقت به اتمام رسیده اما به دنبال آن تا پایان مأموریت خویش به ادای وظایف محوله می‌پردازند. و آن یعنی اینکه انرژی موجود در میان آنها به تدریج مصرف شده و تا زمانی که از توان لازم برخورداراند، به حرکت خویش ادامه می‌دهند. اما روند تغییر در میان موجودات مختار و دارای اراده شکل واحدی را نداشته و در حالات زیر انجام می‌شود:

۱. تعدادی از آنها با کاروان جهان هستی همراه شده و بر مبنای طرح خداوند، حرکت از نقص به سوی کمال را تا زمان مرگ ادامه خواهند داد.

۲. تعدادی دیگر از آنها برخلاف طرح خداوند و روند جاری در جهان آفرینش تعامل نموده و تا زمان مرگ بر چنین حالتی باقی خواهند ماند. و بدین ترتیب خود را از رشد ممکن محروم خواهند نمود.

۳. روند تغییر دینی در میان بعضی از انسان‌ها به صورت دفعی انجام می‌شود. مانند جریان تغییر ناگهانی ساحران فرعون از اوج انحراف به اوج هدایت.

۴. روند تغییر دینی در میان قریب به اتفاق انسان‌ها به صورت تدریجی و در زمانی طولانی انجام می‌شود.

۵. در حالت تغییر دینی تدریجی نیز به صورت واحدی عمل نمی‌شود. در این میان تعدادی از انسان‌ها با صرف آخرین درجه‌ی توان خویش بدون توقف مراحل تغییر را انجام خواهند داد.

۶. گروهی دیگر کم‌ترین میزان تلاش را در راستای رشد خویش انجام داده و از سنت تدریج فاصله گرفته و دچار تدارج شده و حرکت به سوی رشد را سست و نهایتاً متوقف خواهند نمود. این گروه به نوعی دچار خودفریبی و دگرفریبی خواهند شد. و به سر منزل مقصود نخواهند رسید.

بنابراین همه‌ی انسان‌ها در صورت صرف آخرین درجه‌ی تلاش و تصمیم قاطع در راستای کسب رشد از پتانسیل تغییرات ناگهانی و تدریجی برخوردارند. اما چیزی که باعث ایجاد تفاوت در میان این دو حالت (دفعی – تدریجی) می‌شود، بکارگیری میزان اراده و عمل انسان‌هاست. زیرا گروهی از انسان‌ها چنین تصور می‌کنند که برای رشد خویش زمان زیادی را در اختیار داشته و به صورت طبیعی و به آرامی روند رشد خویش را ادامه خواهند داد. اما تعدادی دیگر از انسان‌ها بعد از شناخت حقیقت و راه رشد خویش، فرصت عمر را بسیار کوتاه تصور نموده و در زمانی اندک رشد نهایی خود را طی خواهند نمود. ساحران فرعون نیز در زمان معارضه با حضرت موسی (ع) از چنین پتانسیلی استفاده نموده و بعد از یافتن حقیقت به حدی دچار لذت و شوق شدند که در چند دقیقه مسیر نهایی کمال را طی نموده و به محض ایمان آوردن، حاضر به فدا کردن جان شدند. البته در زندگی همه‌ی انسان‌ها در بعضی از شئونات زندگی چنین حالاتی وجود دارد. مثلاً گاهی تعدادی از انسان‌ها برای ترک اعتیاد به سیگار یا مواد مخدر با تصمیمی قاطع و به صورت دفعی آنها را از زندگی خویش حذف خواهند نمود. اما عده‌ای دیگر به تدریج این کار را انجام خواهند داد. وقوع این حالت، در همه‌ی امورات زندگی انسان ممکن است. اما برای حصول چنین حالتی بایستی به صورت همزمان همه‌ی اراده و توان خویش را صادقانه بکار گرفت. بنابراین اینکه انسان‌ها برای قصورات خویش عذر تراشی نموده نشاگر این امر است که آنها برای کسب رشد خویش تصمیمی جدی را برای تغییر زندگی نداشته و به دنبال آن همه‌ی توان موجود در نهاد خویش را نیز به کار نگرفته‌اند. نکته‌ی اساسی در این میان این است، همه‌ی کسانی که نهایت تلاش را در زمینه‌ی رشد خویش بکار گیرند به سعادت مطلوب خویش و رضایت خداوند خواهند رسید. حال فرقی نمی‌کند که این‌ها در زمره‌ی اهل تدریج باشند یا اهل سرعت و تغییر ناگهانی. اما چون انسان از میزان فرصت عمر باخبر نیست بهتر این است که در میان حالات دوگانه‌ی فوق، حرکت سریع و دفعی را انتخاب کند.

در اینجا برای وضوح بیشتر موضوع به تعدادی از قواعد قرآنی مربوطه اشاره خواهیم نمود:

۱. خداوند، قادر است بدون صرف زمان و به صورت دفعی به محض اراده‌ی خلق موجودی آن را بیافریند.

بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ وَإِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ [سوره بقره: آیه ۱۱۷]هستی بخش آسمانها و زمین، او است. و هنگامی که فرمان وجود چیزی را صادر کند، تنها بدو می‌گوید: باش! پس می‌شود.

۲. با وجود اینکه خداوند قادر به خلق دفعی موجودات است؛ به خاطر مصالحی حکیمانه، چنین مقرر نمود که خلق جهان آفرینش در شش مرحله‌ی طولانی صورت گیرد.

إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّـهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّـهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ [سوره اعراف آیه ۵۴]پروردگار شما خداوندی است که آسمانها و زمین را در شش دوره بیافرید، سپس بر تخت (مرکز فرماندهی جهان) چیره شد (و به اداره‌ی جهان هستی پرداخت). با (پرده‌ی تاریک) شب، روز را می‌پوشاند و شب شتابان به دنبال روز روان است. خورشید و ماه و ستارگان را بیافریده است و جملگی مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشید که تنها او می‌آفریند و تنها او فرمان می‌دهد. بزرگوار و جاویدان و دارای خیرات فراوان، خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

۳. خداوند از مؤمنین این را خواسته که در زمینه‌ی کسب رشد خویش نهایت سرعت را به کار گرفته و با یکدیگر مسابقه دهند. تا از این طریق حرکت انسان به سوی کمال در زمان اندکی انجام شود.

وَالسّابِقونَ الأَوَّلونَ مِنَ المُهاجِرينَ وَالأَنصارِ وَالَّذينَ اتَّبَعوهُم بِإِحسانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنهُم وَرَضوا عَنهُ وَأَعَدَّ لَهُم جَنّاتٍ تَجري تَحتَهَا الأَنهارُ خالِدينَ فيها أَبَدًا ۚ ذٰلِكَ الفَوزُ العَظيمُ [سوره توبه آیه ۱۰۰]پیشگامان نخستین مهاجران و انصار، و کسانی که به نیکی روش آنان را در پیش گرفتند و راه ایشان را به خوبی پیمودند، خداوند از آنان خوشنود است و ایشان هم از خدا خوشنودند، و خداوند برای آنان بهشت را آماده ساخته است که در زیر (درختان و کاخهای) آن رودخانه‌ها جاری است و جاودانه در آنجا می‌مانند. این است پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ.

أُولٰئِكَ يُسارِعونَ فِي الخَيراتِ وَهُم لَها سابِقونَ [سوره مؤمنون آیه ۶۱]چنین کسانی (که صفات چهارگانه‌ی ایشان گذشت) در خیرات و حسنات (با دیگران) مسابقه‌ی سرعت می‌دهند و در انجام آنها (بر سایرین) پیشی می‌گیرند.

سابِقوا إِلىٰ مَغفِرَةٍ مِن رَبِّكُم وَجَنَّةٍ عَرضُها كَعَرضِ السَّماءِ وَالأَرضِ أُعِدَّت لِلَّذينَ آمَنوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ۚ ذٰلِكَ فَضلُ اللَّهِ يُؤتيهِ مَن يَشاءُ ۚ وَاللَّهُ ذُو الفَضلِ العَظيمِ [سوره حدید: آیه ۲۱]بر یکدیگر پیشی بگیرید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنای آن همسان پهنای آسمان و زمین است. برای کسانی آماده شده است که به خدا و پیغمبرانش ایمان داشته باشند. این، عطاء خدا است، و به هر کس که بخواهد آن را می‌دهد، و خدا دارای عطاء بزرگ و فراوان است.

۴. خداوند، با وجود اینکه خواهان رشد سریع انسان‌ها بوده از مؤمنینی که به صورت طبیعی و تدریجی با صرف آخرین درجه‌ی توان خویش، رشد مطلوب را ادامه داده راضی است.

وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنينَ [سوره عنکبوت آیه ۶۹]کسانی که برای (رضایت) ما به تلاش ایستند و در راه (پیروزی دین) ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود (و مشمول حمایت و هدایت خویش) می‌گردانیم، و قطعاً خدا با نیکوکاران است (و کسانی که خدا در صف ایشان باشد پیروز و بهروزند).

قَالَ اللَّـهُ هَـٰذَا يَوْمُ يَنفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ ۚ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ رَّضِيَ اللَّـهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ [سوره مائده آیه ۱۱۹](در روز قیامت) خداوند می‌گوید: امروز روزی است که تنها درستی کردار و درستی گفتار راستگویان (در دنیا، هم اینک در عقبی) بدیشان سود می‌رساند. برای آنان باغهائی (از بهشت) است که در زیر درختان آن جویبارها روان است. ایشان در آنجا جاودانه می‌مانند. خداوند (به سبب اعمال گذشته‌ی ایشان) از آنان خوشنود، و ایشان هم (به سبب اجر و پاداش فراوان و بی‌پایانی که دریافت داشته‌اند) از خدا خوشنودند. این است پیروزی بزرگ (و نعمت سترگ).

۵. خداوند از کسانی که بعد از روشنگری همه‌ی تلاش خویش را در راستای رشد مطلوب به کار نگرفته و با تنبلی و کسالت حرکت نموده راضی نیست.

إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّـهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّـهَ إِلَّا قَلِيلًا [سوره نساء آیه ۱۴۲]بیگمان منافقان (نشانه‌های ایشان را می‌نمایانند و کفر خویش را پنهان می‌دارند و به خیال خام خود) خدا را گول می‌زنند! در حالی که خداوند (دماء و اموال ایشان را در دنیا محفوظ می‌نماید، و در آخرت دوزخ را برای آنان مهیّا می‌دارد و بدین وسیله) ایشان را گول می‌زند. منافقان هنگامی که برای نماز برمی‌خیزند، سست و بی‌حال به نماز می‌ایستند و با مردم ریا می‌کنند (و نمازشان به خاطر مردم است؛ نه به خاطر خدا) و خدای را کمتر یاد می‌کنند و جز اندکی به عبادت او نمی‌پردازند.

إِن تَكفُروا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنكُم ۖ وَلا يَرضىٰ لِعِبادِهِ الكُفرَ ۖ وَإِن تَشكُروا يَرضَهُ لَكُم ۗ وَلا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزرَ أُخرىٰ ۗ ثُمَّ إِلىٰ رَبِّكُم مَرجِعُكُم فَيُنَبِّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلونَ ۚ إِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدورِ [سوره زمر آیه ۷]اگر کافر گردید، خدا بی‌نیاز از (ایمان و عبادت) شما است، و لیکن کفر را از بندگان خود نمی‌پسندد، و اگر (با انجام عبادت و طاعت خدا را) سپاسگزاری کنید، از این کارتان خوشنود می‌گردد. هیچ کس بار گناهان دیگری را بر دوش نمی‌کشد (و گناهان دیگری را به گردن نمی‌گیرد). بعدها بازگشت همه‌ی شماها به سوی پروردگارتان خواهد بود و از چیزهائی که می‌کرده‌اید آگاهتان خواهد ساخت. چرا که او آگاه از اسرار و افکار نهفته در سینه‌ها است.

۶. خداوند از کسانی که به خاطر انتخاب حیات دنیا، حیات اخروی را فراموش نموده و در راستای اصلاح خویش اقدام ننموده راضی نیست.

وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ۚ وَذَكِّرْ بِهِ أَن تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمَا كَسَبَتْ لَيْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّـهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ وَإِن تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لَّا يُؤْخَذْ مِنْهَا ۗ أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ أُبْسِلُوا بِمَا كَسَبُوا ۖ لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ [سوره انعام آیه ۷۰]کسانی را ترک کن که آئین (فطری و آسمانی) خود را به بازی و شوخی گرفته‌اند و زندگی دنیا آنان را گول زده است (و آخرت را از یادشان برده است). و به آن (زمزمه‌ی جاویدان قرآن، پیوسته ایشان را) پند و اندرز بده (و بدانان بگو که در روز قیامت) هرکسی در گرو اعمالی است که انجام داده است و مسؤول چیزهائی است که فراچنگ آورده است، و بجز خدا برای ایشان یار و یاوری و میانجی و واسطه‌ای نیست (تا مردمان را از عذاب دوزخ برهاند و به بهشت وارد گرداند). و اگر چنین کسی هرگونه فدیه و تاوانی (که تو می‌دانی، برای نجات خود) بپردازد، از او دریافت نمی‌گردد (و پذیرفته نمی‌شود). آنان کسانی هستند که گرفتار اعمالی شده‌اند که کرده‌اند (و به زندان چیزهائی دربندند که فراچنگ آورده‌اند). برای آنان به سبب کفری که می‌ورزیده‌اند، نوشیدنی بسیار داغ و عذاب بس دردناکی است.

۷. خداوند وعده داده کسانی را که در مسیر دینداری همه‌ی تلاش خویش را به کار گیرند ، یاری دهد.

وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنينَ [سوره عنکبوت آیه ۶۹]کسانی که برای (رضایت) ما به تلاش ایستند و در راه (پیروزی دین) ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود (و مشمول حمایت و هدایت خویش) می‌گردانیم، و قطعاً خدا با نیکوکاران است (و کسانی که خدا در صف ایشان باشد پیروز و بهروزند).

۸. خداوند وعده داده کسانی را که در زمینه‌ی دینداری کم‌کاری نموده و به صورت مصرانه بر نافرمانی خدا باقی مانده از حمایت خویش محروم نماید.

وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلَا أَنفُسَهُمْ يَنصُرُونَ [سوره اعراف آیه ۱۹۷]چیزهائی را که شما بجز خدا فریاد می‌دارید و می‌پرستید، نه می‌توانند شما را یاری دهند و نه می‌توانند خویشتن را کمک کنند.

۹. خداوند، مجرمینی را که بعد از روشنگری به صورت مصرانه به انجام گناهان پرداخته به تدریج از بین می‌برد.

فَذَرني وَمَن يُكَذِّبُ بِهٰذَا الحَديثِ ۖ سَنَستَدرِجُهُم مِن حَيثُ لا يَعلَمونَ [سوره قلم آیه ۴۴]مرا واگذار با آنان که این کلام (آسمانی قرآن) را تکذیب می‌کنند. (من خود می‌دانم که با ایشان چه کار می‌کنم). ما آنان را اندک اندک به گونه‌ای که در نیابند و از راهی که متوجّه نشوند به سوی عذاب خواهیم کشاند.

۱۰. خداوند، کسانی از مؤمنین را که به صورت لممی و ناخواسته دچار ارتکاب گناه شده و با صرف آخرین درجه‌ی تلاش سریعاً اقدام به توبه و اصلاح نموده بخشیده و آنها را در روند رشد یاری می‌دهد.

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّـهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُولَـٰئِكَ يَتُوبُ اللَّـهُ عَلَيْهِمْ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ عَلِيمًا حَكِيمًا [سوره نساء: آیه ۱۷]بیگمان خداوند تنها توبه‌ی کسانی را می‌پذیرد که از روی نادانی (و سفاهت و حماقت ناشی از شدّت خشم و غلبه‌ی شهوت بر نفس) به کار زشت دست می‌یازند، سپس هرچه زودتر (پیش از مرگ، به سوی خدا) برمی‌گردند (و از کرده‌ی خود پشیمان می‌گردند)، خداوند توبه و برگشت آنان را می‌پذیرد. و خداوند آگاه (از مصالح بندگان و صدق نیّت توبه‌کنندگان است و) حکیم است (و از روی حکمت درگاه توبه را بر روی توبه‌کنندگان باز گذاشته است).

۱۱. انسان با عیادت از بیماران لاعلاج سرطانی متوجه فرصت اندک عمر خواهد شد و او را در زمینه‌ی تصمیم گیری سریع و قاطع در رابطه با دینداری سوق خواهد داد.

فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ⭐️وأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ [سوره الواقعه [سوره واقعه آیات ۸۳ و ۸۴]پس چرا هنگامی که جان به گلوگاه می‌رسد، (توانائی بازگرداندن آن را ندارید؟!). ⭐️ و شما در این حال می‌نگرید (و کاری از دستتان ساخته نیست).

۱۲. مشغول شدن به لذایذ دنیوی و غفلت از خدا، مرگ و آخرت، توان انسان در زمینه‌ی کسب رشد را به حداقل ممکن می‌رساند.

وَمَن أَظلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعرَضَ عَنها وَنَسِيَ ما قَدَّمَت يَداهُ ۚ إِنّا جَعَلنا عَلىٰ قُلوبِهِم أَكِنَّةً أَن يَفقَهوهُ وَفي آذانِهِم وَقرًا ۖ وَإِن تَدعُهُم إِلَى الهُدىٰ فَلَن يَهتَدوا إِذًا أَبَدًا [سوره کهف آیه ۵۷]چه کسی ستمکارتر از کسی است که با آیات پروردگارش پند داده شود و او از آنها روی بگرداند (و درس نگیرد و فرمان نپذیرد، و عاقبتِ معاصی و گناهانی را که کرده است) و آنچه را که با دست خود پیشاپیش فرستاده است، فراموش کند؟! ما بر دلهای آنان (به سبب کفر گرائیشان) پرده‌هائی افکنده‌ایم تا آیات را نفهمند (و نور ایمان به دلهایشان نتابد) و به گوشهایشان سنگینی انداخته‌ایم (تا ندای حق را نشنوند) و لذا هرچند آنان را به سوی هدایت بخوانی، هرگز راهیاب نمی‌شوند (و به دین حق نمی‌گروند).

وَقيلَ اليَومَ نَنساكُم كَما نَسيتُم لِقاءَ يَومِكُم هٰذا وَمَأواكُمُ النّارُ وَما لَكُم مِن ناصِرينَ [سوره جاثیة آیه ۳۴]و (از سوی خدا) بدیشان گفته می‌شود: ما امروز شما را (در عذاب رها می‌سازیم و) از یاد خود می‌بریم، همان گونه که شما دیدار امروز را به فراموشی سپردید (و ما را از یاد بردید، و مسائل و حوادث قیامت را پشت گوش انداختید) و جایگاهتان آتش دوزخ است و هیچ یار و یاوری ندارید.

۱۳. پیروی از جهل، هوا و هوس مانع تصمیم‌گیری قاطع انسان در زمینه‌ی دینداری می‌شود.

يا داوودُ إِنّا جَعَلناكَ خَليفَةً فِي الأَرضِ فَاحكُم بَينَ النّاسِ بِالحَقِّ وَلا تَتَّبِعِ الهَوىٰ فَيُضِلَّكَ عَن سَبيلِ اللَّهِ ۚ إِنَّ الَّذينَ يَضِلّونَ عَن سَبيلِ اللَّهِ لَهُم عَذابٌ شَديدٌ بِما نَسوا يَومَ الحِسابِ [سوره ص آیه ۲۶]ای داود! ما تو را در زمین نماینده (ی خود) ساخته‌ایم (و بر جای پیغمبران پیشین نشانده‌ایم) پس در میان مردم به حق داوری کن و از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف می‌سازد. بی‌گمان کسانی که از راه خدا منحرف می‌گردند عذاب سختی به خاطر فراموش کردن روز حساب و کتاب (قیامت) دارند.

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ [سوره اعراف آیه ۱۹۹]گذشت داشته باش و آسانگیری کن و به کار نیک دستور بده و از نادانان چشم‌پوشی کن.

۱۴. بزرگترین عامل حرکت سریع انسان در زمینه‌ی دینداری کسب فهم قانع‌کننده در زمینه‌ی توانایی دین خدا برای تأمین سعادت مادی و معنوی بشر در دنیا و آخرت و اعتماد کامل به خداوند و وعده‌هایش می‌باشد.

قالَ اهبِطا مِنها جَميعًا ۖ بَعضُكُم لِبَعضٍ عَدُوٌّ ۖ فَإِمّا يَأتِيَنَّكُم مِنّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدايَ فَلا يَضِلُّ وَلا يَشقىٰ [سوره طه آیه ۱۲۳]خدا دستور داد: هر دو گروه شما با هم (ای آدم و حوّاء و اهریمن!) از بهشت فرو آئید (و در زمین ساکن شوید، و در آنجا) برخی (از فرزندانتان) دشمن برخی دیگر خواهند شد، و هرگاه هدایت و رهنمود من برای شما آمد، هرکه از هدایت و رهنمودم پیروی کند، گمراه و بدبخت نخواهد شد.

مَن عَمِلَ صالِحًا مِن ذَكَرٍ أَو أُنثىٰ وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجزِيَنَّهُم أَجرَهُم بِأَحسَنِ ما كانوا يَعمَلونَ [سوره نحل آیه ۹۷]هرکس چه زن و چه مرد کار شایسته انجام دهد و مؤمن باشد، بدو (در این دنیا) زندگی پاکیزه و خوشایندی می‌بخشیم و (در آن دنیا) پاداش (کارهای خوب و متوسّط و عالی) آنان را بر طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد.

وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۖ وَعْدَ اللَّـهِ حَقًّا ۚ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّـهِ قِيلًا [سوره نساء آیه ۱۲۲]کسانی را که ایمان آورده‌اند و کار شایسته انجام داده‌اند، به باغهائی (از بهشت) داخل خواهیم کرد که در زیر (درختان) آنها رودبارها روان است، و آنان جاودانه تا ابد در آنجاها ماندگار می‌مانند. این را خدا وعده داده است و وعده‌ی خدا حق است، و چه کسی در سخن از خدا راستگوتر است؟

۱۵. در صورتی صادقانه خواهان رشد سریع خویش باشیم، خداوند میزان توان ما را مضاعف خواهد نمود.

وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنينَ [سوره عنکبوت آیه ۶۹]کسانی که برای (رضایت) ما به تلاش ایستند و در راه (پیروزی دین) ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود (و مشمول حمایت و هدایت خویش) می‌گردانیم، و قطعاً خدا با نیکوکاران است (و کسانی که خدا در صف ایشان باشد پیروز و بهروزند).

وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِّنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِّنْ أَهْلِهَا إِن يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّـهُ بَيْنَهُمَا ۗ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا [سوره نساء آیه ۳۵]و اگر (میان زن و شوهر اختلافی افتاد و) ترسیدید (که این کار باعث) جدائی میان آنان شود، داوری از خانواده‌ی شوهر، و داوری از خانواده‌ی همسر (انتخاب کنید و برای رفع و رجوع اختلاف) بفرستید. اگر این دو داور جویای اصلاح باشند، خداوند آن دو را (کمک نموده و در یکی از دو کار: سازش نیک و خداپسندانه، یا جدائی زیبا و معقولانه) موفّق می‌گرداند. بیگمان خداوند مطّلع (بر ظاهر و باطن مردمان و) آگاه (از نیّات همگان) است.

نویسنده: محمد حامدی