فتوا

آیا زن حائض یا شخصی که دارای جنابت است می تواند قرآن بخواند یا در مسجد بماند؟
الحمد لله ربّ ِالعالمین و الصلاة و السلام علی سیّدنا محمّد و علی آله و صحبه و من تبعهم بإحسان إلی یوم الدین.
پرسش

آیا زنانی که در حالت عادت ماهانه هستند می توانند قرآن بخوانند و یا برای شرکت در مناسبت هایی ویژه و یا امر تعلیم ( یاد دادن) و یا تعلّم ( یادگیری ) به مساجد بروند و آیا برای معلمان جُنُب یا قاعده جائز است قرآن را تدریس نماید؟
پاسخ :

فقها و پیروان آنان در این زمینه فتواهای گوناگونی داده اند که مختصراً بعضی از آن را در این جا نقل می کنیم، امید است مثمر ثمر واقع شود.
* امام نووی که بزرگترین فقیه در مذهب امام شافعی است، می فرماید: از نظر ما، تلاوت کردن قرآن هر چند یک آیه هم باشد، برای کسی که در حالت جنابت و یا زنی که در حالت عادت ماهیانه است، حرام بوده و یاران ما این فتوی را از عمر بن خطاب و علی بن أبی طالب و جابر ( رضی الله عنهما ) و نیز از زهری و نخعی و قتاده و احمد و اسحاق روایت نموده اند.

*امام داود ظاهری برخلاف امام نووی این امر را جائز می داند و این حکم را از ابن عباس و ابن المسیب روایت کرده است. ( المجموع جلد 2 صفحه 179 )
*دکترعبدالکریم زیدان می گوید: جمهور علما بر این باورند که: تلاوت قرآن برای مردان و زنان دارای جنابت یا عادت ماهانه جایز نیست دلیل آنان حدیث شریفه زیر است که پیامبر می فرماید: لایقرأ الجنبُ و لا الحائضُ شیئاً مِنَ القرآنِ»
* ابن حزم از بزرگان مذهب ظاهری می گوید: « تلاوت قرآن کار نیکویی است و از آنجا که انسان مسلمان مامور به انجام کار نیک است ، انجام این کار برایش جایز بوده و هیچ دلیل شرعی وجود ندارد که در چنین حالتی ، تلاوت قرآن  را از مسلمان منع کرده باشد و فقهایی که آن را جایز نمی دانند، هیچ دلیل صحیحی ندارند».
*از نظر مالکی ها تلاوت قرآن برای زن قاعده (حائض) جائز است؛ ولی برای کسی که در حالت جنابت است، جائز نمی باشد؛ زیرا اولاً مدت حیض ( دوران قاعدگی ) برخلاف مدت جنابت، طولانی است ، ثانیاً چنانچه خواندن قرآن برای زن حائض ممنوع باشد، بیم آن می رود که آنچه را که حفظ کرده، فراموش نماید.
* دست زدن و یا حمل قرآن بنا به رأی جمهور فقها برای زن حائض جائز نمی باشد، اینان حدیثی را به روایت از بیهقی مورد استناد قرار می دهند که پیامبر می فرماید: لا یمسُّ القرآنَ إلا طاهرٌ [ جز انسان پاک کسی حق دست زدن به قرآن را ندارد].
*ظاهری ها دست زدن و حمل قرآن را برای زن حائض جائز می دانند و

* مالکی ها برای معلّم و یا دانش آموزقرآن ، دست زدن و حمل کردن آن را تجویز کرده اند.

* ماندن در مسجد برای زنی که در حالت عادت ماهانه قرار دارد جائز نیست؛ ولی اگر مسجد بر سر راه وی قرار داشت و لاجرم باید از آن می گذشت و یا اینکه نیاز و ضرورتی در کار بود ، در این صورت می تواند از آن عبور کند و یا داخل آن شود.
حدیث صحیح رسول اکرم(ص) مؤید این واقعیت است ، آنگاه که به امّ المؤمنین عائشه فرمود: سجاده را از مسجد برایم بیاور ، عائشه ( رض ) فرمود: در حال قاعدگی هستم،فرمود: برو و آن را برایم بیاور؛ زیرااین حالت – قاعدگی – امری غیراختیاری است و تو در آن دخالتی نداری !

و نیز از حضرت عائشه نقل شده که پیامبر ( ص ) فرمود: ایاب و ذهاب به مسجد را برای کسی که در حال حیض و جنابت است مباح نمی دانم. این حدیث را ابو داود آورده است. [ نیل الأوطار شوکانی ج1 ص 209 ].
در فرمایش دیگری که ابن ماجه آن را در کتابش آورده است، پیامبر اسلام (ص ) می فرماید: استفاده از مسجد برای زن حائض و شخصی که در حالت جنابت است حلال نیست.[ سنن ابن ماجه ج 1 ص 212].

امام شوکانی در مورد این دو حدیث می فرماید: هیچ ایرادی بر این دو حدیث وارد نیست و در درجه ی حسن و یا صحیح قرار دارند؛  و مفاد آن احادیث جایز نبودن ماندن در مسجد برای کسانی   است که در حالت جنابت و عادت ماهانه می باشند. [ کتاب المفصل فی أحکام المرء و بیت المسلم : دکتر عبدالکریم زیدان صفحات 9/ 8 / 167].
*شیخ الإسلام ابن تیمیه می گوید: نص صریح و صحیحی دال بر ممنوع بودن تلاوت قرآن برای زن در حال حیض وجود ندارد و آنچه مشخص است این است که رسول الله ( ص) زنان را در این حالت از خواندن قرآن و یا ذکر خدا منع نمی کرد.
*ابن قیم جوزی می گوید: چون زمان حیض نسبتاً طولانی است و در حال طُهر جبران ما فات مشکل است، اگر مانع قرائت آنان شویم، آنچه را حفظ کرده اند فراموش می کنند و این فتوای مالک و یکی از روایت های احمد و یکی از دو قول شافعی می باشد.

• شیخ عبدالله بن باز می گوید: بنا به اصحّ دو قول علما؛ زن در حال حیض و نفاس بدون نگرانی و اشکال می تواند از کتاب تفسیر استفاده کند و یا بدون اینکه به قرآن دست بزند ازروی آن به تلاوت بپردازد. ( مرکز فتوا، اینترنت )
  *محمد صالح عثیمین می گوید: زن معلم به قصد یاد دادن و دانش آموز به منظور یادگیری در حالت قاعدگی می توانند قرآن را قرائت نمایند و نیز از ترس فراموش کردن آنچه حفظ کرده اندد می توانند قرآن را تلاوت کنند.( فتاوی ارکان اسلام ، ص 255 سؤال 172 )
  *سید سالم می گوید: ….هیچ دلیل صحیح و صریحی را پیدا نکردم که ممنوعیت رفتن زن حائض به مسجد را اثبات کند؛ بنا بر این، اصل بر مباح بودن است تا اینکه دلیل شرعی پیدا شود.( صحیح فقه السنّه ص 214 )
  لذا با توجه به تحقیقات به عمل آمده که بخشی از آن از نظر خوانندگان گذشت در پاسخ سؤال عنوان شده به عرض می رساند که:
  1) خواهران در حد توان طبق نظر جمهور علما عمل نمایند و محض احتیاط بدون ضرورت در حالت عادت ماهانه در مسجد نمانند و از قرائت قرآن بپرهیزند.
  2)و البته می توانند از فتوای علمایی که این اعمال را جایز می دانند – که به اسامی برخی از آنها اشاره شد – استفاده نمایند.

تحقیق از : ماموستا عبدالله شرفی – مهاباد