اصول

قنوت در نماز صبح سنت است یا بدعت؟

 

علما درباره ی مشروعیت قنوت اختلاف نظردارند ؛ اکثریت آنان قنوت را سنت و بعضی آن را بدعت می دانند و همه ی احادیث وارده دراین زمینه را ضعیف می دانند!

درمورد مسئله ی قنوت در نماز صبح که یک مسئله ی اختلافی است سه نظریه وجود دارد‌:

نظریه اول : قنوت درنماز صبح مشروع و مستحب است به دلیل روایت از ابی بکر و عمر وعثمان وعلی وابی هریره که آن را مستحب دانسته و انجام داده اند .

ومذهب مالکیه بر این نظریه استواراست ؛ اما گفته اند نباید قنوت را به صورت جهری و با صدای بلند خواند واین قول مورد تایید شافعیه و ابن الصلاح الشهرزوری می باشد. استدلال این دسته ازعلما به تعدادی احادیث نبوی می باشد.

درکتاب صحیح مسلم درباب (استحباب القنوت فی جمیع الصلواه اذا نزل بالمسلمین نازله)  آمده که صحابی بزرگوار براء بن عازب نقل می کند که : ان رسول الله کان یقنت فی الصبح والمغرب ؛ رسول الله (ص) در نماز صبح ومغرب قنوت می خواند.

امام بخاری درصحیحش در(کتاب الوتر،باب القنوت قبل الرکوع وبعده )و امام مسلم درصحیحش باب (استحباب القنوت فی الصلاه) آورده که محمد بن سیرین می گوید: سالتُ انس بن مالک : هل قنت النبی فی صلاه الفجر؟ قال نعم . قلتُ : بعد الرکوع  یسیرا / محمد بن سیرین می گوید: ازانس پرسیدم : آیا رسول خدا درنمازصبح قنوت می خواند؟ گفت : بله  پرسیدم : قبل از رکوع یا بعد از رکوع؟ گفت : اندکی بعد از رکوع

حدیث سوم ؛اخرجه احمد فی المسند‌۳/۱۶۲والدارقطنی فی سننه باب صفه القنوت وبیان موضعه والبیهقی فی الکبری ازحدیث انس بن مالک قال مازال رسول الله یقنت فی الفجر حتی فارق الدنیا / پیامبرهمواره در نماز صبح قنوت می خواند تا زمانی که از دنیا رفت.

درمورد این حدیث بعضی علما گفته اند : ضعیف است مانند ابن تیمیه وابن القیم والبانی ؛ اماعلمای دیگر از جمله امام شافعی وامام احمد و دارقطنی از سه راه صحیح بودن آن را اثبات کرده و حاکم وبیهقی وبزاز و ابن ابی شیبه و بغوی وحافظ بلخی و ابن الصلاح الشهرزوری و امام نووی درکتاب المجموع گفته است: رواه جماعه من الحفاظ وصححوه جمعی ازحافظان آن را روایت کرده وآن را صحیح دانسته اند.

ابن حجرهیتمی می گوید: هذا الحدیث رجاله موثقون حدیث یاد شده راویانش قابل اعتماد هستند.

خوانندگان عزیزدر اینجا کمی تامل کنیم و از خود بپرسیم آیا منطقی است درمورد مسئله ای همچون قنوت ، نظریه ‌‌ ۹۵٪ از علما که آن را تایید می کنند اشتباه بدانیم  و رای دو یا چند علمای متاخر را صحیح بدانیم؟!

دلیل دیگر علمای شافعی وغیرآنان این است که خلفای راشد و صحابه ی کرام قنوت را انجام داده و مردم را بر انجام آن تایید کرده اند

ابن الصلاح می گوید:ازشافعی نقل شده که گفته است صحابه بعد ازپیامبر درنمازصبح قنوت  خوانده اند کتاب شرح مشکله الوسیط۲/۱۳۲

 

نظریه دوم ؛ قنوت را در نماز صبح غیرمشروع ومنسوخ می دانند که مذهب حنفیه و بعضی از مالکیه است .

طرفداران این نظریه استدلال می کنند به این حدیث که انس(رض) روایت می کند که : انَّمَا قَنَتَ رَسُولُ اللَّهِ – صلى الله علیه وسلم – بَعْدَ الرُّکُوعِ شَهْرًا فَتَرَکَهُ ترجمه : رسول الله – صلى الله علیه وسلم – به مدت یک ماه، قنوت خواند و علیه طایفه های رعل و ذکوان دعا کرد و سپس آن را ترک کرد.

البته استدلال به این حدیث برای اثبات این نکته که قنوت مشروعیت ندارد اشتباه می باشد چون مقصود ازسخن انس ترک کردن دعا ولعنت برکافران است نه ترک قنوت به طورکلی!

نکته ی دیگر اینکه انس صحابی گرانقدر پیامبر همان حدیث را به شیوه ی دیگری نیز روایت می کند که امام بیهقی آن را صحیح  دانسته ؛ عن أنس بن مالک؛ أن النبی – صلى الله علیه وسلم – قنت شهرًا یدعو علیهم ثم ترک، فأما فی الصبح فلم یزل یقنت حتى فارق الدنیا (رسول الله – صلى الله علیه وسلم – به مدت یک ماه، قنوت خواند و علیه رعل و ذکوان، دعا کرد و سپس آن دعاها را ترک کرد ولی تا زمانی که زنده بود در نماز صبح قنوت می خواند.

یکی ازتابعین بنام عبدالرحمن بن  مهدی می فرماید: انما ترک النبی اللعن. پیامبر پس از این ماه لعنت و نفرین فرستادن در قنوت را ترک نمود نه اصل قنوت را .رواه البیهقی)

 نظریه سوم : قنوت تنها در وقت حاجات و نیازها مشروع است .

مراد و منظور ازحاجت این است که مسلمانان به مصیبت و بلا گرفتارشوند اما هنگام نبودن حاجت نباید قنوت خوانده شود .

این نظریه مطابق مذهب حنابله می باشد وابن تیمیه وابن قیم وشوکانی نیز آن را پسندیده اند به دلیل حدیثی که قبلا  نقل نمودیم  که پیامبر تنها یک ماه دعا کرده است و سپس آن را ترک نموده است.

در آخر به این نتیجه می رسیم که درمذهب سلف وخلف سنت بودن قنوت اثبات شده است ؛ البته نباید این مسئله وهرمسئله اختلافی دیگر موجب درگیری و تنازع میان مسلمانان شود.

مجله «رساله العلماء» شماره ۸۲

دکترکمال صادق

ترجمه :عمرزیوه یی

نمایش بیشتر

عمر امین پور

@@نویسنده و مترجم ** آذربایجان غربی- سردشت ** فعال مدنی و دعوتگردینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا