یکی از اصلی ترین ویژگی های هر قوم را باید در «فرهنگ عامّه»ی آن قوم پیدا کرد. موضوع فولکلور پرداختن به جنبه های سنّتی جامعه؛ یعنی شیوه های اعمال رفتار، عادات و باورهای سنّتی یک قوم است که در حقیقت میراث مشترک زندگی اجتماعی یک گروه است که از نسل های گذشته بر جا مانده است.
قصّه های عامیانه و قصّه هایی که در میان عوام رواج دارند از اهمیت زیادی برخوردار هستند و شنیدن آن ها در دنیای پر از مشغله ی امروز سبب آرامش و لذّت و نیز باعث برانگیخته شدن حسّ شادی می شود. قصّه هایی که جامعه ی حال و گذشته ی ما را، هویت ملّی و دینی مان را برای ما روشن و ساده تصویر می کنند و ممکن است از نظر گروهی مهمل و بی ارزش باشند امّا همین گروه وقتی مشغول خواندن یا شنیدن آن می شوند حاضر نیستند نیمه کاره آن را رها کنند.
در این میان یکی از نویسندگان مشهور و توانای کورد در این زمینه علاالدین سجادی است که اشاره ای کوتاه بر سرگذشت استاد سجادی خالی از لطف نخواهد بود.
علاالدین فرزند نجم الدین فرزند حسام الدین و از خاندان سجادی، در سال ۱۹۰۷ در محله قطارچیان شهر سنندج دیده به جهان گشود. وی در دوران کودکی و نوجوانی خود علیرغم مشقت فراوان در شهرهای رواندز و بالک مشغول به تحصیل بوده است و در سال ۱۹۲۳ برای تکمیل تحصیلات آیینی خود به شهر سلیمانیه رفته و در مسجد حاج ملا رسول دیلیژه به عنوان فقیه سکنی گزیده است. در سال ۱۹۳۸ علوم اسلامی را به پایان رسانده است و در زبان عربی نیز به درجه استادی رسیده است. پس از آن به عنوان امام جماعت مسجد نعیمه خاتون به شهر بغداد سفر کرده است.
در طول جنگ جهانی دوم به کار روزنامه نگاری پرداخته و در همین زمینه مدیریت نشریات گلاویژ و نزار را به عهده داشته است. در سال ۱۹۵۹ در کالج زبان کردی دانشگاه بغداد به عنوان استاد پذیرفته شده و تا سال ۱۹۷۴ در همین منصب مانده است. در سال ۱۹۷۰ به عنوان وزیر اوقاف انتخاب می شود و تا سال ۱۹۷۷ که بازنشسته شده است به همین کار اشتغال داشته است.
پس از بازنشستگی همه توان خود را در زمینه ادبیات کردی به کار می گیرد اما کشته شدن پسر بزرگش در جریان جنگ ایران و عراق بر او تاثیری عمیق می گذارد.
سجادی به عنوان یک روزنامه نگار
همزمان با سکنی گزیدن سجادی در بغداد، ابراهیم احمد مشغول راه اندازی مجله گلاویژ بوده است؛ اما به دلیل مشغله فراوان مدیریت این نشریه را به عهده سجادی می گذارد.
کار مدیریت نشریه گلاویژ تجربه ای نو و نقطه تحولی در زندگی سجادی است. به دلیل کار در نشریه گلاویژ منابع زیادی از ادبیات کردی را جمع آوری می کند و در زمینه ادبیات و فولکلور کردی به استادی بی بدیل تبدیل می شود.
محل کار سجادی اتاقش در مسجد بوده است، بیشتر وقت خود را در اتاقش به سر می برده و با قلم و کاغذ سر و کار داشته است. این روند سبب می شود که به کار روزنامه نگاری اهمیت بیشتری بدهد و در سال ۱۹۴۸ نشریه ای به نام نزار را دایر کند، البته محتوای نشریه نزار بیشتر سیاسی و اجتماعی بوده است.
سجادی اعجوبه ادبیات کوردی
سجادی یکی از نویسندگان پرکار کرد بوده است، برخی از آثار سجادی در زمینه ادبیات کردی عبارتند از:
۱- تاریخ ادبیات کرد: این کتاب مهمترین اثر سجادی در زمینه ادبیات کردی به شمار می رود. این کتاب بار اول در سال ۱۹۵۲ و بار دوم نیز در سال ۱۹۷۰ چاپ شده است. در این کتاب سجادی اطلاعات فراوانی را در زمینه ادبیات کردی از دوران آغازین آن تا صده بیستم گردآوری کرده است. در آن دوران این کتاب اتفاق بسیار بزرگی در زمینه تاریخ ادبیات به شمار می رفته است.
۲- دستور و فرهنگ زبان کردی که در شهر بغداد و در سال ۱۹۶۷ به چاپ رسیده است.
۳- ادبیات کردی و پژوهشی بر آن که در شهر بغداد و در سال ۱۹۶۸ به چاپ رسیده است.
۴- نرخ شناسی، که این کتاب هم در شهر بغداد و در سال ۱۹۷۰ به چاپ رسیده است.
۵- “دوو چامه¬که ی نالی و سالم”، در شهر بغداد و در سال ۱۹۷۳ به چاپ رسیده است.
۶- متون ادبی کردی، در شهر بغداد و در سال ۱۹۷۸ به چاپ رسیده است.
۷- “خۆشخوانی”، در شهر بغداد و در سال ۱۹۷۸ به چاپ رسیده است.
۸- سجادی دستی در نوشتن داستان کوتاه داشته است و در رشد و پیشرفت داستان نویسی کردی نیز بی تاثیر نبوده است. نویسنده به نسل اول این سبک تعلق دارد که در بین دو جنگ جهانی اول و دوم ظهور پیدا کرده است. داستان هایش را در صفحات نشریه گلاویژ (۱۹۳۹-۱۹۴۹) به چاپ رسانده است. پس از این داستان ها را با عنوان “همیشه بهار”، در بغداد و در سال ۱۹۶۰ به چاپ رسانده است. محتوای داستان های سجادی، زندگی در جامعه کرد به کلی و زندگی روستایی به طور خاص بوده است. برخی از داستان های کوتاه او عبارتند از: “شاییه‌که‌ی ڕه‌شه‌ی خه‌جه‌لاو”، “بۆ نه‌چووین بۆ کوێستان”، “جه‌وهه‌ر ئاغا”، “ڕێویه‌که‌ی قه‌مچۆغه” و …
۹- سیری در کردستان، که در سال ۱۹۵۶ به چاپ رسیده است. نقطه حائز اهمیت این اثر نثر زیبای آن است.
۱۰- و بالاخره یکی از مهمترین آثار سجادی، “رشته¬ی مرواری” است که در سال ۱۹۵۷ نگارش آن را آغاز کرده و این کار تا سال ۱۹۸۳ به طول انجامیده است. این کتاب در ۸ جلد به چاپ رسیده است.
همچنین علاالدین سجادی در زمینه علوم اجتماعی نیز آثاری دارد که عبارتند از:
– جنبش های کرد، تاریخ جنبش کرد، بغداد، ۱۹۵۹
– کورده واری، که در زمینه مردم شناسی است و در سال ۱۹۷۴ در بغداد به چاپ رسیده است.
علاالدین سجادی در سال ۱۹۸۴ فوت می کند و در گورستان شیخ عبدالقادر گیلانی به خاک سپرده می شود
منبع: رشته مرواری، علاءالدین سجادی، به کوشش فخرالدین آمیدیان، ۲۰۰۸
گردآوری و ترجمه: مرتضی مرادی
