اندیشه

مبانی و اصول دعوت اسلامی

ویژگی های گفتمان اسلامی معاصر(بخش دوم)
مبانی مسئولیت امت دعوت:
مسئولیت«امت دعوت» دارای مبانی و اصول زیر می باشد:
-اعتراف به این حقیقت که وجود اختلاف دینی میان انسان ها بر اساس اراده و خواست خداوند است، و خدا خود به انسان ها برای انجام دادن و ندادن و ایمان آوردن و کفرورزیدن حق آزادی و اختیار انتخاب داده است.
-یگانگی اصل انسان و مکرم بودن نسل بشری، چنان که خداوند متعال می فرماید:
«یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقاکم». حجرات-۱۳
«ای مردم! ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را به صورت ملت ها وقبیله هایی در آوردیم تا با یکدیگر در ارتباط باشید، به راستی گرامی ترین شما نزد خداوند پرهیزکارتینتان است.»
و این فرموده اش که:
«ولقد کرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات»اسراء- ۷۰
«به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و وسایل حمل و نقل او را در دریا و خشکی فراهم ساختیم و از روزی های پاک او را بهره مند ساختیم.»
-تعارف و آشنایی و ارتباط. خداوند متعال می فرماید:
«یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم» الحجرات: ۱۳
« ای مردم! ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را به صورت ملت ها وقبیله هایی در آوردیم تا با یکدیگر در ارتباط باشید، به راستی گرامی ترین شما نزد خداوند پرهیزکارتینتان است.»
و در حدیثی آمده که رسول خدا(ص) فرموده است:
«گواهی می دهم که همه انسان ها با هم برابرند.»سنن ابی داودج۲ ص ۸۳
تعارف و ارتباط اصلی است که قرآن مخاطبان خود را به آن فراخوانده است و ضرورتی است که شرایطی مانند شهروندی آن را ایجاب نموده و احیای روح برادری انسانی است.
* -همزیستی مسالمت آمیز: زندگی انسان هایی که دارای مشترکات و پیوندهایی هستند. بدون همزیستی مسالمت آمیز و چشم پوشی و تسامح و خرید و فروش. قضاوت و اقتضا و تمامی امور زندگی اجتماعی ممکن نیست. در لا به لای کتاب تاریخ اسلام درباره ی همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان صفحات درخشان و پیشرفته ای وجود دارند. خداوند متعال پایه این زندگی مسالمت آمیز را اینگونه مشخص فرموده که
«لا ینهاکم الله عن الذین لم یقاتلوکم فی الدین و لم یخرجوکم من دیارکم أن تبروهم و تقسطوا الیهم ان الله لا یحب المفسدین» ممتحنه – ۸
«خداوند شمارا از نیکی کردن و رفتار دادگرانه با کسانی که با دین شما نجنگیده و از میهن و سرزمینتان بیرونتان نکرده اند، باز نمی دارد، براستی خداوند فساد برانگیزان را دوست نمی دارد.»
-تعاون و همیاری: مسلمانان در بسیاری از مسایل عمومی زندگی با غیر مسلمانان دارای نقاط مشترکی می باشند که، می توان در مورد آن ها با یکدیگر تشریک مساعی داشته باشند. همچنین تهدید هایی که وجوه مشترک آن ها را در معرض خطر قرار می دهد، کم نیستند، که می توان در ارتباط با آن ها ضمن زندگی مسالمت آمیز همکاری های لازم را به عمل آورد.
اینک درباره ی مسائل ویژه به روابط میان مسلمین و امت دعوت (از جمله وضع مسلمانان در کشور های غیر اسلامی) مفصل تر سخن می گوییم.

اموری که مراعاتشان از طرف دست اندر کاران گفتمان اسلامی معاصر ضرورتی حیاتی دارد.
۱- قبول تنوع تمدنی، فرهنگی، قانونگذاری، سیاسی و اجتماعی ، زیرا که خداوند می فرماید
«لکل جعلنا منکم شرعة و منهاجاً و لو شاء الله لجعلکم امة واحدة ولکن لیبلوکم فیما آتاکم» المائده- ۴۸
«برای هر دسته از شما قانون و راهکاری را قرار داده ایم، اگر خداوند می خواست می توانست شما را یک امت بگردانید، اما(قانون و راهکارهای مختلفی را قرار داد) تا در باره آنچه به شما داد آزمایشتان کند.»
۲- تلاش برای گسترش افق های تعامل تمدنی ، برای مثال می توان درفضایی محترمانه در عرصه علوم طبیعی، پیشرفت های عرصه مدیریت،بازسازی روحیه وقت شناسی و ارزش عدالت، از تمدن غرب بهره گرفت. هم چنین مشارکت انسانی اصولی و محترمانه و همیاری عادلانه و تلاش برای کم رنگ کردن شعارهای افراطیون طرفین را خواستار شد.
۳- اهتمام به نشر کتاب های ویژه غیر مسلمانان که در آنها به جای محوریت نصوص و دلایل شرعی، به دلایل حجت علمی و عقلی، توجه جدی صورت بگیرد.
۴- فراخوانی به تدوین فقه مخصوص اقلیت های مسلمان در جوامع غیر اسلامی بر پایه اصل «ضرورت تناسب میان تکلیف و توانایی» به گونه ای که ضمن زندگی مسالمت آمیز و مشارکت در زندگی اجتماعی هویت خویش را حفظ نموده و از ذوب شدن و خود باختگی مصون بمانند.
۵- تمرکز بر روی منظومه ارزش های مبتنی بر قاعده وحدت منشاء انسانی و حرمت الهی بشر در روابط ما با غرب.
۶- تلاش برای شناسایی ویژگی های مشترک و تقویت همگرایی، زیرا تمدن ها در احترام به ارزش هایی مانند: عدالت، مساوات و آزادی و … کم و بیش با یکدیگر نقاط مشترک دارند و اهل دانش و خرد از هرمردم و تمدن و دینی که باشد، مورد تقدیر و احترامند.
۷- به غرب به عنوان بلوکی واحد نگاه نکنیم، زیرا که غرب میدانی بسیار گسترده و دارای ورودی های فراوانی است. و می توان در جهت مراعات مصالح و منافع مشترک – بدون ستمگری و ستم پذیری و بخاطر تأمین صلح و امنیت جهانی، با بهره گیری از راهکارهای علمی و منطقی، باآنان گفتگو و تعامل کرد.
۸- ضرورت پایبندی شفاف و صادقانه به آزادی و مراعات حقوق بشر و اقرار به مشروعیت تفاوت های فکری تعدد دینی و فرهنگی و دست بدست شدن مسالمت آمیز قدرت و دفاع از این امور به عنوان اصولی اساسی و ارزشی اسلامی و نفی خشونت در کار سیاسی و پرهیز از در آمیختن آن با اصل جهاد مسلحانه.
۹- فراخوانی به احیای اصل «سالم سازی تمدن ها» و پر کردن خلاء اخلاقی موجود در تمدن غرب و بر هم خوردن توازن آن، از طریق ارائه الگویی انسانی و صادقانه که در آن آرمان و واقعیت در کنار یکدیگر قرار گیرند و پیام عملی و و اقعی آن به مراتب رساتر از پیام کلامی آن باشد.
۱۰- تلاش در جهت مخاطب قرار دادن افکار عمومی غرب بر پایه ارزش های انسانی در مورد مصایب مسلمانان از طریق وسایل ارتباط جمعی اثر گذار، و بهره برداری از آن در پیشبرد روند گفتگو و درک متقابل.

۱۱- حمایت و تقویت اندیشه مراعات حق شهروندی اقلیت های مسلمان در غرب همراه با ضرورت ها و نیاز های آن.
۱۲- لازم است اقلیت های مسلمان به پیمان نامه ها و توافق های خود با کشورهایی که در آنها زندگی می کنند وفادار باشند و به قوانین و مقررات موجود در آن کشور ها احترام بگذارند.
زیرا که خداوند می فرماید:
«واوفوا بالعهدان العهد کان مسئولأ»اسراء – ۳۴
«به تعهدات وفادار باشید! زیرا که در مورد مراعات عهد و پیمان مورد بازخواست قرار می گیرید.»
۱۳- مشارکت و فعالیت در جهت حل مشکلات موجود در جامعه های غربی و اصلاح دست آورد های نادرست تمدن مانند: فروپاشی خانواده ها، گسیختگی روابط اجتماعی، بحران اخلاقی، انحراف های جنسی، تعصب نژادی، و برجسته کردن مشارکت ها در این زمینه.
اما در ارتباط با «امت دین پذیر»

خلاصه آنچه که دست اندر کاران «گفتمان اسلامی معاصر» باید به آن توجه نمایند، در کلمه «مصالحه» خلاصه می شود.
* مصالحه بین فعالان در عرصه عمل و دعوت اسلامی.
* ایجاد همگرایی میان گروه های فعال اسلامی و جریان های میهنی و ملی.
* مصالحه میان سازمان های رسمی و مردمی.
* آشتی میان ملت ها و حکومت ها.
که به امید خداوند زیر عنوان «افق های پیش روی گفتمان اسلامی معاصر» در مورد این آشتی و همگرایی بیشتر سخن خواهیم گفت.
گستره گفتمان: نخبگان، عامه مردم
تأمل در این فرموده ی خدای متعال که می فرماید:
«وما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبین لهم …. » ابراهیم: ۴
«هیچ پیامبری را جز با زبان ملتش نفرستاده ایم.»
به روشنی بیانگر اهمیت بهره گیری از زبان خاص برای هرملت و هر خطاب است. زیرا آنچه که به لحاظ آموزشی و پرورشی برای «امت دین پذیر» مناسب است، لزوما از جهت تبلیغی هدایتگرایی برای «امت دین گستر» مناسب نبست و به همین ترتیب سبک سخن گفتن با نخبگان، اندیشمندان، صاحب نظران و حاکمان لزوماٌ برای سخن گفتن با توده مردم مناسب نیست.
این البته به معنای شکاف سازی میان نخبگان و عامه مردم نیست، زیرا دین خداوند یک مجموعه یک پارچه است، گرچه هر یک از آن ها به تناسب میزان فهم و معرفت وجایگاهی که دارند. از آن بهره ای مشخص می برند. چنان که از حضرت علی بن ابی طالب (رض) نقل است که:
«با مردم در حد آگاهیشان سخن بگویید، مگر می خواهید به خدا و پیغمبرش پشت کنند؟!»
مشابه همین کلام از ابن مسعود (رض) نیز روایت گردیده که:
«هرگاه مطالبی فراتر از سطح عقل و علم مردم مطرح کنی، ناگزیربرای برخی از ایشان زمینه انحراف خواهد بود

 

تالیف : عصام البشیر   ترجمه : عبدالعزیز سلیمی تلخیص و تهیه : اسماعیل ابراهیمیان

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا