عید فطر
عید فطر روز اول ماه شوال و اولین روز پس از ماه رمضان است. عید فطر یکى از دو عید بزرگ در اسلام بوده و معمولاً با تعطیلی رسمی همراه است. در ایران از سال ۱۳۹۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان عید فطر دو روز (روز عید و روز بعد) تعطیل است.
عید : واژه «عید» تنها یک بار در قرآن (مائده ۱۱۴) به کار رفته است. واژه عید در اصل از فعل عاد (عود) یعود به معنى «بازگشت» اشتقاق یافته است. معانى مختلفى براى آن ذکر کردهاند، از جمله: « عاده و خوى گرفته » (زیرا مردم بر جمع آمدن در آن روز، عادت کردهاند) ،«هر چه باز گردد و تکرار شود از اندوه و شادی»، «روز فراهم آمدن قوم». و نیز گفته شده «و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید» هر روز که در آن معصیت خدا نشود روز عید است».
فطر : روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خواندهاند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شده و رخصت داده شد که مؤمنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند. « فطر و فطر و فطور» به معناى خوردن و آشامیدن، ابتداى خوردن و آشامیدن است و نیز گفته شده است که به معناى آغاز خوردن و آشامیدن است پس از مدتى از نخوردن و نیاشامیدن. ابتداى خوردن و آشامیدن را «افطار» مىنامند و از این رو است که پس از اتمام روز و هنگامى که مغرب شرعى در روزهاى ماه رمضان، شروع مىشود انسان افطار مىکند یعنى اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده مى شود.
تعیین روز عید فطر
در تمامی کشورهای اسلامی مشخص کردن عید فطر بر مبنای رویت هلال شوال و یا شروع ماه شوال معین می‌شود. همواره در کشورهای مسلمان، بر حسب موقعیت مکانی آن کشور، رویت هلال ماه اول ماه شوال و روز عید فطر متغیر است.
آداب عید فطر
۱٫ بسیار تکبیر گفتن و یاد کردن بزرگی خداوند در شب عید مستحب است. بدلیل فرمایش خداوند متعال: {ولتکملوا العده ولتکبروا الله على ما هداکم} (بقره: ۱۸۵) یعنی: “و می خواهد که تمام کنید شمار را و به بزرگی یاد کنید خدا را به شکر آنکه راه نمود شما را.” تکبیر گویی از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان آغاز شده و تا نماز عید ادامه می یابد. این عمل در همه ی اماکن صورت می گیرد. در تکبیر اینچنین گویند: الله أکبر الله أکبر، لا إله إلا الله، والله أکبر الله أکبر ولله الحمد. در صورتیکه سه بار تکبیر گفته شود نیکوست.
۲٫ گرفتن روزه در روز عید حرام است. که اولین عید می باشد. چنانچه امام بخاری از حضرت عمر رضی الله عنه روایت نموده است که ایشان قبل از خطبه(روز عید) نماز گزارد و آنگاه در خطبه اش چنین فرمود: « یا أیها الناس إن رسول الله صلى الله علیه وسلم قد نهاکم عن صیام هذین العیدین، أما أحدهما فیوم فطرکم من صیامکم، وأما الآخر فیوم تأکلون نُسُکَکَم » . یعنی: “ای مردم بدانید که رسول الله صلی الله علیه و سلم از روزه گرفتن در این دو عید نهی فرمودند، اما اولی که روز شکستن روزه ی تان است و دیگری روزیست که در آن قربانی هایتان را می خورید.”
۳٫ برگزاری نماز سنت عید فطر پس از طلوع آفتاب. نماز عید دو رکعت است که بعد از آن دو خطبه خوانده می شود. در رکعت اول قبل از خواندن سوره فاتحه ۷ تکبیر گفته می شود و در رکعت دوم ۵ تکبیر گفته می شود. در بین تکبیرها هم ذکر زیر سنت است خوانده شود : (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر)
۴٫ استحمام و نظافت برای عید سنت است؛ آمده است که ابن عمر رضی الله عنه، که به پیروی از سنت و پایبندی بدان معروف است، چنان می کرد. همچنین پوشیدن بهترین لباس ها مستحب می باشد، آنگونه که ابوداود در حدیث حضرت عایشه رضی الله عنها را آورده است که پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم فرموده اند: « ما على أحدکم أن یکون له ثوبان سوى ثوبی مهنته لجمعته » روز عید از لحاظ مفهوم شبیه جمعه است، بنابراین انجام این کار سنت است.
۵٫ تناول نمودن چیزی، ترجیحاً خرما، پیش از آنکه برای نماز خارج شود سنت است. چنانچه امام بخاری در حدیثی از حضرت انس رضی الله عنه روایت نموده است « کان النبی صلى الله علیه وسلم لا یغدو یوم الفطر حتى یأکل تمرات » : که پیامبر صلی الله علیه و سلم روز عید فطر جز مقداری خرما چیزی نمی خورد. ابن حجر حدیث را بعنوان دلیلی برای بستن راه زیاده روی در روزه داری بیان نموده است.
۶٫ پیاده راه افتادن به سوی نماز عید پسندیده است، به دلیل حدیثی، که ترمذی آن را روایت نموده و به حسن بودن حدیث رأی داده است، در آن حضرت علی رضی الله عنه می فرماید: « من السنه أن تخرج إلى العید ماشیاً، وأن تأکل شیئاً قبل أن تخرج » یعنی: “سنت آنست که برای عید پیاده خارج شده و قبل از خروج چیزی میل شود.”
۷٫ سنت چنین است که رفتن به سوی عید از یک راه و برگشت از راه دیگری باشد. آنگونه که رسول خدا صلی الله علیه و سلم عمل نموده اند، جاییکه امام بخاری روایت می نماید: جابر رضی الله عنه تعریف می کند که: “پیامبر صلی الله علیه وسلم در روز عید راه ها را بطور مخالف برمی گزیدند.”
۸٫ بیرون رفتن زنان در روز عید برای حضور در نماز عید و شنیدن خطبه ایرادی ندارد و حتی بعضی از اهل علم آنرا مستحب نیز دانسته اند. کل موضوع مشروط به امنیت از فتنه می باشد؛ دلیل آن حدیثی است که مسلم در صحیح خویش از ام عطیه روایت کرده است: « أَمَرَنا رسول الله صلى الله علیه وسلم أن نخرجهن فی الفطر والأضحى، العواتق، وذوات الخُدُور، فأما الحُیَّضُ فیعتزلن الصلاه، ویشهدن الخیر ودعوه المسلمین » “پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم به ما امر فرمودند که برای روزهای عید فطر و قربان زنان دوشیزه و خانه دار ما بیرون آییم. ولی آنانکه در حالت حیض بودند از نماز دوری نموده و در اکرام و دعوت مسلمانان شرکت می جستند. البته بر زنان لازم است در روز عید با آرایش و عطر یا با لباس غیر شرعی خارج نشوند.
۹٫ و در پایان، تبریک گفتن و شادباش عید ایرادی ندارد، مثلاً به کسی که ملاقات می نماید بگوید: “خداوند از ما و شما قبول کند، و بر ما و شما آن را پر خیر و برکت گرداند و عیدتان مبارک”، و مانند این ها؛ بدلیل حدیثی از ابوامامه باهلی رضی الله عنه که هنگام مراجعت از (نماز) عید بهمدیگر می گفتند: خداوند از ما و شما بپذیرد. {تقبل الله منا ومنک.} و امام احمد رحمه الله عقیده دارد اسناد حدیث ابوامامه رضی الله عنه نیکوست. ابن تیمیه رحمه الله بیان می دارد: “از بسیاری از صحابه روایت شده که این کار را انجام می داده اند و ائمه بعد از ایشان، مانند امام احمد و دیگران، بدینکار رخصت داده اند.”
۱۰٫ پرداخت زکات فطریه قبل از روز عید فطر و در طول ماه رمضان
۱۱٫ گرفتن روزه سنت، شش روزه از ماه شوال بعد از عید
پیشاپیش عیدتان مبارک باد و خداوند طاعت ما و شما را قبول فرماید.
کمال مولودپوری-مهاباد
