امام نسائی رحمه الله روایت کرده که پیامبر اکرم ( ص ) فرموده است : [ اجتنبوا الخمر فانها ام الخبائث ] از نوشیدن شراب پرهیز کنید زیرا شراب سرچشمه تمامی خباثت ها و نجاست هاست
در زمان های پیشین مرد عابدی بود که زنی بدکاره شیفته وی شد ، زن خدمتکارش را نزد او فرستاد ، خدمتکار گفت : خانمم تو را برای گواهی دادن بر قضیه ای به حضور طلبیده است!
عابد همراه خدمتکار به راه افتاد ، اما هنگامی که از درب های ورودی خانه آن زن عبور کردند و داخل خانه شدند تمامی درها را یکی پس از دیگری قفل زدند ، عابد دید که داخل خانه زنی زیبا روی وجود دارد که غلامی نزد وی هست و نیز ظرفی پر از شراب ، زن خطاب به عابد گفت : من در واقع تو را برای گواهی دادن نخواسته ام ؛ بلکه از تو می خواهم : یا باید با من زنا انجام بدهی ، یا از این شراب بنوشی و یا اینکه این کودک را به قتل برسانی !
عابد گفت : پیاله ای از این شراب را به من بده تا بنوشم ، پیاله ای نوشید سپس گفت : بیشتر میخواهم !
دیری نپایید که پس از نوشیدن شراب و مست شدن ، هم با زن بدکاره عمل زنا انجام داد و هم کودک را به قتل رساند !
از نوشیدن شراب بپرهیزید ، که سوگند به الله ایمان و علاقمندی به شراب خواری در وجود هر شخصی جمع شوند ، حتما یکی از آنها بر دیگری غلبه کرده و آنرا از وجود آن شخص بیرون می اندازد .
درس اول :
در صورتی که در زندگیمان همیشه میان انجام دادن کارهای نیک و بد مختار می شدیم چه خوب بود ! اما متاسفانه چنین گزینشی همیشه در کار نیست ! بلکه بیشتر وقت ها میان دو چیز قرار می گیریم که شیرینترینشان تلخ می باشد !
عمر ( رض ) می گوید : ( لیس الفطن من عرف الخیر من الشر و انما الفطن من عرف خیر الشرین ) آدم هوشیار و کنجکاو کسی نیست که خیر را از شر جدا سازد ، بلکه آن کس هوشیار است که بتواند تشخیص دهد در میان دو بدی کدام یک ضررش کمتر خواهد بود.
قاعده ی : [ اختیار اخف الضررین ] یکی از قواعد اصولی شریعت غرای اسلام است ، اما چنین انتخابی از روی هوی و هوس صورت نمی گیرد ، بلکه بر اساس نتایج و پیامدهای هر کدام از آنها برآورد خواهد شد !
البته اگر امکان داشت که هیچ کدام از بدی ها انجام نگیرد که چه بهتر و اصل بر آن است ، زیرا گاهی اوقات آنچه را که تشخیص داده می شود که شرش از دیگری کمتر است به دریچه ای تبدیل می شود برای شری بزرگ تر و یا اینکه به جرقه ای مبدل می گردد که باعث آتشی غیر قابل کنترل خواهد گشت !
حالا به آن عابد بنگر که معتقد بود نوشیدن شراب از دو گزینه ی دیگر سبک تر و شرش کمتر است ولی می بینیم که نوشیدن شراب از جانب وی منجر شده به این که هم عمل زشت زنا و هم قتل آن کودک بی گناه را مرتکب شود ، یعنی درست آن چیزی که قبلا می خواست از دست آن فرار کند !
درس دوم :
کسانی که تو را در میان دو گزینه مخیر می سازند در واقع اندیشه ات را به بیراهه برده و عقلت را در بند قرار داده و چنین وانمود می کنند که غیر از دو گزینه ی پیش رو گزینه ای دیگر و یا راه حل دیگری نداری !
چنین چیزی در طول زندگیمان زیاد پیش می آید ، مثالی ساده : اگر به زیارت یکی از دوستانت بروی و او به تو بگوید : چایی میل داری یا قهوه ؟ تو را در میان دو گزینه قرار داده که سومی ندارند و تو ناچاری یکی از آن دو را انتخاب کنی ، ولی یا این و یا آن همیشه به این سادگی نیست که هر کدام از آن ها را انتخاب کنی به هدف مورد نظرت برسی
گاهی اوقات هر دو راهی که به تو پیشنهاد داده شده راه های اشتباه و پر خطری هستند که از تو می خواهند در یکی از آن ها به راه بیفتی و گمان ببری که آن راه ، خطر و زیانش از دیگری کمتر است !
اما دائما راه سومی وجود دارد که تو در آن موقع به خاطر اینکه در میان دو گزینه مخیر گشته ای متوجه آن نشده ای ، پس کنجاو باش تا به هنگام افتادن در سختی ها و دشواری ها گزینه سومی را پیدا کنی که پیش رویت قرار داده نشده است !
درس سوم :
خداوند متعال گیاهان را حیات بخشیده و اما روح و عقل نداده است ، همچنین حیوانات را از حیات و روح برخوردار نموده ولی عقل ندارند ، انسان را هم آفریده و بدان حیات و روح و عقل عطا فرموده است ، پس انسان بدون عقل بدین جهت که تنها در فکر اشباع غرایزش است حیوانی بیش نیست ، همچنین بدان جهت به انسان عقل داده شده که وی را از آنچه که در شان یک انسان نیست باز دارد ، نیز بدلیل نبود عقل است که حرج و تکلیفی بر دیوانه نمی باشد !
پس عقل خواستگاه تکلیف است و کسی که عقل ندارد خطاب و یا محاسبه ای متوجه وی نخواهد شد ، ولی این در صورتی است که زوال عقل وی از مقدرات خداوندی باشد ، اما شخصی که خودش باعث زوال عقلش گشته است در آن زمان هم که عقلش از بین رفته نیز ، بر همه ی کارهایش محاسبه می شود ، پس کسیکه شراب نوشیده و مرتکب قتل شده از او قصاص گرفته خواهد شد ، من در شگفتم که چرا بعضی از افراد می خواهند خودشان را بسان حیوانات بی عقل و خرد کنند ؟!
در حالیکه خداوند آنان اکرام نموده و همانند سایر انسانها از نعمت عقل برخوردار فرموده است !
هنگامیکه قهرمان قریش عبدالرحمان الداخل به اندلس رسید ظرفی نزد ایشان آوردند که در داخلش شراب بود وی به آنان گفت : من به چیزی نیاز دارم که عقلم را فزونی بخشد نه اینکه از آن بکاهد !
این درست است که شراب خواری از گناهان کبیره است و انسان را از دین اسلام خارج نمیکند ، ولی حدیث شریف قلب آدمی را همچون خانه ای به تصویر میکشد که ایمان و شراب خواری در آن و زیر یک سقف با هم سازگاری ندارند و هر موقع احتمال دارد یکی از آنها دیگری را از خانه بیرون براند !
درس چهارم :
این دنیا مملو از محنت و امتحان می باشد زیرا خداوند دنیا را سرای آزمایش قرار داده است و آن آزمایش گاهی بگونه ای است که فطرت انسان خواهان آن است و برخی اوقات ابتلا و امتحان خلاف خواسته ی فطری انسان خواهد بود !
یوسف ( ع ) هر دو مورد برای وی پیش آمده است ، ایشان هم به وسیله کینه ی شدید و هم بواسطه ی محبت شدید مورد آزمایش قرار گرفته ، کینه و حسادت بود که وی را در چاه انداخت و نیز محبت شدید بود که او را داخل زندان کرد ، اما موضعگیری او در مقابل هر کدام از آنها فقط بردباری بود ، زیرا که نه کینه توزی برادرانش موجب شد از آنان انتقام بگیرد و نه علاقه شدید همسر عزیز مصر نسبت به وی باعث شد که تسلیم خواسته ی او گردد که به گمان من آزمایش از نوع دوم بسی از اولی سنگین تر است !
زیرا در مقابل کسیکه نسبت به ما کینه دارد غالبا اختیاری از خود نداریم ولی در صورتیکه آزمایش از نوع دوم باشد غالبا چیزی به ما پیشنهاد میشود که از خواسته های نفسانی ما است و اما در واقع حرام و نامشروع می باشد !
یوسف ( ع ) جوانی قوی هیکل و خوش سیما و خواسته های نفسانی او نیز همانند خواسته های مردان دیگر بوده است ، آن فطرتی که خداوند همه مردم را بر آن آفریده ، اما ایشان صبر پیشه کرده و بر خدا توکل نموده است ، هر چند که صبر بر فتنه زن عزیز مصر بسی سختتر از صبر بر بی مهری برادرانش نسبت به وی بوده است !
نویسنده : ادهم شرقاوی
مترجم : امید سلیمانی ــ بانه
