معامله با خدا

شفیع صادقی

در این شرایط سخت و استثنائی که مرض کرونا بر همه عالم سایه افکنده و فقرا و مستمندان در وضعیت بسیار نامناسبی به سر می برند و چشمان معصوم، ابتدا به رحمت خدا و سپس به دستان سخاوتمند صاحبان مال و ثروت دوخته شده است، لذا فرصت طلایی برای ثروتمندان پیش آمده که هم به زیباترین شکل ممکن ایفای نقش بکنند و به کمک و یاری همنوعان خود بشتابند و هم با خداوند متعال وارد معامله شوند و متوجه باشند که چه جایگاه رفیعی در قرآن کریم برای چنین انسانهای بزرگی در نظر گرفته شده است.

انفاق از جمله معامله هایی است که انسان با خداوند انجام می دهد و هیچگاه متضرر نمی شود. خداوند میزان سود انفاق را از دو برابر تا هفتصد برابر بیان کرده است.
«مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في‏ کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ» (البقره:261)
«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد دو یا چند برابر می کند و خدا وسیع و داناست.»

چند شرط برای به معامله پرسود باخد

1-پرهیز از منت گذاشتن

«الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذيً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (البقره:262)
«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمی گذارند و آزاری نمی رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند.»

صدقه ای که همراه منت باشد، به اندازه یک سخن نیک و ملایم ارزش ندارد. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذيً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَليمٌ» (البقره:263)
«گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان) و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها) از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است و خداوند، بی نیاز و بردبار است.»

بنابراین اگر نیازمندی را با زبان خوش رد کنید، یا برای او طلب مغفرت کنید، بهتر از آن است که صدقه ای به او بدهید و سپس او را آزار دهید و بر دیگران منت بگذارید.

2- بهترین مکان را برای انفاق انتخاب کنیم.

خداوند متعال صدقه همراه با منت را مانند لایه نازکی از خاک بر سنگی سخت می داند. در این خاک اگر بذری هم قرار بگیرد، هرگز نخواهد رویید، بلکه بعد از بارانی نسبتا تند، هیچ اثری از آن باقی نخواهد ماند:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذي‏ کَالَّذي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا يَقْدِرُونَ عَلي‏ شَيْ‏ءٍ مِمَّا کَسَبُوا وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْکافِرينَ» (البقره:264)
«ای کسانی که ایمان آورده اید، صدقه های خود را با منت آزردن باطل نکنید، مانند کسی که مال خود را به ریا و خودنمایی به مردم انفاق می کند و به خدا و روز واپسین ایمان ندارد، که مثل او مثل سنگ سخت و صافی است که خاکی بر آن نشسته، پس باران تند و درشتی به آن برسد و آن را سنگی صاف واگذاردبه چیزی از آنچه کسب کرده اند دست نمی یابند و خداوند مردم کافر را هدایت نمی کند.»

این در حالی است که انفاق کسانی که برای رضای خدا مالشان را می بخشند، مانند باغی است که در جایی مرتفع بنا شده است. به چنین باغی اگر باران شدیدی برسد، محصولش دوبرابر می شود و اگر بارانی هم نرسد، باز محصول خودش را خواهد داشت.
«وَ مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ» (البقره:265
«و مثل کسانی که اموالشان را برای طلب خشنودی خدا و استوارسازی روحشان انفاق می کنند، مثل باغی است در جایی مرتفع که باران تندی بدان رسیده پس میوه خود را دو چندان داده باشد، پس اگر باران تندی نرسیده باران نرمی رسیده و خداوند به آنچه عمل می کنید بیناست.»

3- وجود امنیت سرمایه گذاری در انفاق و بخشش

مسلماً کسی دوست نمی دارد که محصولش در زمینی ناامن باشد که هیچ تضمینی برای بارورشدنش نباشد:

«أَ يَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخيلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فيها مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ وَ أَصابَهُ الْکِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فيهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذلِکَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآياتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ» (البقره:266)
«آیا کسی از شما دوست دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر درختان آن نهرها بگذرد و برای او در آن، از هر گونه میوه ای وجود داشته باشد، در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی ضعیف دارد، گردبادی که در آن آتش است، به آن برخورد کند و شعله ور گردد و بسوزد؟ این چنین خداوند آیات خود را برای شما آشکار می سازد، شاید بیندیشید».

به دریافت کنندگان حرمت بگذارید و از انفاق مال بی ارزش و پست خودداری کنید.

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ما کَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذيهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فيهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَميدٌ» (البقره:267)
«ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که به دست آورده اید و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم، انفاق کنید و برای انفاق به سراغ قسمت های ناپاک نروید، در حالی که خود شما حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است».

درتمام لحظات باید مراقب شیطان و وعده هایی بود كه مبادا ما را از انفاق در راه خدا منصرف كند.

«الشَّيْطانُ يَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ يَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ» (البقره:268)
«شیطان، شما را وعده فقر و تهیدستی می دهد و به فحشا امر می کند، ولی خداوند وعده «آمرزش» و «فزونی» به شما می دهد و خداوند قدرتش وسیع و داناست».

اطمینان داشته باشید، ذره ای از آنچه در این مسیر صرف و هزینه می کنید، فراموش و جابجا نمی شود.

«وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ وَ ما لِلظَّالِمينَ مِنْ أَنْصارٍ» (البقره:269)
«و هر نفقه ای که انفاق نمودید و هر تعهدی که برعهده گرفتید، بی تردید خدا آن را می داند و هرگز برای ستمکاران یاوری نیست».

خداوند بر این نکته تاکید دارد که اگر صدقات را علنی پرداخت کنید، مسلماً باعث تشویق دیگران به این کار خیر خواهد شد و از طرف دیگر مایه دلگرمی فقرا و همچنین حفظ اجتماع خواهد بود. اما انفاق پنهانی نسبت به انفاق آشکار کمتر در معرض گناهانی چون ریا، منت و آذیت فرد نیازمند است. ضمن این که در انفاق پنهانی آبروی فرد نیازمند حفظ می شود و احساس ذلت و خفت نمی کند.

«إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَکُمْ وَ يُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَيِّئاتِکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ» (البقره:271)
«اگر صدقه هارا آشکار سازید کاری نیکوست و اگر آنها را پنهان دارید و به فقرا بدهید، آن برای شما بهتر است و از گناهانتان می زداید و خداوند به آنچه می کنید، آگاه است».

درنهایت برنده حقیقی خود شما هستید، چون بیشترین سود و نفع این معامله به خودتان بر می گردد.

«لَيْسَ عَلَيْکَ هُداهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ يَهْدي مَنْ يَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ»(البقره:272)
«هدایت آنها بر عهده تو نیست، لیکن خداست که هر کس را بخواهد هدایت می کند و هر مالی که انفاق کنید، به سود خودتان است و جز برای طلب رضای خدا انفاق نمی کنید و هر مالی انفاق کنید، به طور کامل به شما داده می شود و هرگز بر شما ستم نمی رود و از حقتان کم نمی گذارند».

بهترین نوع انفاق کدام است؟

بهترین حالتی که انسان می تواند انفاق کند، در مورد نیازمندانی است که موانعی امکان تجارت و اشتغال مادی آن ها را گرفته است. این دسته از مردم افراد آبرومندی هستند و از کسی گدایی نمی کنند و حتی به گونه ای زندگی می کنند که به نظر می رسد، افراد بی نیازی باشند. به قول معروف با سیلی صورت خودشان را سرخ نگه می دارند.

«لِلْفُقَراءِ الَّذينَ أُحْصِرُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ لا يَسْتَطيعُونَ ضَرْباً فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسيماهُمْ لا يَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليمٌ» (البقره:273)
«(چنین بذل و بخششی مخصوصاً باید) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا درمانده‌اند و به تنگنا افتاده‌اند و نمی‌توانند در زمین به مسافرت پردازند (و از راه تجارت و کسب و کار برای خود هزینه زندگی فراهم سازند و) به خاطر آبرومندی و خویشتنداری، شخص نادان می‌پندارد که اینان دارا و بی‌نیازند، امّا ایشان را از روی رخساره و سیمایشان می‌شناسی، (چه از لحن گفتار و طرز رفتار پیدا و نمودارند و) با الحاح و اصرار (چیزی) از مردم نمی‌خواهند و هر چیز نیک و بایسته‌ای را که ببخشید، بیگمان خدا از آن آگاه است».

والسلام علیکم ورحمة الله

شفیع صادقی
سوزی میحراب