اصول

مقاصد و منافع « عید» در اسلام

 مقاصد واهدافی که در اعیاد اسلامی هستند
تمامی احکام شریعت جهت رفاه حال ما و تحقق بخشیدن به مصالح ما،چه در دنیا و چه در آخرت تعین شده اند.
در نصوص دلایل واضح و روشنی آمده اند که به بیان این مطلب پرداخته و نشان می دهند که احکام شریعت جهت رعایت مصالح ما چه در کوتاه مدت وچه در دراز مدت پی ریزی شده اند مانند فرموده خداوند که می فرماید:{لعلکم تهتدون} (البقره:۵۳) تا این که راه یابید ( به نور آن  و با اندیشه‌ی ژرف ، هدایت را از ضلالت باز شناسید ) .
 و یا: {لعلکم تتقون} (البقره:۲۱) تا ( خود را بدین وسیله پاک سازید و ) راه پرهیزگاری گیرید .و یا: {ولکم فیها منافع} (غافر:۸۰) و برای شما در آنها منافع زیاد و قابل توجّه دیگری است.
جشن های اسلامی نیز همچون سایر احکام، بدون حکمت و اهداف نیستند وبه طور کلی مقاصد و حکمت های نهفته در تشریع اعیاد را می توان در نصوصی درک کرد که در این زمینه وارد شده اند.
از مهم ترین فلسفه و مقاصد عید:

 دیدار واجتماع بین مسلمین می باشد که این امر در نماز عیدی که مسمانان آن را بر پا می دارند تحقق پیدا خواهد کرد
آن ها همگی تکبیر گویان به ذکر پروردگار مشغول خواهند شد و در این حالت است که هر فرد مسلمانی به خوبی رابطه اخوت و برادریی که در اسلام وجود دارد، وایمانی که دلهایشان را به هم پیوند می دهد را درک خواهد نمود؛ آن ها زیر یک پرچم که اسلام است و با یک شعار واحد که توحید لا اله الا الله است ، نماز عید را در مساجد به پا می دارند به صورتی که اکثریت مردم در در مساجدشان جمع می شوند و نماز عید را ادا نموده و در مورد مسائل دینی و دنیا یی شان باهم گفتگو می نمایند
 یکی دیگر از اهداف تشریع عید سرور و شادی مسلمین بعد از ادای فرایض الهی می باشد
امت اسلامی بعد از تلاش و زحمت فراوان در انجام عبادات، روز عید را جشن گرفته و به سرور و شادی مشغول خواهد شد؛ مثلا عید فطر بعد از روزه گرفتن ماه مبارک رمضان خواهد بود وعید قربان بعد از تمام شدن بزرگ ترین رکن حج که عرفه می باشد ،صورت می گیرد واین بدین معنی است که اعیاد ما از عبادات جدا نیستند و ارتباط تنگاتنگی با عبادات دارند و همچنین وجود اعیاد بیانگر این است که اهل عبادت در این ایام اگر دچار خستگی جسمی شده باشند حال نوبت استراحت و سرور و شادی است.
می توانیم چنین تصور کنیم که عید همچون جایزه ای برای اهل تقوی در دنیا می باشد و لیکن جایزه بزرگ تر برای آنها در قیامت است که می فرماید: وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَمَسَاکِنَ طَیِّبَهً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ خداوند به مردان و زنان مؤمن بهشت را وعده داده است که در زیر ( کاخ ها و درخت های ) آن جویبارها روان است و جاودانه در آن می‌مانند ، و مسکن های پاکی را در بهشت جاویدان بدانان وعده داده است ( که جای ماندگاری همیشگی و زندگی سرمدی است . از همه مهمتر خداوند خوشنودی خود را بدیشان وعده داده است که ) خوشنودی خدا بالاتر از هر چیز است . پیروزی بزرگ همین است . ‏
و مصداق این گفته فرمایش پیامبر است که می فرماید: لِلصَّائم فَرْحتَانِ:فرحه عند فطره، فَرْحهٌ عِنْدَ لقَاء رَبِّهِ شخص روزه دار دو خوشی دارد که به آن دو بسیار شادمانی می کند: یکی هنگامی که افطار می کند، به افطارش خوشحال می شود و دیگری، هنگامی است که با خدای خود ملاقات می کند که ازگرفتن روزه اش شادمان است.
دیگر فلسفه عید این است که  اعیاد فرصتی طلایی برای کسانی است که قطع صله رحم کرده اند؛ کسانی که در بین خانواده یا اقوام یا دوستان خود مشکلی داشته اند می توانند در عید کدورت ها را کنار گذاشته و دوباره روابط را از سر گیرند.

 در حقیقت عید فرصتی است برای صفا بخشیدن به جان و کنار گذاشتن کدورت ها و پاک کردن قلب از کینه و دشمنی ها . چقدر زیبنده است اگر کسی نسبت به برادر مسلمانش نگرانیی دارد آن را برطرف سازد
و بسیار سزاوار است اگرمسلمانی کسی از نزدیکان خود را ترک نموده دوباره با هم آشتی کنند واز همه زیباتر اینست که دراین ایام جان ها صیقل داده شود و قلب ها به هم نزدیک شوند و در آسمان محبت وهمزیستی و برادری همدیگر را در آغوش بگیرند.
از اهداف بزرگ دیگر عید عبارت است از  یاری رساندن به مستمندان و نیازمندان و خوشحال کردن آنها در این ایام مبارک می باشد و می توانیم کاری کنیم که آن ها همچون سایرین دراین شادی سهیم باشند و اگر بتوانیم اندکی از نیازهای مستمندان را برطرف کنیم شاید دیگر آنها مجبور به دراز کردن دست خود به روی دیگران نباشند
و به این منظور شارع، صدقه فطر را فرض نموده که به فقرا داده شود تا اندکی از نیازهای آنها برطرف شود وبتوانند ایام عید را به خوشی سپری نمایند.
حدیثی در این زمینه از ابن عمر روایت شده که می فرماید (فرض رسول الله صلى الله علیه وسلم زکاه الفطر وقال أغنوهم فی هذا الیوم) رواه الدار قطنی. پیامبر(ص) زکات فطر را بر هر مسلمانی که توانایی داشته باشد فرض نمود و فرمودند که در این ایام به نیازمندان کمک کنید و نیازهایشان را برطرف سازید.
یکی دیگر از اهداف بزرگ عید :تغییر در سبک زندگی می باشد مخصوصا تغییر درکارهایی که در طول روزمره به آن ها عادت کرده ایم.
سرشت انسان به گونه ایست که همیشه مشتاق تنوع در زندگی می باشد لذا وجود اعیاد خود بهترین فرصت برای تغییر در سبک زندگیست وفرد مسلمان در عید به کارهای خاصی می پردازد مثل نماز عید تبریک گفتن و…..
وذاتا عید رنگ وبویی جدید به احساس آدمی می بخشد و هر مسلمانی می تواند آن را در اعماق وجودش درک نماید.
یکی دیگر از مقاصد عید سرورو شادی کردن در این ایام هم برای خود وهم برای خانواده و علی الخصوص کودکان می باشد ؛ لذت بردن از کارهای حلال مثل بازی کردن و تفریح و سایر اعمال مباح دراین ایام از مقاصد عید می باشد
ودلیل آنهم حدیثی است که از مادرمان ام المومنین عَائِشَهَ روایت شده عَنْ عَائِشَهَ قَالَتْ دَخَلَ عَلَیَّ أَبُو بَکْرٍ وَعِنْدِی جَارِیَتَانِ مِنْ جَوَارِی الْأَنْصَارِ تُغَنِّیَانِ بِمَا تَقَاوَلَتْ بِهِ الْأَنْصَارُ یَوْمَ بُعَاثَ قَالَتْ وَلَیْسَتَا بِمُغَنِّیَتَیْنِ فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ أَبِمَزْمُورِ الشَّیْطَانِ فِی بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَذَلِکَ فِی یَوْمِ عِیدٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ دعْهما یَا أَبَا بَکْرٍ إِنَّ لِکُلِّ قَوْمٍ عِیدًا وَهَذَا عِیدُنَا
ابوبکر – رضی الله عنه – در یکی از عیدها به خانه ی پیامبر – صلى الله علیه وسلم – رفت؛ دو دختربچه ی انصاری را دید که در حضور عایشه رضی الله عنها آواز می خواندند؛ فرمود: “آیا در خانه ی رسول خدا – صلى الله علیه وسلم – بانگ شیطان بپا است؟!” رسول خدا – صلى الله علیه وسلم – که رویشان را از جانب آن دو دختربچه ی آوازخوان به سوی دیوار برگردانده بودند، خطاب به ابوبکر – رضی الله عنه – فرمودند: (دعْهما یا أبابکرٍ، فإنَّ لکلِّ قومٍ عیدًا و هذا عیدُنا أهلِ الإسلامِ) یعنی:”ای ابوبکر! رهایشان کن؛ هر قومی عید و سروری دارند و این، عید ما مسلمانان است.
مقصود پیامبر از اینکه به ابوبکر گفت (هذا عیدُنا) اثبات روز عید نبود و بدون شک خود ابوبکر می دانست که آن روز عید می باشد؛ بلکه از این روایت، چنین برداشت می کنیم که پرداختن به برخی سرگرمی ها از قبیل آوازخوانی با شرایط مشهور و مشروع آن در ایامی همچون اعیاد ،روا است.
بعضی از علما فرموده اند: که در این حدیث اشاره به رخصت شده است وبه طور کلی اظهار شادی و سرور در ایام عید اشکالی ندارد و مجاز است.
 از مقاصد دیگرعید توسعه دهی و جدیت در از سر گیری روابط می باشد خصوصا زمانی که روابط اجتماعی ضعیف شده و وعلاقات اجتماعی مختل شده است! حالا این اختلال بین پدر و فرزند باشد یا بین زوجین یا اقوام و خویشاوندان.
وجود اعیاد برای تصحیح کردن این گونه روابط و میزان کردن توازن از دست رفته می باشد ومسیر حرکت را به سوی مقصد وهدف مطلوب تنظیم می نماید.
حال آیا امت اسلامی آن گونه که شایسته است به معانی ومقاصد عید توجه نموده و می نماید؟
و آیا واقعا این اهداف را به خوبی درک کرده ودر زندگی خود عملی می کند؟
{إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَى لِمَنْ کَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِیدٌ} (ق:۳۷). به راستی در این بیدارباش ،اندرز بزرگی است برای آن کسی که دلی ( آگاه ) داشته باشد ، یا با حضور قلب گوش فرا دارد .

ترجمه :اسماعیل امینی- سردشت

 

نمایش بیشتر

اسماعیل امینی

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - سردشت @ شغل : امام جماعت و خطیب

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا