میهن دوستی از منظر اسلام

نویسنده: مەلا دلشاد شمس الدین باڵه‌كی

میهین دوستی یکی از مباحثی است که نیازمند نظرات متفاوت است که در همین راستا تحقیقات و مطالعات مختلفی صورت گرفته است ؛ اما متأسفانه گاهی اوقات برخی به نام دین گمان می‌برند که هر زمان بحث عشق به خاک و سرزمین به میان بیاید، تعصب و خروج از چهار چوب امت اسلامی قلمداد می‌شود! اما با دقت در آیات قرآنی و احادیث نبوی مشخص خواهد شد که عشق به میهن نه آنکه برای هیچ کس و ملتی گناه نیست ؛ بلکه بر عکس یک وظیفه دینی است که همه  بایستی خاک و سرزمین پدری خویش را دوست داشته باشند..

برای مثال خداوند در آیه ٨ سوره مبارکه حشر می‌فرماید:
{لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ}
(این اموال فَی) برای فقرای مهاجری است که از خانه و اموال‌شان بیرون رانده شدند، از الله فضل و خشنودی می‌طلبند، و الله و پیامبرش را یاری می‌کنند، آنها راستگویانند.

آنچه از جنگ به جا می‌ماند، برای مردمان آواره و فقیر است؛ یعنی برای آن‌هایی که توسط ستمگران مکه از خانه و کاشانه خود کوچانده و رانده شده‌ بودند، تا بلکه بدین شیوه کم‌کم زندگی آنان نیز به حالت عادی بازگردد؛ همانهایی که تنها جرمشان اقرار به وحدانیت الله متعال بود و توسط بت پرستان مکه مجبور به هجرتی شدند که به خاطر رضایت باری تعالی آن را با جان و دل خریدند و بدین شیوه خدا و پیامبرش را یاری نمودند؛ به راستی ایشان راستگو بودند…

اگر به دقت در این آیه بیندیشیم می‌فهمیم که اسلام ‌برای آوارگانی کە از خاک و میهن خویش دور گشته‌اند، ارزش و جایگاهی در نظر گرفته و از هر جهت آنان را یاری می‌رساند.

همچنین خداوند در آیه ٨ سوره مبارکه ممتحنه می‌فرماید:
(لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْوَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ)
« الله شما را از نیکی‌کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در (امر) دین با شما نجنگیده اند و شما را از دیارتان بیرون نکرده اند، نهی نمی‌کند، بی‌گمان الله عدالت پیشگان را دوست دارد.»

یعنی خدا از محبت و دوستی  با کسانی نهی می‌کند که با شما خصومت و دشمنی داشته‌اند و مردمان جنگ طلب و ناپاک را از صلح‌جویان و پاکان جدا می‌کند و می‌فرماید: خداوند مانع شما نخواهد شد با کسانی که با شما نجنگیده‌ و شما را خانه و کاشانه خود بیرون نکرده‌اند، که به ایشان نیکی نموده و با دادگری با آنها رفتار نمایید و قطعاً خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.

باری تعالی در این آیه نیز به آوارگی و بی‌خانمانی از دیار و سرزمین اشاره می‌کند…

همچنین ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم روایت می‌کند که هنگام هجرت و خروج آن حضرت از مکه، فرمودند:
(( مَا أَطْيَبَكِ مِنْ بَلَدٍ وَأَحَبَّكِ إِلَيَّ  وَلَوْلا أَنَّ قَوْمِي أَخْرَجُونِي مِنْكِ ، مَا سَكَنْتُ غَيْرَكِ ))
« (ای مکه) چه شهر پاک و چقدر دوست داشتنی هستی برای من و اگر قومم مرا از تو بیرون نمی‌کردند، هرگز جای دیگری ساکن نمی‌شدم».

هر چند که علما فرموده‌اند که در اسلام برخی اماکن ویژگی خاص خود را داشته و از تقدس بیشتری برخوردارند؛ که مکه یکی از این جاها است، اما علی رغم این جایگاه ویژه، محبت ویژه‌ای به نسبت شهر مکه داشته‌اند؛ زیرا محل تولد و سرزمین پدری وی بوده و مراحل مختلف زندگی از کودکی، نوجوانی و… را در آنجا سپری نموده است.

بدین خاطر، محافظت و دفاع از میهن، قبل از اینکه وظیفه‌ای میهنی باشد یک وظیفه دینی است همانگونه که پیامبر خدا در پاسخ مردی که از وی سؤال نمود:

عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: (جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ إِنْ جَاءَ رَجُلٌ يُرِيدُ أَخْذَ مَالِى قَالَ فَلاَ تُعْطِهِ مَالَكَ. قَالَ أَرَأَيْتَ إِنْ قَاتَلَنِى قَالَ قَاتِلْهُ. قَالَ أَرَأَيْتَ إِنْ قَتَلَنِى قَالَ فَأَنْتَ شَهِيدٌ. قَالَ أَرَأَيْتَ إِنْ قَتَلْتُهُ قَالَ هُوَ فِى النَّارِ ). أخرجه مسلم
عبدالرحمن از ابوهریره روایت می‌کند که مردی پیش رسول خدا آمد و گفت: یا رسول الله اگر کسی قصد گرفتن مالم را داشت، چکار کنم؟ رسول الله فرمودند: به او ندهید سپس گفت اگر با من بجنگد چکار کنم؟ فرمود: شما نیز با او بجنگید. آن مرد ادامه و گفت اگر مرا بکشد و یا من او را بکشم، چی می‌شود؟ رسول الله فرمود: در صورتیکه شما کشته شدی شهید هستی و اگر او کشته شد، جهنمی خواهد بود.

همچنین رسول خدا می‌فرماید:

وَعَنْ سَعِيدِ بْنِ زَيْدٍ  قَالَ : سَمِعْت النَّبِيَّ يَقُولُ : « مَنْ قُتِلَ دُونَ دِينِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ دَمِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ أَهْلِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ » . رَوَاهُ أَبُو دَاوُد وَالتِّرْمِذِيُّ وَصَحَّحَهُ.
سعید بن زید می‌گوید از پیامبر خدا شنیدم که می‌فرمود: هر کسی به خاطر دینش، جانش، مال و خانواده‌اش کشته شود، شهید است و به مقام شهدا می‌رسد.
پس با استدلال به این احادیث و احادیث دیگری، هر انسانی حق این را دارد که در سرزمین پدری  و جایی که در آن به دنیا آمده، زندگی و از آن دفاع کند.
و این بدان معنا نخواهد بود که ما میهن پرست بوده  و برای خاک خویش تعصب داریم زیرا عشقِ به میهن تفاوت بسیاری با تعصب دارد ..

همانگونه که پیامبر خوا می‌فرماید:
عَنْ صَدَقَةَ بن يَزِيدَ، قَالَ: حَدَّثَتْنِي بنتُ وَاثِلَةَ بن الأَسْقَعِ، عَنْ أَبِيهَا، قَالَ: قُلْتُ:يَا رَسُولَ اللَّهِ، الرَّجُلُ يُحِبُّ قَوْمَهُ، أَعَصِبِيٌّ هُوَ؟ قَالَ: لا، قُلْتُ: مَنَ الْعَصَبِيُّ؟ قَالَ: الَّذِي يُعِينُ قَوْمَهُ عَلَى الظُّلْمِ.
باب خطبة النبي صَلَّى الله عَلَيه وسَلَّم بمنى
یعنی میهن دوستی هرگز به معنی تعصب نخواهد بود بلکه متعصب آن کسی است که ملت خویش را بر ظلم و ستم همکاری کند.

از طرفی دیگر همه ما بنده خدا بوده و هیچ کدام از دیگری بزرگتر و محترم‌تر نیست همچنانکه که پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم می‌فرماید:باب خطبة النبی صَلَّی الله عَڵیه وسَلَّم بمنی عَنْ أَبِي نَضْرَةَ ، عَمَنْ شَهد خُطْبَةَ النَّبِي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي أوَسَطِ أَيَّامِ التَّشْرِيقِ , قال : قَالَ رَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : أَيُّهَا النَّاسُ ، أَلاَ إِنَّ رَبَّكُمْ وَاحِدٌ ، أَلاَ وَإِنَّ أَبَاكُمْ وَاحِدٌ ، أَلاَ لاَ فَضْلَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى عَجَمِيٍّ ، وَلاَ لِعَجَمِيٍّ عَلَى عَرَبِيٍّ ، وَلاَ أَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ ، وَلاَ أَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ ، إِلاَّ بِالتَّقْوَى ألا هَلْ بَلَّغْتُ ؟ قَالُوا : بَلَّغَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ
یعنی پیامبر خدا در سخنرانی روز جمعه در عید قربان فرمود: ای مردم هوشیار باشید که پروردگار شما تک و تنهاست، همچنین پدرتان یکی و همه از آدم آفریده شده‌اید؛ هوشیار باشید که فردی عرب از غیر عرب بزرگتر نیست و غیر عرب نیز از عرب بزرگتر نیست و نیز سیاه پوست بر سرخ پوست و سرخ پوست بر سیاه پوست برتری ندارد و تنها ملاک برتری پیش خداوند، تقوا است.

علی رغم همه ارشادات و راهنمایی‌ها، قوانین و سفارشات الهی و انسانی باز هم شاهد قتلِ عام و ظلم و ستم‌هایی در حق ملل مختلف به بهانه‌های دینی، نژادی، زبانی و… هستیم به ویژه ملت مظلوم کرد که صدها سال است مورد ظلم و ستم قرار گرفته و استعمارگران و ستمگران اجازه نداده و نمی‌دهند که کشوری مسقتل داشته باشد؛ علیرغم اینکه مساحت تقریبی همه قسمت‌های آن حدود ۵٠٠ هزار کیلومتر مربع و ساکنانش نیز جمعیتی بالغ بر ۵٠ میلیون نفر است که این جمعیت و مساحت در مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا، بیشتر است؛ برای نمونه کشور هلند همراه با چهار برابر بحرین… حتی روی نقشه جهان، کشورهایی وجود دارد که اندازه یک محله از شهرهای کردستان است اما متأسفانه کسی برای کردها روا نمی‌بیند!

حتی اگر به متون دینی نگاهی بیندازیم، نشانه‌هایی را در ارتباط با جغرافیای کردستان خواهیم دید؛ مانند کوه جودی که در سوره مبارکه هود آیه ۴۴ می‌فرماید:
(وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ وَيَا سَمَاءُ أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاءُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ  وَقِيلَ بُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ)
«ای زمین آبت را فرو بر، وای آسمان (بارانت را) فرو بند. و آب فرو نشست، و کار به انجام رسید و (کشتی) بر (کوه) جودی قرار گرفت ، و گفته شد : « دوری (و هلاکت) باد بر گروه ستمکاران».

کوە جودی، در مرز عراق و ترکیه نزدیک شهر موصل در کردستان عراق قرار دارد که هم‌اکنون به نام‌های آرارات، هراورد، بخشنده، جودی، گودیی، کوردیی، و کردین خوانده می‌شود.

و یا دعایی که پروردگار به نوح پیامبر یاد می‌دهد که کشتی وی را در جای مبارکی به گل بنشاند:
(وَقُل رَّبِّ أَنزِلۡنِی مُنزَلࣰا مُّبَارَكࣰا وَأَنتَ خَیۡرُ ٱلۡمُنزِلِینَ) [سوره المؤمنون 29]
و (نیز) بگو : « پروردگارا ! ما را در منزلگاهی پر برکت فرود آور، و تو بهترین فرود آورندگانی».

همچنین در اسلام مبحثی تحت نام  «احیای زمین مرده یا بی صاحب» وجود دارد که هر کسی آن جا را به آبادانی تبدیل نمود، صاحب آنجا خواهد شد که مبنای آن نیز این فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم است که می‌فرماید:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا ، قَالَتْ : قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيه وسَلَّم : الْعِبَادُ عِبَادُ الله ، وَالْبِلاَدُ بِلاَدُ الله ، فَمَنْ أَحْيَا مِنْ مَوَاتِ الأَرْضِ شَيْئًا ، فَهُوَ لَهُ ، ولَيْسَ لِعِرْقِ ظَالِمٍ حَقٌّ.
عایشه از رسول خدا صلی الله علیه و سلم روایت می‌کند که فرمودند: همه انسانها بنده خدا و همه شهر و روستاها ارض خدا بوده و هر کس مکانی را آبادان کند، به تملک او در می‌آید و از همه سزاوارتر به سود گرفتن از آن بوده و کسی حق ندارد بدون اجازه مالک و با ظلم و ستم به آنجا برود و استفاده کند.

این در ارتباط با زمین کوچکی که کسی قبل از دیگران آنجا را پاک و مرتب نموده که کسی حق ندارد بدون اذن صاحب آن به آنجا برود اما اگر کسانی این حق را به خود بدهند که خاک و میهنِ مردمانی که صدها و هزاران سال است در آن سکنی گزیده‌اند، چه حکمی دارد؟

منبع : سایت زانایان

ترجمه:  سلیمان قادری