نقش کُردها در گسترش تمدن اسلامی

نویسنده : خالد محمدی
برخی ها سوال کرده و می پرسند که کُردها در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی چه سهمی داشته اند؟
بسیاری از صاحب نظران اروپایی و شرقی بر این باورند که ریشه ی کُردها از ماد بوده و هزاره ی دوم قبل از میلاد به دلیل خشکسالی و سرمای شدید سرزمین شان را ترک کرده و بر سکانداران وقت کردستان مسلط شده و در آنجا اقامت گزیده و در شکل گیری و ترکیب نسل جدیدی بنام کُرد موفق شده اند.

کردستان در غرب آسیا و در شرق فلات آناتولی قرار گرفته و در شمال عراق و شمال غربی ایران و جنوب شرقی ترکیه و شمال شرق سوریه واقع شده است.

کردها قبل از آمدن پیام حیات بخش آسمانی اسلام بخاطر مغلوب شدن در مقابل فارس ها تحت تاثیر بینش و عقاید آنان قرار گرفته و آیین زرتشت را برنامه ی زندگی خود قرار داده، اما با آمدن پیام حیات بخش و فراگیر اسلام مردم کُرد گروه گروه بدان پیوسته و وفاداری خود را نسبت به اسلام حفظ کرده و کردستان جزوی از کیان مملکت اسلامی می باشد؛ زیرا در همان روزهای آغازین دعوت اسلامی خداوند، پیامبرش (ص) را مخاطب قرار داد که ای محمد! (ص) رسالت تو ماندگار و فراگیر بوده و برای هدایت تمام جهانیان است.

استاد عماد الدین خلیل می گوید : پیامبر (ص ) و اصحاب بزرگوارش چنان به نو مسلمانان مهربانی کرده و آنان را در دل خود جای می دادند که مردانی همچون صهیب رومی ، سلمان فارسی ، بلال حبشی ، گاوان کُردی و… در میان قوم غیر عرب در صف اول نشر دعوت اسلامی قرار گرفته و افتخارات بسیاری را از آن خود کردند.

 کُردها هم در سایه ی اسلام خود را باز یافتند و تاریخ شان را ساختند و در میادین سیاسی و فرهنگی و جهادی مشارکت چشم گیری را نسبت به اسلام داشتند.

اگر به روزهای اول دعوت اسلامی برگردیم صحابی ارجمندی همچون گاوان کُردی را مشاهده خواهیم نمود زمانیکه ندای لا اله الا الله و محمد رسول الله را شنید و بدان ایمان آورد ، به یکی از داعیان ممتاز آن تبدیل شده و مردم را به سوی حق دعوت می نمود و به پیام پیامبر (ص) لبیک گفته و برای مشرف شدن به دیدار یار و ملحق شدن به اصحاب و احباب از کردستان راهی شبه جزیره ی عربستان شد و به خدمت رسول الله (ص) رسید.

 براستی این از فضل و منت های پروردگار است که ملت کورد نزد پیامبر(ص) نماینده ای داشته باشند.

استاد عماد الدین خلیل می‌فرماید: این حرکت گاوان کُردی خیلی مشابه حرکت سلمان فارسی در موضع گیری در قبال حق است؛ زیرا ایشان همچون سلمان فارسی برای دیدار با پیامبر(ص) مسیرهای بسیاری را درنوردید و بدو بیعت داد و باری دیگر به گوش جهانیان رساند که اسلام متعلق به نژاد و طایفه ای خاص و از آن عرب نیست بلکه متعلق به تمامی مردم با تمام رنگ ها و نژادهاست بعد از آن مجموعه ای از بازرگانان کُرد در مدینه ی منوره با پیامبر (ص) دیدار کرده و بدو ایمان آورده و هسته ی کیان و وجود اسلامی در کردستان با فعالیت های گاوان کُردی جان گرفته وریشه هایش در سرزمین مبارک کردستان نیرومند و تنومند شد.

آری ما هرگز نقش گاوان کُردی را در دعوت مردم کردستان به سوی اسلام فراموش نخواهیم نمود و آن را ارج می نهیم ؛ که مسلمان شدن دَیلَم کُردی گارد ویژه ی کسروی و پیوستن به صفوف مجاهدان در جنگ قادسیه ، یکی از افتخارات و ثمرات مجاهدتهای گاوان کُردی است.

واقعیت این است که ملت کرد اسلام را جانانه و با کمال اشتیاق و بدون هیچ در گیری و مقاومتی پذیرفته‌اند ؛ زیرا اسلام آنان را از ظلم و طغیان و تجاوزگری های پادشاهان ساسانی نجات داد.

عماد الدین خلیل می گوید: کردها در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی نقش بسزایی داشته و بدون وجود ایشان رسیدن اسلام به این جایگاه و مکانت عظیم و ویژه در گذشته و حال امکان پذیر نبود.

در بین کردها جوانانی برومند و شجاع و عالمانی نستوه و خستگی ناپذیر وجود داشتند که در گسترش اسلام به اقصی و اعلی نقاط جهان سهم چشمگیری داشته اند ؛ که صلاح الدین ایوبی نمونه ی بارزی از این افرادی است که در مقابل یورش و چپاول گری های یهودیان در ممالک اسلامی اعلام موجودیت نموده و قد علم کرد و طرح های شومشان را نقش بر آب کرده و آنان را تار و مار نموده و سرزمین های اسلامی را از وجود نحس شان پاک کرد و تاریخ گواه این مطلب است که سلطان صلاح الدین در مبارزه و مواجهه با دولت فاطمی که در صدد ایجاد اختلاف و تفرق در بین امت بودند ، نقش بسزایی داشته است.

محمد وانی نویسنده و تحلیل گر اسلامی می گوید: صلاح الدین ایوبی توانست خطر استعمار گران را با کم ترین وسیله و ابزار و ادوات جنگی حدود هفتصد سال از ممالک اسلامی بزداید و اگرفضل و بزرگی خدا و وجود مبارک این راد مرد کُرد نبود اسلام در منطقه متلاشی شده و استعمارگران بر منطقه غالب می شدند.

البته کُردها تنها در میدان جهاد و مبارزه حامی اسلام نبودند بلکه در زمینه ی تعلیم و تربیت و دعوت دینی هم یکی از ستون های محکم آن به شمار رفته و چکیده ی آنچه را که گفته شد ، می توان خدمات ملت کُرد را نسبت به اسلام از این سه زاویه نگاه کرد:

۱ – رهبران جنگی و حمایت کنندگان کیان اسلامی

در این زاویه می توان به صلاح الدین ایوبی ، اسد الدین شیرکوه عموی سلطان صلاح الدین و ابو مظفر پادشاه که یکی از مشهورترین پادشاهان اسلامی بوده اشاره کرد.

۲ – دانشمندان کرد و محافظان عقیده و بینش اسلامی

 در این مجال هم می توان به افرادی چون ابن صلاح شهروزی ، ابن تیمیه ی حرانی ، دینوری ، ابن حاجب کُردی ، جَزَری ، ابن اثیر ، ابن خَلَکان و….. اشاره کرد.

۳ – ادیبان و شاعران و نویسندگان کرد زبان و خدمات ارزنده ی آنان به ادبیات عرب .

در این مسیر هم می توان به افرادی چون احمد شوقی ، معروف الرُصافی ، و …. اشاره کرد.

خداوند در کلام مبارکش می فرماید : ای مردم ! ما شما را از مرد وزنی آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، همانا گرامی ترین شما نزد خدا ، با تقوا ترین شماست، همانا خدا دانا خبیر است.

و پیامبر (ص) فرمودند : ای مردم ! آفریننده و اصل و ریشه و پیامبرتان یکی است.

عرب بر عجم و سرخ پوست بر سیاه پوست هیچ فضیلتی ندارند ، مگر به وسیله ی تقوا .

با توجه به این آیات و روایات فوق ، بنده ( نویسنده) در صدد افتخار ورزیدن و یا فخر فروشی و خود برتر بینی بر دیگران نیستم . تنها می خواهم که فضل و منت خدا را در حق این ملت یاد آور شده و نقش بارز کُرد را در پاسداری از کیان اسلامی به گوش جهانیان برسانم.

همانگونه که عمر بن خطاب (رض) فرمودند: ما قومی هستیم که اسلام به ما عزت بخشید و هر وقتی که عزت را در غیر اسلام جستجو کنیم خداوند ما را خوار و ذلیل خواهد کرد.

واقعیت این است که ملت کُرد هم با آمدن اسلام عزت و احترام پیدا کرد و هر وقت عزت و بزرگی را از غیر اسلام بطلبد ، ذلیل خواهد شد .

خداوند بر آنچه را که می گویم بهترین گواه است.

ترجمه : عبدالرحمن رسولیان – بانه