نویسنده: محمد حامدی
تعریف شکر:
شکر در لغت به معنای پرده‌برداری از چیزی است که قبلاً پوشیده بوده است.
تعریف شکر در اصطلاح:
شکر در اصطلاح قرآنی به معنای قدردانی همه جانبه (قلبی، زبانی و عملی) از خداوند به خاطر بخشش نعمات بی‌شمار به انسان‌هاست.
حقیقت شکر براساس قرآن:
بعد از شناخت نعمت، اولین حالت شکر، شناحت نعمت دهنده (خداوند) و احساس امتنان قلبی از ایشان است. سپس تبیین آن از طریق زبانی است. و در نهایت بکارگیری نعمت بر طبق برنامه‌ی خداوند است. که این حالت، مهم‌ترین و سخت‌ترین حالت شکر است که غالباً در میان مسلمانان مورد اهمال و بی‌مهری بوده است. بنابراین شکر قرآنی دارای مراحلی است به شرح ذیل:
مراحل شکر قرآنی:
۱. بعد از شناخت نعمت در قلب انسان حالت امتنان و قدردانی ایجاد می‌شود که به آن شکر قلبی گفته می‌شود.
۲. سپس این حالت در زبان انسان ظهور یافته که به آن شکر زبانی گفته می‌شود.
۳. نهایتاً بر مبنای فرمان خداوند از آن نعمت بهره‌برداری می‌شود که به آن شکر عملی گفته می‌شود که سبب رشد و کمال انسان خواهد شد.
بنابراین شکر مورد نظر قرآن تنها در سه حالت قلبی، زبانی و عملی به صورت همسان محقق می‌شود که بایستی در راستای تحقق آنها مجدانه کوشید. و هرگز با انجام یکی از حالات مذکور نمی‌توان مدعی شکر نعمت مورد نظر قرآن گردید. مثلاً با شکر زبانی تنها نمی‌توان شکر مورد نظر قرآن را محقق نمود. همچنین سایر حالات شکر (قلبی و عملی) نیز مشمول این قاعده می‌شوند.
بر مبنای نکات مذکور می‌توان این را گفت که مقام شکر همه‌ی مقاطع دینداری را در حالات فکری، مادی، معنوی، فردی و اجتماعی را در دو جهان دربر می‌گیرد. لذا بایستی به صورت ویژه بدان پرداخت.
با کمال تأسف غالباً در میان مسلمانان معاصر حالت زبانی شکر پررنگ شده و حالات دیگر شکر (شکر قلبی و عملی) فراموش شده که امیدواریم به تدریج اصلاح شود.
يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ ۚ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا ۚ وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ [سبأ ۱۳]
پس شکر کامل مورد نظر قرآن تنها در صورتی محقق می‌شود که هر سه حالت شکر (قلبی، زبانی، عملی) را به صورت همسان لحاظ کنیم. امید است که با توفیق خداوند در راستای این امر خطیر بکوشیم.
نمونه‌ای از بندگان شکور خداوند حضرت نوح (ع) و حضرت ابراهیم (ع) هستند که بایستی برای تحقق شکر قرآنی در حیات دنیا از زندگی آنها الگو برداری نماییم:
ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا [اﻹسراء ۳](ای) فرزندان کسانی که به کشتی نوحشان بردیم (و از هلاک نجاتشان دادیم، چنانکه) نوح بسیار بنده شکرگزاری بود (شما هم مانند او شاکر باشید تا نجات یابید).
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ⭐️ شاكِرًا لِأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ [النحل ۱۲۰ و ۱۲۱]
در خاتمه باید این را گفت که چون خداوند صمد و بی نیاز است نیازی به شکر ما ندارد بلکه نتایج شکر حقیقی تنها در راستای تامین سعادت مادی و معنوی ما در دو جهان است. زیرا شکر قرآنی عبارتست از بهترین روش بهره برداری از نعمات مادی و معنوی در دو جهان.
منابع:
۱. کتاب کیمیای سعادت – امام محمد غزالی
۲. کتاب اسماء حسنی – استاد ناصر سبحانی
۳. فایل صوتی اسم شکور – محمد حامدی موجود در کانال انسان قرآن خوشبختی
🖋 محمد حامدی
