اصول

هدف از روزه گرفتن چیست؟

روزه از نظر منظر شرع، یعنی اینکه چگونه انسان می تواند یک روزه شرعی را ادا کند؟ باید بگویم:با خودداری کردن از باطل کننده های روزه از طلوع فجر(اذان صبح) تا غروب آفتاب روزه محقق می شود و باطل کننده های اصلی روزه سه مورد می باشند: خوردن و نوشیدن و نزدیکی زناشویی؛ زیرا خداوند متعال می فرماید: (فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ ۚ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ) یعنى: (اکنون- در شب های رمضان- می توانید با همسران تان نزدیکی کنید و آنچه را که خداوند برای تان تقدیر کرده است را بطلبید لذا بخورید و بیاشامید تا سفیدی صبح از سیاهی شب (شفق صادق) برای تان آشکار گردد)البقره/۱۸۷ بنابراین خودداری نمودن از باطل کننده های روزه را در اصل “روزه” می گویند اما نوعی روزه وجود دارد که همه مردم – یعنی: مؤمنان روزه دار- در آن مشترک هستند و آن عبارت است از خودداری نمودن از باطل کننده های روزه از طلوع فجر (اذان صبح) تا غروب آفتاب؛حال سؤال اینجاست: آیا هدف از روزه گرفتن همین روزه مشترک، که تنها خودداری نمودن از خوردن و نوشیدن و نزدیکی زناشویی می باشد است؟ در پاسخ باید بگویم: خیر؛ بلکه هدف اصلی از روزه گرفتن پالایش نفس و رشد دادن آن به والاترین درجات تربیت و تزکیه می باشد زیرا خداوند متعال روزه را جهت تحقق تقوی در انسان مؤمن و موحد تشریع کرده و فرموده است: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ)یعنی: ( ای مؤمنان روزه بر شما واجب شده است همانطور که بر امت های پیش از شما واجب بود تا- با ادای آن- پرهیزکار شوید)البقره/۱۸۳ و حقیقت و روح تقوی این است که انسان- با توحید و عملکردهاى شایسته اى که مورد تایید خداوند متعال و پیامبرش صلى الله علیه وسلم است، در بین خود و عذاب خداوند سپر و مانعى ایجاد کند که بدینوسیله از “متقین”(پرهیزکاران) محسوب می شود؛ حال چگونه می توان در بین خود و عذاب خداوند مانعی ایجاد نمود؟ این مهم با انجام دادن دستورات خداوند متعال و امید کسب پاداش اخروی در ازای انجام آنها و خودداری نمودن از موارد حرام و بیم داشتن از مجازات الهی محقق می شود و انسان به این شکل از زمره “پرهیزکاران” به شمار می رود.
تقوی مفهوم گسترده ای دارد و نقطه شروع با اصلاح و پالایش قلب ها آغاز گردد زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: ( ألا وإن فی الجسد مضغه، إذا صلحت صلح الجسد کله، وإذا فسدت فسد الجسد کله؛ ألا وهی القلب)یعنی: (آگاه باشید که در بدن، تکه گوشتی وجود دارد که اگر اصلاح شود همه اعضای بدن اصلاح می شود و اگر فاسد گردد همه اعضای بدن می گردد) و به همین دلیل رسول الله صلی الله علیه وسلم با اشاره به قلب خویش فرموده است: ( التقوی ها هنا، التقوی هاهنا، التقوی هاهنا)یعنی: ( اساس- و سرچشمه- تقوی اینجا (در قلب) است، اساس- و سرچشمه- تقوی اینجا است، اساس- و سرچشمه- تقوی اینجا است)از اینرو هدف از روزه گرفتن تنها خودداری نمودن از خوردن و نوشیدن نیست بلکه علاوه بر آن باید تاثیرات مثبتی اعم از خوب شدن اخلاق، اصلاح گشتن رفتار،استقامت در دین، پاکی ظاهر و پالایش باطن را به دنبال داشته باشد و اگر روزه فاقد ارزش های مذکور باشد حق آن ادا نشده و نتیجه مطلوب را به جای نخواهد گذاشت. در صحیح بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: ( من لم یدع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یدع طعامه وشرابه)یعنی: (روزه داری که گفتار و عملکرد باطل و حرام را ترک نکند بداند که خداوند هیچ نیازی به خودداری او از خوردن و آشامیدن ندارد) عبارت”قول الزور”در حدیث تنها گواهی دروغ را شامل نمی شود بلکه هر گفتار حرام( اعم از دروغ و بهتان و غیبت و…) را در بر می گیرد و عملکرد باطل،مشمول هر نوع کارحرام اعم از گناهان صغیره و کبیره، نافرمانی خداوند و ظلم و ستم به بندگان را شامل می شود لذا بایستی مؤمنان گفتار و عملکرد خویش را از آلودگی های حرام بپالایند خصوصا هنگامی که روزه هستند زیرا روزه ای که ملوث به گفتار و کردار حرام و باطل باشد نتیجه و هدف مدنظر افریدگار را در پی نخواهد داشت زیرا همانطور که گذشت رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: ( من لم یدع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یدع طعامه وشرابه)یعنی: (روزه داری که گفتار و عملکرد باطل و حرام را ترک نکند بداند که خداوند هیچ نیازی به خودداری او از خوردن و آشامیدن ندارد)
روزه بک عبادت شگفت انگیز و باشکوه است زیرا مایه پالایش نفس و تربیت آن می گردد و رسول الله صلى الله علیه وسلم در مورد آن می فرماید: (و الصوم جُنَّه) یعنی: (روزه سپر( ی در برابر شهوت ها و گناهان و آتش جهنم) است) و در روایت دیگری با لفظ ( و الصیام جُنَّه) وارد شده است که مفهوم هر دو روایت این است که روزه، سپری در مقابل آتش دوزخ و عذاب خداوند متعال می باشد و مصون ماندن از آتش جهنم بدون در امان ماندن از گناهان محقق نمی شود لذا مفهوم اصلی حدیث: (و الصوم جُنَّه) این است که: روزه سپری در برابر اعمال بدی است که منجر به ورود به آتش دوزخ می شود از اینرو سپری در مقابل آتش دوزخ تلقی می گردد.
در اینجا خودم و برادران و خواهران روزه دارم را که ممکن است در روزهای گرم به سبب حرارت دمای هوا دچار ناراحتی شوند را به حدیثی که امام بخاری و مسلم روایت کرده اند یادآوری می کنم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: ( من صام یوماً فی سبیل الله، باعد الله بینه وبین النار سبعین خریفاً) یعنی: (هر فردی که یک روز در راه خداوند روزه بگیرد خداوند به مدت هفتاد سال در بین او و آتش دوزخ فاصله می اندازد) از خداوند متعال بخواهیم تا ما و شما را از آتش دوزخ و اعمالی که منجر به ورود آن می شوند دور کند.بنابراین باید ثمره روزه را در اخلاق و رفتار و گفتارمان مشاهده نماییم زیرا روزه حقیقی در تعالی روح نقش به سزایی دارد و انسان را به مراتب والا سوق می دهد و از اینرو برخی از نویسندگان روزه را ” اراده غالب و چیره” نامیده اند و به راستی هم چنین است زیرا روزه در بین انسان و گفتار و رفتار پست و زبون فاصله می اندازد و او را به والاترین افق های فضیلت و عزت ارتقاء می دهد؛ در صحیح بخاری وارد شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: (إذا کان صوم یوم أحدکم فلا یسخط ولا یرفث، فإن أحدٌ سابَّه أو شاتمه أو قاتله –فی بعض الروایات- فلیقل: إنی امرؤ صائم)یعنی: ( هرگاه یکی از شما روزه گرفت نباید مشاجره کند و ناسزا بگوید و اگر فردی به او دشنام و ناسزا داد یا اینکه خواست با او درگیر شود فقط بگوید: من روزه هستم) آیا این به معنای ضعف و ناتوانی در مقابل هتک حرمت و بی ادبی تلقی می شود؟ در پاسخ باید گفت: نخیر؛ بلکه این عکس العمل نشأت گرفته از شخصیت والایی است که روزه دار بوسیله این عبادت باشکوه به آن آراسته و مزین شده و رشد و تعالی یافته است و با اینکه خداوند متعال به تلافی کردن بدی با بدی اجازه داده و فرموده است: (وَجَزَاءُ سَیِّئَهٍ سَیِّئَهٌ مِثْلُهَا) یعنی: (و پاسخ هر بدی، پاسخی همسان آن است)الشوری/۴۰ اما گوهر و فضیلتی که در روزه وجود دارد روزه دار را از وادی انتقام گیری بسوی قله گذشت و چشم پوشی سوق می دهد و در پاسخ شروران می گوید: ( من روزه هستم) همانطور که خداوند می فرماید: (وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ) یعنى: ( و از جاهلان درگذر)الأعراف/۱۹۹
بنابراین روزه داری که در برابر بی ادبی و بدرفتاری می گوید: ( من روزه هستم) در حقیقت اعلام می کند: چیزی که سبب شده است تا او را از تلافی کردن و مقابله به مثل باز دارد لباس پاکی است که از ظاهر و باطنی ناب برتن نموده است؛ ظاهری بهر نام امساک (خودداری از باطل کننده های روزه ) و باطنی با نام نیت؛ بنابراین وقتی ارزش های مذکور در گفتار و کردار و اخلاق و رفتار روزه دار تجلی پیدا کند آن موقع می توان آن را روزه حقیقی نامید زیرا روزه ای که فاقد ارزش های مذکور باشد نتیجه ای جز گرسنگی و تشنگی برای صاحبش درپی نخواهد داشت همانطور که در برخی از آثار وارد شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: (رب صائم لیس له من صومه إلا الجوع و العطش) یعنی: (بهره و نصیب بسیاری از روزه داران از روزه شان فقط گرسنگی و تشنگی است) و در حدیثی که گذشت رسول الله صلی الله علیه وسلم علل و اسباب محرومیت مذکور در روایت فوق را بیان کرده و می فرماید : (من لم یدع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یدع طعامه وشرابه)یعنی: (روزه داری که گفتار و عملکرد حرام را ترک نکند بداند که خداوند هیچ نیازی به خودداری او از خوردن و آشامیدن ندارد)
از خداوند می خواهیم تا توفیق ادای روزه مقبول را به ما عنایت فرماید روزه ای که اعمال مان با ادای آن صالح تر، اخلاق مان نیکوتر و دل های مان پاک تر از گذشته شود و مهمتر از همه اینکه آفریدگارمان الله جل جلاله از ما راضی گردد؛ خداوند عهده دار دعاها است و بر اجابت آنها توانا می باشد و درود و سلام خداوند بر محمد و خاندان و همه اصحابش بزرگوارش باد.
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
تاریخ ترجمه:
١۴٣٧/٢/٢٣ هجری قمری

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

یک نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا