در زندگی وظایف و واجباتی وجود دارد که مسئولیت آن مشترکاً به عهدهی زن و مرد است:تربیت فرزندان به روش اسلامیمسئولیت مشترک بین زن و شوهر است و در سال های نخست عمر کودک بخش اعظم مسئولیت تربیت به عهده ی مادر است اما شوهر هم باید در این زمینه همسرش را کمک کند سپس هنگامیکه کودک بزرگ شد باید همه مسئولیت تربیتی او را به عهده بگیرد.
یکی از حقوق زوجین بر یکدیگر این است که باید هر یک از آنها محافظ و نگهدار آبرو و حیثیت دیگری باشد و هر دو باید بصورت مشترک محافظ آبرو و حیثیت فرزندانشان باشند و این امر با التزام زوجین به این گفتهی خداوند محقق میگردد که می فرماید:
Tوَالْحافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحافِظاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَالذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماًS [احزاب: 35]
مردان پاكدامن و زنان پاكدامن، و مرداني كه بسيار خدا را ياد ميكنند و زناني كه بسيار خدا را ياد ميكنند، خداوند براي همهي آنان آمرزش و پاداش بزرگي را فراهم ساخته است.
لذا بر زن واجب است کسی را بدون اجازهی شوهرش به خانه راه ندهد، بدون اجازه شوهر به کسی اجازه ندهد که بر جایگاه مخصوص شوهر بنشیند، با هیچ مردی بدون ضرورت روبرو نشود مگر با اجازهی شوهر و به حجاب اسلامی پایبند باشد همچنین بر زن حرام است با کسی بجز محرمهایش در یک جا تنها بماند.
امام بخاری روایت میکند که رسول خداصَلَّیاللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ فرمود: «إِيَّاكُمْ وَالدُّخُولَ عَلَى النِّسَاءِ». فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الأَنْصَارِ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَفَرَأَيْتَ الْحَمْوَ؟ قَالَ: «الْحَمْوُ الْمَوْتُ». [متفق عليه؛بخاری: 5232، مسلم: 2172]
«از رفتن نزد زنان [بيگانه] پرهيز كنيد». مردي از انصار پرسيد: اي رسول خدا! نظر شما در مورد خويشاوندان شوهر [مانند: برادر، عمو، پسر عمو و خواهر زادهي شوهر و..] چيست؟ فرمود: «هلاكت، در همين است».
الْحَمْوُ: به خویشاوندان شوهر مانند برادرش، برادرزادهاش و عمو و… حَم گفته میشود که رسول خداصَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ اختلاط زن با آنان را در غیاب شوهر به مرگ تشبیه کرده است.
رسول خداصَلَّیاللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ فرمود: «…لا يَخْلُونَّ رَجُلٌ بِامْرَأَةٍ إلا وَمَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ..»[1]
«هرگز مردي با زني [بیگانه] خلوت نکند، مگر اينکه یکی از محارمش حضور داشته باشد.بر زوجین واجب است که خود را برای یکدیگر تمیز و آرایش کنند؛ ابن عباس رضی الله عنهما گفت: «من خودم را براي همسرم ميآرايم همچنانکه او خودش را براي من مزيّن ميکند».
اگر زن به آنچه که مرد در حد توان خویش از روزی خداوند برایش مهیا میکند، راضی باشد شوهر نیز باید به اسباب راحتی که زن برای او آماده میکند راضی باشد و یکی از آنها دیگری را به بیش از توان او مکلف نگرداند.
اگر بر زن واجب باشد که از شوهرش حرف شنوی داشته و از او در غیر معصیت اطاعت کند، او نیز چنین حقی را بر شوهرش دارد؛ زیرا زن و شوهر یک هدف مشترک دارند که عبارت است از رسیدن به خوشبختی با التزام به اقوال و افعالی که سبب رضایت خداوند باشد و چنان عمل کنند که گویا هر یک از آنها میخواهد دیگری را راضی کند و مثال آنان مانند اعضای یک بدن باشد.
اولین اختلافی که ممکن است در بین زن و شوهر ایجاد شود، زمانی است که یکی از آنان با نادیده گرفتن حق دیگری از هوا و هوس خود پیروی کند و خود را ملزم به امر و قانون خداوند نداند و از بین بردن اینگونه اختلافها با بازگشت به برنامه و قانون خداوند و ترک پیروی از هوای نفس محقق میگردد.
اگر بر زن واجب است که مواظب مواضعی باشد که چشم شوهرش به آن میافتد تا شوهرش در آرایش ومنزل او ناپسندی را نبیند و بهترین بو از او و منزلش به بینی شوهرش برسد، بر مرد نیز واجب است به گونهای عمل کند که همسرش چیز ناپسندی از او در بدن و عملش نبیند و بجز بوی خوش از او استشمام نکند؛ زیرا زن و مرد سبب سکینت و آرامش یکدیگرند و با دیدن یکدیگر به آرامش میرسند.
اگر مرد متقی و حلال باشد، بیگمان رزق و روزی حلال برای همسرش تهیه خواهد کرد که دل همسرش بدان شادمان خواهد شد و اگر مرد در شادیها و سرگرمیهای خویش از سنت پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ پیروی کند، این امر مایه سعادت و خوشبختی زن خواهد بود که دلش بدان آرام میگیرد.اگر بر زن واجب است که نگهدار و نگهبان مال و دارایی شوهرش باشد، زیرا مال ودارایی شوهر، روزی زن و عیال اوست که محافظت از آن بر او واجب واسراف و زیادهروی در آن حرام است همچنین بر مرد نیز واجب است آن را مطابق امر خداوند صرف هزینهها و مخارج زن و فرزندانش بنماید و از آنان غفلت نورزد و از واجبات آنان غافل نماند.
اگر بر زن واجب است که در صورت غمگین بودن شوهر، اظهار شادی و خوشحالی نکند و در صورت خوشحالی شوهر، اظهار ناراحتی وغم واندوه نکند، بیگمان شوهر به رعایت این امر شایستهتر است و در غم و اندوه و شادی وخوشحالی او شریک باشد.
همچنان که بر زن واجب است از حساسیت و سرزنش زیاد پرهیز کند، این امر بر شوهر واجبتر است؛ زیرا مرد برای کنترل عواطف واحساساتش تواناتر است.
همچنان که بر زن واجب است برای شوهرش مانند یک همسر و یک مادر باشد بر شوهر نیز واجب است برای همسرش مانند یک شوهر و یک پد ر باشد؛ زیرا مرد همه چیز زن و آیندهی او و سرپرست خانوادهی اوست.
همچنان که بر زن واجب است شوهرش را متوجه تنفیذ اوامر خداوند بنماید تا هم مواظب خانوادهاش باشد و هم در کارش خشیت الهی را داشته باشد، بر شوهر نیز واجب است همسرش را به تنفیذ اوامر خداوند راهنمایی کند تا او نیز خداوند را اطاعت و مواظب اهل و خانواده خویش باشد.[2] خداوند میفرماید: Tوَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىS [طه: 132]
خانوادهي خود را به گزاردن نماز دستور بده (چرا كه نماز مايهي ياد خدا و پاكي و صفاي دل و تقويت روح است) و خود نيز بر اقامهي آن ثابت و ماندگار باش. ما از تو روزي نميخواهيم، بلكه ما به تو روزي ميدهيم. سرانجام (نيك و ستوده) از آن (اهل تقوا و) پرهيزگاري است.
بر زن و شوهر واجب است که اسرار زندگی زناشویی خویش را افشا نکنند؛ چراکه این اسرار امانتی است در بین آنها و افشا کردن آن خیانت به خودشان است.
رسول خدا صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ میفرماید:«إنّ شرَّ النّاس عِنْدَ الله مَنْزلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّجُلُ يُفْضِي إلى امْرَأَتِهِ، وَتُفْضِي إلَيْهِ ثمَّ يَنْشُرُ سِرَّهَا»[3] «در روز قيامت بدمنزلت ترين مردم نزد خدا كسى است كه با زنِ خود آميزش مىكند و زن با وى درمىآميزد، آن گاه [ آن مرد] راز آن زن را فاش كند.»
بر زن و شوهر واجب است که بدانند که مهمترین عنصر برای استمرار ودوام خوشبختی در زندگی عبارت است از رفاقت و دوستی پاک و صمیمیسپس احترام متقابل زوجین به ذوق وسلیقه و دیدگاه یکدیگر سپس التزام به اخلاق راست و درست و جانفدایی برای یکدیگر و مشارکت بیشتر از همه چیز مردم را به یکدیگر نزدیک میکند چه مشارکت در چند تکه نان باشد یا در فکری که در ذهن جولان میکند.
منبع: کتاب رازهای خوشبختی [ترجمه ی کتاب اسعد نفسک و اسعد الآخرین]
تألیف: دکتر حسان شمسی باشا
ترجمه: خالد ایوبی نیا
ناشر: انتشارات احسان/1398خرین
[1] – رواه البخاری ومسلم.
[2] – السعادة الزوجیة فی الاسلام، للاستاذ محمود الصباغ.
[3] – به روایت امام مسلم.