واکاوی تاریخی و فقهی نماز تراویح  

از سنت هایی که رسول گرامی اسلام (ص)در ماه مبارک رمضان برای امت اسلامی سنت قرار داده اند نماز پربرکت تراویح می باشد.

اهل علم متفقند که نماز تراویح سنت موکده ماه مبارک رمضان واز شعایربزرگ اسلامی می باشد ودر احادیث متعددی از رسول خدا ثابت شده که ایشان بدون اینکه امت را به مشقت بیندازد جهت قیام وتراویح در رمضان تشویق وترغیب زیادی فرموده اند .

رسول خدا (ص) فرموده اند :من قام رمضان ایمانا واحتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه. متفق علیه

 هرکس نماز تراویح را در رمضان بپا دارد خداوند همه گناهان گذشته اش را می بخشاید.

رسول گرامی اسلام(ص) در ابتدا نماز تراویح را با جماعت می خواندند سپس از ترس اینکه مبادا بر امت فرض گردد آن را به شکل جماعت ترک کردند همانگونه که ازام المومنین عایشه صدیقه (رض)در صحیح بخاری روایت شده است .

سپس مسلمانان خواندن نماز تراویح را ادامه دادند همانطوری که رسول اکرم(ص)آن را می خواند ،بعضی با جماعت وبعضی دیگر بصورت فردی آنرا می خواندند واین روش تا دوران خلافت امام عمر ادامه یافت تا اینکه ایشان همه نمازگزاران را پشت سر یک امام جمع کردند واین اولین اجتماع مردم پشت سریک امام در نماز تراویح بعد ازپیامبر (ص) می باشد.

امام بخاری از عبد الرحمن بن عبدالقاری روایت می کند که گفتند:همراه عمربن خطاب در رمضان به مسجد مدینه رفتیم مردم متفرق بودند ،عده ای ازمردم فرادی وعده ای دیگر تراویح را با جماعت می خواندند ،امام عمر فرمودند:اگر همه را پشت سر یک امام نماز بخوانند بهتراست ،پس همه را جمع وابی بن کعب را امام آنان قرار دادند.

عبدالرحمن می افزاید:شبی دیگر درخدمت ایشان به مسجد رفتیم همه مردم پشت سر یک امام تراویح را با جماعت می خواندند، امام عمر فرمودند:بهترین بدعت همین است،مردم تراویح را اول شب می خوانند اگر بخوابند ودراخر شب ان را بخوانند بهتروافضل تر می باشد.

سعید بن منصور روایت می کند:امام عمر ، ابی بن کعب را امام مردم در نماز تراویح قرار داد که مردان پشت سر او نماز می خواندند وتمیم الداری نیز برای زنان جماعت تراویح را می خواند.

در مورد تعداد رکعات تراویح چیزی از پیامبر (ص) وارد نشده و عددی به اثبات نرسیده است، مگر اینکه از عملکرد ایشان همانگونه که ام المومنین عایشه متذکر می شود که پیامبر یازده رکعت نماز تراویح به پا می داشتند.

از حضرت عایشه درباره کیفیت نمازسنت پیامبر(ص) دررمضان سوال شد که فرمودند:رسول اکرم در رمضان وغیر آن بر یازده رکعت نیفزوده اند …. متفق علیه

این عملکرد پیامبر(ص) نشان می دهد که این تعداد رکعات توقیفی نیست به گونه ای که می توان بر آن افزود …..

از سلف صالح به ما رسیده که آنان رکعات نماز تراویح و وتر را از یازده گاهاً بیشتر می خواندند  که این نشان از توقیفی نبودن این مسأله دارد .

شیخ الاسلام ابن تیمیه (رح)می گوید:نمازگزار می تواند بیست رکعت نمازتراویح بخواند همانگونه که در مذهب امام احمد وشافعی مشهور است وحتی میتواند سی وشش رکعت بخواند که مذهب امام مالک بر آن است ومجاز است که یازده ویا سیزده رکعت نیز بخواند…

همه این تعداد رکعات به گونه ای با یکی از مذاهب فقهی تطابق دارد همانگونه که امام احمد بدان تصریح کرده وجهت قیام رمضان تعداد رکعات را معلوم نکرده اند ،همانطوری که پیامبر (ص) نیز عدد را مشخص نفرموده بلکه زیاد وکم کردن تعداد رکعات به حسب طول ویا کوتاهی قیام بستگی دارد.

واما وقت انجام تراویح بعد از نماز عشاء می باشد همراه با سنت وتر .و تا قبل ازطلوع فجر می توان آن را اقامه نمود . ونمازگزار مختار است وترهایش را اول شب ویا اخر شب بخواند ومطابق فرموده پیامبر(ص)افضل اینست که اخر نمازهای شب را وترهایش قرار دهیم.متفق علیه

مطابق فرموده رسول اکرم (ص) حضور زنان در نماز تراویح جایز می باشد، ایشان فرمودند:کنیزان خدا را ازحضور درمساجد منع نکنید. بخاری ومسلم

ولی حضور زنان مشروط به این است که ازفتنه دورباشند وبا حجابی پوشیده وبدون اینکه خود راخوشبو وزینت داده باشند وبدون اینکه در صحبت کردن ادا در بیاورند می توانند در مساجد حضور یابند.

رسول اکرم(ص) فرمودند:هرگاه زنی با بوی خوش به میان مردم بیاید شام اخرت را باما حاضر نخواهد شد.مسلم

ای برادر وخواهر روزه دار براین سنت مبارک حریص باش وآن را با جماعت ادا کن وتا امام سلام ندهد آن را ترک مکن تا برایت اجر وپاداش قیام شب رمضان نوشته شود.

ترجمه : محمود خالدی زاده

منبع : اسلام ویب