ورزش از منظر اسلام

ورزش از منطر اسلام
ترجمه: حمید محمودپور – مهاباد
یکی از محاسن دین اسلام، شمولیت و فراگیری این دین است. از جمله دلایل شمولیت و کلی بودن آن، این است که به روح و بدن انسان اهمیت می دهد؛ از این رو برای روح، نیاز و اسباب سعادت و خوشبختی اش را فراهم می سازد و در همان حال بدن و اسباب قوت و روزی اش را فرو نمی گذارد و در آن سهل انگاری نمی کند. پس به اهمیت دادن به آن و کسب وسایل بدست آوردن روزی و پایه های تقویت بدن فرا می خواند. فرمایش پیامبر (ص) در این مورد مشهور است: المؤمن القوی خیر وأحب إلى الله من المؤمن الضعیف وفی کل خیر] (رواه مسلم).« مؤمن قوی نزد خدا، بهتر و محبوب تر از مؤمن ضعیف و ناتوان است؛ اما در هر یک از آنها خیر و نیکی وجود دارد.»( امام مسلم آن را روایت کرده است) همچنین می فرماید: [وإن لجسدک علیک حقا](رواه مسلم وغیره).« بدنت بر تو حقی دارد)( به روایت از مسلم و افرادی دیگر) اینجا است که ورزش به عنوان وسیله ای فعال برای تقویت و محکم سازی بدن نقش خود را ایفا می کند. پس با این وصف ، ورزش یک موضوع و قضیه ی شرعی است؛ و برخلاف گمان و نظر کسانی است که ادعا می کنند که مسلمان باید از آن دوری نماید؛ به خاطر این که ورزش یک نوع سرگرمی است که انسان را از عبادت و ذکر باز می دارد و از میزان هیبت و احترام مؤمن در بین مردم می کاهد. بدون شک این نظر، فهمی نادرست از مفهوم دین کامل و فراگیری است که آمده است تا مسلمان را از جنبه ی جسمی و عقلی و روحی و اجتماعی و اخلاقی بسازد.
فواید ورزش
بدون شک ورزش یکی از عوامل محکم سازی و تقویت جسم است و او را در انجام وظیفه اش یاری می کند و گردش خونش را تنظیم می سازد و کار مغز و قلب را بهبود می بخشد و عضلات را نیرومند می سازد و مانع چاقی بدن می شود و انعطاف پذیری مفاصل را افزایش می دهد و به انسان نشاط و سرزندگی می بخشد و صرف انرژی در آن پیه ها و چربی های بدن را از بین می برد و جسم را از آلودگی ها و سموم پاک می سازد و از بیماری ها جلوگیری می کند و با چاقی مبارزه می نماید.
ورزش، عرصه ای برای پر کردن فراغت در امری سودمند و مفید است، پس در راه فروپاشی و فساد از آن استفاده نمی شود.همچنین درمانی برای نگرانی ها و آشفتگی های روانی و پریشانی و بحران خصوصاً درجوانان است.
ورزش از جنبه ی اخلاقی، موجب رشد اخلاق فردی می شود و روابط و برخوردهای فرد را با دیگران بهبود می بخشد و او را بر اساس اخلاق قهرمانان مانند قدرت و جوانمردی و احترام به رقیب پرورش می دهد و روح تعاون و رقابت محترمانه و هدفمند میان افراد و جماعت ها را در او زیاد می کند.
هرگاه بدانیم که تکالیف شرعی به محض رسیدن انسان به سن بلوغ، منتظر مسلمان است و از طرفی دیگر اجرای این تکالیف نیاز به بدنی سالم و بنیه ای نیرومند دارد، همچنان که در نماز و روزه و حج و جهاد، وضعیت چنین است. و بدانیم که امت اسلامی، امتی جوان می طلبد که وظیفه اش بندگی خدا و به عبادت درآوردن و مطیع ساختن مردم در برابر خدای متعال و رهبری و سروری بر جهان به وسیله ی این دین است؛ چنین امتی با این وصف؛ باید امتی قدرتمند باشد و آمادگی اش متناسب با این وظیفه ی بزرگ باشد، آن گونه که خداوند مؤمنان را چنین فرمان می دهد: {وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ} (الأنفال: ۶۰)، « برای ( مبارزه با آنان ) تا آنجا که می توانید نیروی ( مادی و معنوی ) و ( از جمله ) اسب های ورزیده آماده سازید. » پیامبر (ص) واژه ی « قوه » را به تیرانداری تفسیر نموده و می فرماید: [ألا إنما القوه الرمی]. « آگاه باشید که منظور از نیرو تنها مهارت تیراندازی است.»
از آنچه گذشت اهمیت ورزش را در زندگی انسان و نقش آن را در زندگی مسلمان دانستیم.
ورزش در اسلام
اسلام و پیامبرش (ص) به ورزش برای مردان و زنان و کودکان مسلمان اهمیت داده اند:
ورزش برای کودکان:
بازی و ورزش امری بسیار مهم برای کودکان است. هرچند کودک اغلب بازی ها و ورزش ها را غیرارادی و بدون هدف یا تنها برای لذت بردن با دوستانش انجام می دهد؛ اما ورزش نقش مهمی در تقویت بدن و قلب و تکامل و رشد بدن و عقل دارد؛ بنا بر این نباید با این دیده به آن بنگریم که وسیله ای برای وقت گذرانی وهدر دادن عمر است؛ بلکه باید دیدگاهمان نسبت به آن، چنین باشد که ورزش ضروری است و وسیله ای برای افزایش توانمندی های کودک و استعدادهایش است و وسیله ای برای شناخت و کسب معلومات و برقراری روابط با همجنسان و ابزاری برای تخلیه ی انرژی و مبارزه با سرخوردگی و درون گرایی است.
اسلام، علاقه ی کودکان به بازی و حرکت و ورزش را مراعات کرده است و آن را نوعی، هدایت ربانی و خدادادی در پرورش جسم و یک میل درونی و روانی مهم و بخش جداناپذیر از فن سازندگی و پرورشی برای کودکان به شمار می آورد. به همین سبب، پیامبر (ص) به آن توجه نموده و گاهی با کودکان شوخی و یا بازی می کرد و گاهی در حال بازی با آنان دیدار می کرد و در صورتی که بازی با اصول شرعی مخالفت نداشت،تشویقشان می نمود و آنها را ترک می کرد. در مسند أحمد از عبدالله بن حارث (رض) روایت شده که : پیامبر (ص) نام عبدالله و عبیدالله و بسیاری از فرزندان عباس را بر زبان می آورد، سپس می فرمود: هرکس مسابقه دهد، فلان چیز و فلان چیز برای او است. پس به سوی پیامبر (ص) مسابقه می دادند و خودشان را بر پشت و سینه اش می چسپاندند و او آنها را می بوسید و به خود می فشرد.»
پیامبر (ص) بین رافع بن خدیج و سمره بن جندب – که ۱۴ ساله بودند – کشتی برگزار نمود، سمره، رافع را بر زمین زد و پیامبر (ص) پس از این که توانایی آنان را دید، هر دو را برای جنگ با دشمنان پذیرفت. رافع تیرانداز و سمره قهرمان کشتی بود.
این موضوع اهمیت و توجه ی پیامبر (ص) را نسبت به جوانان مسلمان نشان می دهد و ثابت می کند که ایشان شخصاً به آنها اهمیت می داد و با وجود کار و مسؤولیت های سنگینش میان آنها مسابقه برگزار می کرد و رهبران امت بعد از او نیز اجرای این امر مهم را به ارث بردند و روزگار هنوزهم فرموده ی مشهور عمر بن خطاب (رض) را سرمی دهد « به فرزندانتان، شنا و تیراندازی و اسب سواری یاد دهید.»
ورزش برای زنان
پیامبر(ص) در این زمینه نیز نسبت به زنان، سهل انگاری نکرده است؛ بلکه سیره ی او نشان می دهد که به ورزش برای زنان اهمیت داده است. همچنان که در تمام زمینه ها به آنان توجه نموده اند. واضح ترین دلیل برای اثبات این توجه، حدیث دو بارمسابقه ی ایشان با همسرش عائشه (رض) است که یکبار ام المؤمنین برنده شد و باری دیگر پیامبر (ص) برنده شدند. پس فرمود: این برنده شدن در مقابل آن.»
گاهی زنان در دوران زمامداری پیامبر (ص) به همراه ایشان برای جهان بیرون می رفتند و به تشنگان آب می دادند و به درمان و مداوای مجروحان و بیماران می پرداختند و گاهی در جنگ شرکت می کردند. به عنوان مثال در جنگ احد، افرادی چون ام عماره و عائشه و ام سلیم ( رضی الله عنهم ) به مداوای زخمیان و بیماران اقدام نمودند. بدیهی است که چنین کاری به سرزندگی وچالاکی و سبک روحی و نیرومندی نیاز دارد و زاییده ی سستی و خواب و چاقی و تنومندی و نازپروری نیست؛ بلکه تنها با تلاش و تمرین و ورزش امکان پذیر است.
به طور کلی، ورزش برای زنان امری مباح است؛ به شرطی که معیارها و ضوابط شرعی زیر رعایت شود:
۱- عدم اختلاط با مردان
۲- رعایت حجاب و پوشش مناسب
۳- وارد نشدن به رشته های ویژه ی مردان
۴- زن را از انجام تکالیف شرعی خود بازندارد.
۵- زن را از طبیعت زنانگی خویش بیرون نبرد.
ورزش برای مردان:
ورزش برای بزرگسالان و توجه اسلام به آن، چیزی نیست که چشم آن را نادیده بگیرد و یا گوش از آن صرف نظر کند و عقل و فکر آن را نپذیرد. پیامبر (ص) یارانش را بر پایه ی توانمندی و جوانمردی و مردانگی و کارهای بزرگ تربیت می کرد و آنان را برای زندگی و جهاد آماده می ساخت. میان آنها مسابقه برپا می کرد و در کشتی گرفتن بین آنها رقابت به وجود می آورد؛ در حالی که خودش در این زمینه برای آنها الگو و سرمشق بود. برای نمونه، رکانه بن زید؛ قوی ترین مرد در کشتی از پیامبر (ص) خواست که با وی کشتی بگیرد، پیامبر درخواستش را پذیرفت و با او کشتی گرفت و او را بر زمین زد.
امام احمد از عبدالله بن عمر روایت کرده است : « پیامبر (ص) میان اسب و اسب شرط بندی مسابقه برگزار نموده است.» و در روایتی آمد ه است که « میان اسب ها مسابقه برگزار کرده و به اسب برنده جایزه داده است.» و برای جایزه دادن کره اسب، « میان اسب و شتر مسابقه برگزار نموده است.» و در صحیح ترمذی روایت شده است: « مسابقه جایز نیست مگر در تیراندازی یا آنچه دارای خفّ است ( مانند شتر) یا آنچه که دارای سم است ( اسب و مشابه آن ) »
امام بخاری و مسلم روایت کرده اند که پیامبر (ص) میان اسب های لاغر شده و لاغر نشده مسابقه برگزار می کرد. از ابن عمر (رض) روایت شده است: پیامبر (ص) میان اسبان لاغر از محلی به نام حفیاء تا ثنیَّه الوداع مسابقه برگزار کرد و میان اسبان لاغر نشده از مکانی به نام ثنیه تا مسجد بنی زُریق مسابقه گذاشت.»
سفیان می گوید: مسافت بین حفیاء تا ثنیه الوداع ۵ یا ۶ مایل و مسافت میان ثنیّه تا مسجد بنی زریق یک مایل است.
ابن عمر می گوید: من در میان مسابقه دهندگان بودم که اسبم از دیواری جهید و از مردم جلو افتادم.
ابن حجر در فتح الباری می گوید: « در این حدیث، مشروعیت مسابقه وجود دارد و نشان می دهد که نه تنها مسابقه کار بیهوده ای نیست؛ بلکه ورزشی پسندیده است که موجب رسیدن به اهداف در جنگ و بهره بردن از آن به هنگام نیاز است وبر حسب نیت انجام دهنده حکمش میان مستحب و مباح بودن است.»
پیامبر (ص) مسلمانان را به تیراندازی تشویق می فرمود و آنها را به آموزش آن فرمان می داد و آنها را از ترک آن پس از مهارت در آن ، بازمی داشت. روزی رسول خدا (ص) گذارش به گروهی از انصار افتاد که تیراندازی می کردند، پس فرمود: «ای فرزندان اسماعیل تیراندازی کنید؛ زیرا پدرتان اسماعیل (ع) تیرانداز بود.»
امام مسلم از عقبه بن عامر روایت می کند که گفت: از پیامبر خدا (ص) در منبر شنیدم که می فرماید: « وأعدوا لهم ما استطعتم من قوه» « برای ( مبارزه با آنان ) تا آنجا که می توانید نیروی ( مادی و معنوی ) آماده سازید.» پیامبر سه بار فرمود: آگاه باشید که مقصود از واژه ی ( قوه ) همان تیراندازی است. » رسول خدا (ص) فرمود: « هرکس تیراندازی را بیاموزد، سپس آن را ترک کند، از ما نیست.» ( اصحاب سنن آن را روایت کرده اند و آلبانی آن را صحیح دانسته است. )
مقررات و قوانینی که باید در ورزش رعایت شود عبارتند از:
۱- رعایت شرم و ادب در پوشیدن لباس، هنگام انجام بازی های ورزشی؛ به گونه ای که کشف عورت به بهانه ی تمرین ورزشی جایز نیست.
۲- ورزش موجب غفلت از ادای عبادات و تکالیف دینی در اوقات خود مطابق فرمان خدا نگردد. پس نماز فوت نشود و حرمت روزه پایمال نگردد.
۳- به هنگام انجام تمرین های ورزشی اختلاط بین مرد و زن به وجود نیاید. پس هر جنسی ورزش های مناسب خود را در مکانی مخصوص به خویش انجام دهد.
۴- مسابقات ورزشی وسیله ای برای کسب مال حرام مانند شرط بندی ها و قمار نگردد.
۵- آزار نرساندن به مخلوقات؛ چه انسان باشد یا حیوانات؛ مانند هدف گیری پرندگان برای تمرین تیراندازی یا شکنجه کردن حیوان یا به جان هم انداختن پرندگان و حیوانات به منظور سرگرمی مانند برگزاری گاوبازی و لذت بردن از تماشای آن؛ زیرا پیامبر (ص) از تیراندازی به سوی پرندگان به منظور تمرین و به جان هم انداختن حیوانات یا اذیت کردن انسان (مانند کشتی کج )نهی فرمود.
۶- ورزش باید مشروع و قانونی باشد و زندگی و حیات انسان را به خطر نیاندازد.
۷- ورزش انسان را وادار به تعصب و هواداری نادرست نکند و موجب شکاف بین مردم و ایجاد دوستی و بیزاری به خاطر امری نامشروع نگردد.اسلام ویب