تاریخ

پدیده خودکشی و مسوولیت اجتماعی ما

دو هفته پیش بود که تارنمای خبری «روانگه» از وقوع 5 فقره خودکشی منجر به مرگ در عرض یک ماه در مهاباد خبر داد. از خبر روانگه این گونه بر می آمد که آمار اعلام شده تنها متکی بر یک بررسی میدانی بوده و منتج از آمار نهادهای رسمی نیست. بدین ترتیب می توان این گمان را مطرح ساخت که احتمالا آمار خودکشی های منجر به مرگ بیش از این تعداد بوده باشد. علی ای حال با فرض درستی وقوع 5 فقره خودکشی منجر به مرگ در طول یک ماه، یک نکته کلیدی نیز باید مد نظر باشد و آن تفکیک آمار “خودکشی منجر به مرگ” از آمار “اقدام به خودکشی” است. متاسفانه همان گونه که منابع رسمی و نهادهای متولی از اعلام آمار رسمی خودکشی های منجر به مرگ اجتناب می ورزند، در اعلام آمار اقدام به خودکشی نیز اکراه تمام دارند.  با این حساب در زمینه خودکشی همچون بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر تنها می توان به آمارهای تقریبی و تخمینی استناد جست و در این باره هم باید منتظر ماند تا قانون دسترسی به اطلاعات در کشور شکل اجرایی به خود بگیرد.

از نگاه برخی از جامعه شناسان و نیز متخصصان آسیب شناسی اجتماعی پدیده­ ی خودکشی در وضعیت بحرانی نیست، یعنی نمی توان از وضعیت خودکشی در ایران تعبیر به بحران نمود، هر چند برخی وضعیت خودکشی را در غرب کشور بحرانی فرض می کنند. البته از لحاظ مفهوم شناسی و تعاریف موجود باید با موضع و تحلیل گروه نخست بیشتر همدلی و هم آوایی نشان داد و عنوان نمود که وضعیت خودکشی در کشور و منطقه با مفهوم بحران قابل توضیح نیست. اما این سخن به معنای نادیده انگاشتن آمارهای نگران کننده خودکشی های منجر به مرگ و مخصوصا روند رو به رشد اقدام به خودکشی نیست. این آمارهای نگران کننده اگرچه وفق تعابیر جامعه شناختی بر وجود بحران خودکشی دلالت ندارند ولی نشانه ای از دیگر بحران های اجتماعی هستند که در قالب خودکشی و دیگر آسیب های اجتماعی بروز و ظهور می یابند. این بحران های اجتماعی، که به تعبیر نه چندان امیدوارکننده ­ی برخی از تحلیلگران گواهی از «فروپاشی اجتماعی» در جامعه­ ی آشفته ­ی ایرانی هستند، ما را به توجه به مسوولیت ها و وظایف اجتماعی امان فرا می خواند. تردیدی نیست که مسوولیت اجتماعی و مسوولیت پذیری اجتماعی سکوت را در قبال آنچه بر جامعه و در جامعه می گذرد جایز و روا نمی شمارد. لذا باید در راستای عمل به این مسوولیت های اجتماعی گام در راه مواجهه با بحران ها و آسیب های موجود نهاد؛

  • شناخت علائم و عوارض فرد درگیر با “بحران خودکشی

گام نخست در مواجهه با پدیده خودکشی شناخت ابعاد و وجوه مختلف آن است. در این رابطه ابتدا باید گفت در سطح فردی “خودکشی معمولا توسط یک تجربه آسیب زا و یا مجموعه ای از تجارب که احساس ارزشمندی شخص را پایمال می کند ایجاد می شود. این تجارب شامل یک فقدان اساسی، ناکامی در نیل به اهداف شخصی و یا مشکلات شخصی دراز مدت می باشند. زمانی که نظام مقابله ای شخص قادر به رویارویی با تجارب منفی زندگی نباشد، افسردگی و یاس ناشی از آن می تواند شخص را به افکار خودکشی آسیب پذیر نماید.” وقتی شخص در این وضع بحرانی قرار گرفت به دلیل احساس بیگانگی از تعاملات اجتماعی کناره گیری می کند. او در پس انبوده جمعیت احساس انزوا و تنهایی می کند. نیروی لازم برای عملکردهای روزانه کاهش می یابد. احساس خستگی و نوسانات خلقی ایجاد می شوند. خواب، خوراک و عادات مراقبت از خود از نظم معمول خارج می گردند. شخص ممکن است به دلیل سخت و غیر قابل تحمل بودن الزامات زندگی از خوردن خودداری کند، در خواب مشکل داشته باشد، کلاس درس یا کار خود را فراموش کند و از آرایش ظاهری خود غفلت نماید. البته نتیجه­ی محتوم همه­ی این عوارض ممکن است خودکشی نباشد، ولی این ها نشانه هایی واضح و صریح از یک فرد درگیر با بحران خودکشی است.

فردی که درگیر با بحران خودکشی است علائم و نشانه های دیگری نیز دارد؛ در این گونه افراد از دست دادن علاقه به فعالیت های قبلی و روابط معمولی دیده می شود. کاهش علایق جنسی، ناتوانی و ناهنجاری قاعدگی مشاهده می شود، عزت نفس پایین، احساس بی ارزشی، خجالت، احساس گناه، تنفر از خود، نداشتن امید نسبت به آینده، میل شدید به مرگ، تغییر در الگوی خواب، گاها بی بندوباری جنسی، تخریب اموال عمومی، بی تفاوتی، رفتارهای خود تخریبی و … عوارضی است که در اغلب این افراد قابل مشاهده است.

 

  • زمینه ها و علل خودکشی

 

ادبیات پژوهشی علوم اجتماعی و اخیر علوم عصب شناختی در باب علل و زمینه های خودکشی بسیار غنی است. دانشمندان و پژوهشگران از نیمه ی دوم قرن نوزدهم نظریه های مختلفی در این رابطه ارائه داده اند. یکی از صاحب نظران علل اقدام به خودکشی را در سه حیطه بیماری های روانی؛ مسایل اجتماعی و مسایل ارگانیک و جسمی مورد بررسی قرار می دهد. در حیطه اختلالات روانپزشکی می توان به افسردگی، الکلیسم، اعتیاد دارویی، اسکیزوفرنی و اختلالات شخصیتی اشاره نمود. در حیطه مسایل اجتماعی به مقولاتی همچون انزوا، از دست دادن عزیز، محرومیت، جدایی و نداشتن شغل یا کار قابل توجه هستند. در زمینه مسایل ارگانیکی بیماری های لاعلاج جسمی یا اختلالات عصبی می توانند به عنوان یک زمینه مناسب خودکشی اثرگذار باشند.

صرف نظر از این دسته بندی های تئوریک از زمینه ها و علل خودکشی به مسائل دیگری نیز می توان اشاره داشت؛ بر اساس تحقیقات میدانی صورت گرفته مسائلی همچون؛

 اختلافات زناشویی و نامناسب بودن شرایط زندگی خانوادگی. ناراحتی های روانی، شکست در عشق و اختلالات روانی و شخصیتی.  فقر، بیکاری، اعتیاد؛ تورم و شرایط نامساعد اقتصادی در اقدام به خودکشی موثر هستند.

 

  • اقدامات پیشگیرانه در مورد خودکشی

شناخت پدیده خودکشی، عوارض فرد درگیر با خودکشی و زمینه ها و علل آن هر کدام واجد اهمیت ویژه­ای هستند. اما در این میان نباید نقش اقدامات پیش گیرانه را فراموش کرد. بخشی از این اقدامات در سطوح خرد قابل پیگیری هستند و برخی دیگر نیز نیازمند پیگیری در سطوح کلان می باشند. در همین راستا باید به اقدامات پیش گیرانه زیر اشاره نمود:

–         مشاوره، راهنمایی و حمایت فرد و روان درمانی او

–         حفظ همبستگی اجتماعی در حد اعتدال

–         تقویت احساس هویت اجتماعی در افراد

–         اشاعه فرهنگ احترام به حقوق انسانی و اصلاح الگوهای ارتباط زن و مرد

–         تعمیق باورها و نگرش های دینی با بکارگیری شیوه های تبلیغی موثر

–         مقابله با آداب و رسوم اجتماعی غلط درباره زنان

–         آشنا کردن خانواده با علائم و دگرگونی های رفتاری فرد قبل از خودکشی

–         ایجاد خانه سلامت و خطوط تلفن بحران

–         بررسی محیط زندگی افرادی که در خطرند.

به این فهرست می توان اقدامات دیگری را نیز افزود به ویژه باید از خطاهای شایع برای مقابله با بحران خودکشی خودداری کرد. زیرا در این شرایط مداخله گران خطاهایی همچون اطمینان دهی سطحی، احساسات قوی، حرفه ای گرایی، اندرزدهی، رهنمود ناکافی، پاسخ های کلیشه ای و… مرتکب می شوند.

سلیمان منگوری – مهاباد

منبع : روانگه

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا