چانە زنی عقلی!

دکتر سعد الکبیسی

همه ما از پرگویی و چانەزنی خود یا دیگران متنفر و بی زاریم، زیرا زورگویی موجبات هرچه بیشتر اتلاف وقت، فرسایش تلاش ها و لغزش های زبانی را فراهم می‌سازد.
ولی متوجه نشدەایم کە نوع دیگری از‌ چانەزنی وجود دارد موسوم بە ” چانەزنی عقلی ” کە هر روزە و همه جا به شکل افکار و ایدەهایی از طرف خودمان یا دیگران، بروز و نمود می‌یابد.
البته باید به این نکته مهم نیز پی ببریم که خط فاصل بسیار دقیق و باریکی میان دو مقوله ” نوآوری عقلی ” و ” چانه‌زنی عقلی ” وجود دارد..

مهم ترین ویژگی‌های ابداع و نوآوری عقلی عبارتند از:

۱ـ تولید دستاوردهای تازه فکری.
۲ـ قابل تطبیق و اجرایی بودن دستاوردها، یعنی با وجود اینکه محصولاتش آسمانی است و در فضایی بلند به پرواز در می‌آید ولی از قابلیت زیست و نمو و تولید مثل در زمین نیز برخوردار است.
۳ـ تامین نیازهای حال و آینده.

ویژگی های چانه‌زنی و زورگویی عقلی:

۱ـ تکرار اندیشه‌های تاریخ مصرف گذشته و یا افکار و ایده‌هایی که عدم صلاحیشان به اثبات رسیده است.
۲ـ مطرح نمودن ایده‌هایی که جز در عالم خیال وجود نداشته و فاقد قابلیت تطبیق و اجرا می‌باشند.
۳ـ پرداختن به مقولات و موارد غیر مرتبط با درون و بیرون آدمیان.
روزانە ده‌ها هزار کتاب، مقالات، سخنرانی، کنفرانس، همایش، برنامەهای تلویزیونی، کانال‌های فضای مجازی و حتی چایخانه و محلهای گردهم‌آیی مردمی آثار بی‌شمار و سرسام‌آوری از معلومات و داده‌های گوناگون تولید و عرضه می‌کنند که می‌توان آنها را در انواع و اقسام زیر دسته‌بندی نمود:
خیال‌پردازانه، واقع‌نگرانه، دروغ و غیر واقعی، درست و واقعی، مناسب محیط، غیر مناسب با محیط، مشروع، نامشروع، سودمند، زیان‌بخش، مصرفی، تکراری و کلیشه‌ای، بی‌ارزش و شکست‌خورده، عمیق و ریشه‌ای، سطحی و ظاهری و…
صد البته نباید گمان برد که تشخیص تفاوت این انواع با نوآوری عقلی کار آسان و ساده‌ای است بلکه نیازمند مجموعه‌ای عناصر و مٶلفه است که مهم ترین آنها عبارتند از:
۱ـ پایە‌ریزی شناختی صحیح.
۲ـ برخورداری از تجارب و اندوخته‌های میدانی و متراکم.
۳ـ کنترل خویشتن در چارچوب تسلط و سیطره بر فراست و بصیرت بیدارگرانه.
۴ـ واگذار نمودن افکار و اندیشه‌های تخصصی به متخصصین ذی‌ربط.
۵ـ بهره‌مندی از عقلیتی وسیع و مستعد برای پذیرش هر چیز تازه‌ای که نگذارد در دام چانه‌زنی‌های فریبنده بیفتد.
بدون شک لحظه لحظه عمر ارزشمند و گرانبهاست، لذا نباید در استفاده از آنها برای کسب و تجارت در بازار کالاها و محصولات جدید فکری درنگ کرد گرچه گران‌قیمت هم باشند.
و همچنین در امتناع و پرهیز از خرید کالاهای تاریخ مصرف گذشته و بی‌رونق که محصول و تولید سرزمین اندیشه‌های انعطاف‌ناپذیر و لم‌یزرع‌اند، تردید نداشته باش هرچند فراوان و ارزان قیمت نیز باشند.
پیامبر بزرگوار و خیرخواه ـ درود بی‌کران الهی بر روان پاک و مطهرشان ـ چه زیبا ما را سفارش فرمودند:
” بر آنچه سودمند است حریص باش و در این مسیر از خدا یاری بجوی و از عجز و ناتوانی بپرهیز “.

بانه ـ ۲ / ۷ / ۹۷ 

ترجمە: احمد عباسی