۹ راهکار عملی تعامل والدین با فرزندان برای ارتباط مبتی بر احترام و اعتماد
۱– آشنایی والدین با دنیایی زندگی فرزندان: والدین باید دنیایی که فرزندانشان در آن زندگی میکنند و با آن برزگ میشوند بشناسند نه آن دنیایی که خود در آن برزگ شده‌اند. دنیای هر دو گروه( والدین و فرزندان) از لحاظ اقتصادی ،فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، آموزشی، اطلاعات عمومی، نیازها و خواسته ها، گرایش ها و گریز ها، بایدها و نبایدها ،هست و نیست ها و دنیای بی روح و پرگرایش فضای مجازی و اینترنت و…. کاملا با هم متفاوت است.
۲ – آشنایی نسبی و لازم با دوران مختلف سنی فرزندان: پدران و مادران باید با روحیه استقلال گرایی، نصیحت گریزی، هویت یابی و هویت گریزی، بی نظمی رفتاری، عدم تعادل روانی، عصابنیت، تنهایی و واپس زدن والدین ،گوشه‌گیری و گرایش به دوستان و سایر خصوصیات نوجوانان آشنا باشند. پدر و مادر باید آشنایی نسبی با دوره‌های مختلف زندگی فرزندان خود داشته باشند اعم از کودکی، نوجوانی و جوانی. زیرا در صورت عدم شناخت روحیه، خواسته‌ها و گرایشهای فرزند در دوره ها مختلف سنی، ممکن است نتوانند متناسب با این حالتها برخورد و رفتار مناسبی داشته باشند.
۳– پدر و مادر باید قیافه و ظاهر فرزندان خود مورد تکریم قرار دهند: پدران و مادران باید بدانند که افت تحصیلی در دوره نوجوانی طبیعی است زیرا نوجوانان در این مقطع سنی بیشتر به قیافه و ظاهر خود اهمیت میدهند تا موفقیت در تحصیلات .چون تغییر شکل ظاهری و توجه به نظر دوستان در این زمینه در میان نوجوانان بسیار حایز اهمیت است ۱۰ویک نوجوان در این باره بیشتر به نظر دوستان اهمیت می دهد تا والدین. بنابراین پدر و مادر نباید برخورد نامناسب با فرزندان داشته باشند تا ارتباط و احترام و اعتماد از بین نرود. چون قطع ارتباط با فرزندان به معنای نابودی تأثیر گذاری و تربیت مبتنی بر اهداف است.
۴– مادران و پدران باید قبل از مچ گیری فرزندان به دست گیری آنان اقدام نمایند. و به این معنی که به
دنبال کشف نقاط ضعف و به دام انداختن فرزندان نباشند. بلکه علاوه بر نادیده گرفتن نسبی کاستی‌های رفتاری و اخلاقی، نسبت به ظاهر ساختن و پرده برداشتن از نقاط قوت و موفقیت های فرزندان اقدام نمایند و همزمان به صورت غیر مستقیم برای زدودن نقایص فرزندان اقدام عملی به خرج دهند. پدر و مادر تحت هیچ شرایطی نباید خطاهای گذشته و نامرتبط را با هم در آمیزند زیرا فرزند قاطی میکند که به فکر رفع کدام مورد از نقایض باشد. باید بر اساس وضعیت فرزند، اولویت بندی را به فرزند یاد داد و تصمیم را به خود وی واگذار کرد. به عنوان مثال: پسری ماه گذشته شب ها تا دیر وقت با دوستان بیرون از خانه بوده‌است و در این زمینه هشدار داده شده است و امشب هم مشخص شده است که وی برای دیگران مزاحمت تلفنی ایجاد کرده است. در این مرحله فقط باید ایرادهای ایجاد مزاحمت تلفنی با دلایل منطقی بررسی نمایند و کاری به دیر آمدن نداشته باشند و عقده آن را هم روی سر فرزند خالی نمایند .
۵ – آشنایی والدین با سه واژه‌ی اثرگذار(( حمایت و نظارت و هدایت )): حمایت به معنای دخالت و انجام کار به جای فرزندان نیست بلکه منظور از حمایت پشتیبانی غیر مستقیم است. نظارت هم به معنای رصد کردن برای نقد کرن و پیدا کردن نواقص امور فرزندان نیست بلکه به معنی آگاهی از کار فرزندان به صورت غیر مستقیم است تا در هنگام خطا از ضررهای احتمالی جلوگیری شود. هدایت هم به معنی گرفتن دست فرزندان و رساندن آنها به هدف نیست بلکه به معنی همکاری و همفکری در گرفتن تصمیم درست برای انجام کارمناسب و رسیدن به اهداف مورد نظر است.
۶– آشنایی والدین با ستون احترام به خود یا خود ارزشمندی والدین باید این ستون را بشناسند۱۱و با مفهوم آن آشنایی نسبی داشته باشند و آن را به فرزندان بیاموزند. بچه هایی که احساس خوبی نسبت به خود دارند عرت نفس بالایی دارند. خود ارزشمندی حقیقی با تجربه کردن به دست می آید .با تجربه کردن، بچه ها تحمل نمودن و انتظار کشیدن و مسئولیت پذیری را یاد می گیرند. ستونهای اصلی احترام به خودعبارتند از: الف: پذیرش: پذیرش بی قید و شرط فرزند یعنی پیشرفت و رشد او. اگر فرزندان در منزل توسط والدین پذیرفته نشوند تحت هیچ شرایطی تن به ارتباط و حرف زدن نمی دهند .گاهی یک تمجید خشک و خالی فرزند را به مدت طولانی در آسمان ارتباط و همکاری با والدین نگه میدارد. فقط به فرزندشان بگویند: تو می توانی چنین کاری را انجام بدهی. هم تجربه است و هم تعریف. والدین هیچ وقت نگویند: (( تو فرزند ما نیستی)) زیرا این جمله روحیه‌ی یک فرزند را به تباهی می کشاند. ب: تعلق: فرزند از همان اول نیاز دارد که به جایی تعلق داشته باشد. خانواده باید امن ترین مکان برای این تعلق باشد وگرنه دوستان و کوچه و بازار پذیرای مهمان ناخوانده خواهند بود و وی را بر اساس اهداف خویش تربیت می نمایند. فراموش نشود که دوستان همیشه در حال تغییر هستند به تبع آن فرزند نیز دست‌خوش تغییرات آنان میشود اما کانون گرم خانواده همیشه پا برجاست. پس والدین موظفند که نشان دهند خانواده متعلق به همه اعضای آن است. ج: شایستگی: والدینی که می خواهند فرزندشان قدرتمند بار بیاید باید به آنان مسئولیت بدهند و درقبال انجام وظایف باید مورد تکریم و تمجید واقع گردند .اگر فرزندان مدال صلاحیت و شایستگی را از خانواده نگیرند برای یافتن آن به دنبال دوستان و همسالان خود می‌گردد.۱۲
۷– آشنایی والدین با عدم اختلاط شخصیت و عمل فرزندان :. عمل هر انسانی قابل تغییر است و گاهی اشتباهی عملی از بچه ها سر می زند بنابراین نباید به خاطر یک اشتباه شخصیت یک نفر زیر سوال برود. گاهی فرزند در خانه عمل ناپسندی انجام میدهد یا حرف غیر متعارفی بر زبان می‌آورد نباید وی را سرزنش کرد زیرا موجب قطع ارتباط و ادامه همکاری میشود و چه بسا فرزند گرایش به والدین و اعتماد نسبت به آنان را از لیست کاری خود حذف نماید.
۸– آشنا شدن والدین با روش های استفاده استفاده از زبان بدن: زبان بدن در ارتباط با فرزندان از اهمیت بسزایی برخوردار است و والدین باید این امر مهم را فراموش نکنند زیرا فرزندان خصوصا نوجوانان از ادبیات کلامی بسیار گریزانند بنابرین رفتار بدون کلام اما معنی دار بسیار تأثیر گذار است. به عنوان مثال شانه بالا انداختن توسط فرزند نشانه اظهار بی اطلاعی است پس نیازی به جر و بحث اضافی نیست. یا چنانچه نوجوان هر دو گوش خود را با انگشتانش می بندد به معنی این است که از این بیشتر نمی خواهد سرزنش های والدین را بشنود. ۱۳
۹– مشاوره والدین با روانشناسان و مربیان تربیتی در زمینه نحوه برخورد و رفتار با فرزندان در هنگام
بروز مشکل. اختلاف سلیقه میان دو طیف فرزندان و والدین امری طبیعی است اما مشاجره و تنبیه بدنی، کنش و واکنش منفی، ویرانگر و نابودگری است که اعتماد و ارتباط را به ورطه نابودی میکشاند. بنابراین پدر و مادر هوشیار باید جلوی چنین موقعیت‌هایی را بگیرند. در صورت عدم توان، با مربیان و روانشناسان در تماس باشند.
۱۰– پدران و مادران باید بیاموزند: سهل گیری و بی توجهی، سلطه جویی و قدرت طلبی دو نوع رفتاری هستند که تیشه به ریشه ارتباط و اعتماد می زنند به همین دلیل برای ایجاد ثبات و آرامش، باید مقتدرانه و مسئولانه با فرزندان برخورد نمایند .نشانه های والدین آسان گیر و بی توجه: ۱۴الف: بنده و اسیر بچه است و همیشه گوش به فرمان وی است ب: به جای فرزندان کارهایشان را انجام میدهد . ج: در رفتار ثبات ندارند در نتیجه بچه‌ها دست به شورش و طغیان می‌زنند. د: مدام بچه‌ها را تهدید می نمایند و به وعده‌هایشان عمل نمی کنند .نشانه های والدین سلطه جو و قدرت طلب: الف: به جای بچه‌هایش تصمیم می‌گیرند ب: برای کنترل فرزندان همیشه از روش پاداش و تنبیه استفاده می‌نماید .ج: خانه را با قوانین آهنی اداره می کنند. نشانه های والدین مقتدر و مسئول: الف: فرصت مناسب را برای تصمیم‌گیری در اختیار فرزندان قرار می دهند .ب: روش تربیتی ثابت و با محبتی ادامه میدهند ج: فرزند خود را مسئول بار می‌آورند د: اجازه می دهند واقعیت(تلخ و شیرین) به او درس بدهد ه: همیشه با فرزند با محبت و عشق و احساس ارزشمندی رفتار می کنند.
۱۱– مادران و پدران باید مهارت های لازم در زمینه، تعامل با اشتباه فرزندان فرا بگیرند . به این معنی در
هنگام اشتباه نباید کودک را هدف قرار داد.۱۵بلکه باید خود عمل اشتباه را مد نظر قرار داد تا فرزند از اشتباه و رفتار خود درس بگیرد. اگر خلاف این عمل شود کودک متوجه اعمال و برخورد والدین میشود نه اعمال و رفتار اشتباه خود. در صورت تمرکز روی عمل، هم تجربه می آموزد هم از رفتار والدین مأیوس نمی شود در نتیجه همیشه ارتباط مبتنی بر اعتماد میان آنان وجود خواهد داشت.
۱۲– آشنایی والدین با شیوه‌های رفتار و برخورد با فرزندان: به عنوان مثال: پدر و مادر باید بیاموزند که تنبیه برای مجرم است. فرزندان به قصد خیانت دست به خطا نمی زنند تا مجرم باشند .بلکه علت عمده رفتار کودکان مقطعی و احساسی است به همین دلیل والدین نباید هنگام عصبانیت اقدام به تنبیه بدنی نمایند. محمد سعید مرسی در کتاب « پدر و مادر بهترین مربیان دنیا» می نویسد: ((اگر والدین هنگام عصبانیت کودک را تنبیه نمایند ، اواحساس می نماید که در حقش ظلم روا داشته می شود ….. تنبیه مداوم همراه با محروم کردن ، موجب می شود کودک دزدی کند و به فریب و حیله روی آورد…کودکی که بسیار در معرض تنبیه قرار می گیرد مسئولیت پذیر نخواهد بود و افسردگی دوران نوجوانی مهمان آنان خواهد بود)). ۱۶ والدین در هنگام گوشه گیری یا رفتار نامناسب و یا … فرزند، مدام زبان نصیحت نگشاید و جملات بسیط و ادبی نگوید. بلکه باید ادبیات غیر مستقیم و واژه های محمول و رایج باشند تا فرزند احساس نکند که به عنوان فردی کوچک و کم ارزش با وی برخورد میشود زیرا در درون خود دنیای چنان بزرگی دارد به وسعتی غیر قابل توصیف.
۱۳– برای تواناسازی والدین در امر ارتباط مبتنی بر اعتماد و احترام متقابل باید آموزش را وارد خانه ها
نمود. کتاب، جزوه، فیلم های آموزشی و…. را در دسترس والدین قرار داد و آنان را به مطالعه توفیق اجباری فرا خواند. فقط کافیست یک بار موفقیت با استفاده از آموزش ها توانسته باشند در ارتباط و تعامل با فرزندانشان موفق باشند راه فراگیری و کسب مهارت را خودشان خواهند پیمود.
۱۴– برگزاری کارگاههای آموزشی هدفمند و سودمند برای والدین با عناوین: شناخت کودکان و جوانان و
راهکارهای ارتباط، شناخت دوران بلوغ و بحران های این مقطع سنی، نحوه رفتار و برخورد با نوجوان دوران بلوغ، چگونگی مشاوره دادن به فرزندان و نحوه مشورت کردن با آنان، بررسی نقش خانواده آرام در موفقیت فرزندان مسئولیت پذیر و موفق ،راه‌حلهای کنار آمدن با نوجوان در هنگام اختلاف سلیقه، مهارتهای توجه کردن، نادیده گرفتن، دستور دادن و هنر گوش دادن و سایر هنرهای ارتباطی و …..
۱۵ – شفاف‌سازی اختیارات و مسئولیتها: پدر و مادر نباید فراتر از اختیارات و مسئولیت های خود در زندگی خصوصی فرزندانشان دخالت نمایند. این دخالت و وارد شدن به حیطه شخصی فرزندان علی الخصوص نوجوان و جوانان باعث سلب اعتماد والدین نزد فرزندان میشود. اگر چه والدین نگران آینده فرزندانشان هستند اما نحوه آگاهی از وضعیت بچه‌ها با جاسوسی کردن و دخالت مستقیم و جملات ( من همیشه تو را می‌پایم ، هر جا باشی زیر نظر منی ،دوستانم در مورد تو به من خبر میدهند و …. ) حل نمی شود. بلکه باید وارد دنیای رفاقت شد. والدین باید غیر مستقیم نگرانیهای‌هایشان را در مورد فرزندان را با مشورت آنان مورد واکاوی قرار دهند و اهداف خود را برای موفقیت خانواده با ارائه راهکارهای عملی و با دخالت مستقیم تک تک اعضای خانواده به صورت شفاف بیان کنند و نقش هریک از اعضای خانواده را به صورت واضح مطرح نمایند. اینجاست که فرزندان به اهمیت جایگاه خود در منزل پی می برند و برای حفظ آن از جان مایه می گذارند.
۱۶– استمداد از خداوند به عنوان راهکاری بسیار تاثیرگذار: والدین توانا در امر تربیت همزمان با استفاده از آخرین روش روز دنیا برای موفقیت در ارتباط با فرزندان، از دعا به عنوان عاملی تأثیر‌گذار استفاده می نمایند. والدین که مربیانی هستند مستمر به صورت قولی و فعلی مشغول تربیت متربیان هستند نیاز فراوانی به دعا دِارند .قرآن کریم دنیای پیامبرِان را به تصویر می کشد و عبرت آموزی را به مخاطبان می سپارد : رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ پروردگارا ! مرا و کسانی از فرزندان مرا نمازگزار کن . پروردگارا ! دعا و نیایش مرا بپذیر . ابراهیم ۴۰ ابراهیم (علیه السلام) در امر تربیت فرزندان متکی به روش خودش نیست بلکه برای موفقیت خدا را نیز به یاری و نصرت می طلبد تا موفقیت زودتر حاصل گردد و ماندگاری روش های تربیت تضمین شود. در جایی دیگر خداوند باز هم نمایی بسیاز زیبا از بندگان خود را به تصویر می کِشد که برای سرِبلندی در بندگی و تربیتِ ربِانی فرزندان دست به دامان خداوند می شوند: وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّهَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا و کسانیند که میگویند : پروردگارا ! همسران و فَرزندانی به ما عطْاء فرمْا ) که به سبب انجام طاعات و عبادات و دیگر کارهای پسندیده ، مایه ی سرور ما و ( باعث روشنی چشمان‌مان گردند ، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان ) به گونه‌ای که در صالحات و حسنات به ما اقتداء و از ما پیروی نمایند) . پدر و مادر توانمند مدام به دنبال خوشبختی فرزندان هستند و روشنی چشمشان را در خانواده ای می بینند که تقوا پیشه است و از این لحاظ دیگران به آنان اقتدا می نمایند. بنابراین روشن است که دعا زمینه ساز موفقیت در امر تربیت است و انسان با سلاح دعا و به یاری خدا ناممکن را ممکن گرداند. از مادری پرسیدند چگونه فرزندانت را به نماز خواندن عادت داده ای ؟ فرمودند: (( زیاد سخت نیست پس از روشن کردن اهمیت نماز برای آنان و پیامدهای عدم نماز خواندن مدام در حال سجده چنین دعای می خواندم: رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ ))
استفاده از آثار بزرگان دین و فرهنگ ملی در کتابهای درسی و تربیتی، استفاده از قرآن، سبک و روش آن در آموزش رسمی و غیررسمی، آموزش غیرمستقیم در رسانهها، تشکیل کتابخانههای مجازی دینی در سایتها، بکارگیری شیوه‌های نوین دینداری با وارد کردن شیوه‌های عملی در زندگی والدین، نوجوانان و جوانان، اصلاح روابط خانوادگی که مهم‌ترین پناهگاه برای نوجوانان و جوانان است، نهادینه کردن هنجارهای مطلوب دینی و فرهنگی در خانواده.۱۷
نتیجه گیری
راهکارهای توانمند سازی برای والدین با تواناسازی در سازمانها کاملا متفاوت است زیرا در خانواده آموزش ضمن خدمت -که به عنوان راهکاری برای توانمند سازی کارکنان مطرح است و با آن امتیاز کسب می نمایند و ارتقای شغلی می گیرند- در خانواده ها زیاد علمی به نظر نمی رسد بلکه باید آموزش در طی فرایند تربیت برای والدین لحاظ گردد. به این معنی که روش های علمی و تازه را برای برخورد با فرزندان در اختیار والدین قرار داد تا از آن بهره گیرند. شرکت والدین در سیمینارهای تربیتی و نشست‌های علمی در این زمینه برای تواناسازی آنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. ایجاد همدلی و قدر شناسی، توضیح تدبیر امور خانواده، تبیین تعهد اخلاقی، ایجاد روابط مستحکم اعضای خانواده و تبیین نقش اساسی روابط و حرمت‌ها می تواند زمینه ساز تواناسازی والدین باشد.
عطف به اهمیت موضوع توانمند سازی والدین در دنیای امروز و وجود امکانات فراوان اعم از مربیان شایسته، فضاهای آموزشی مناسب، مواد آموزشی مرتبط، سرعت در امر اطلاع رسانی و ابزارهای لازم و کافی، وارد نمودن خانواده ها به فضای تواناسازی اختیاری، امری لازم و اجتناب ناپذیر است.
باید وارد خانواده‌ها شد و پدران و مادران که خون دل خوردند تا فرزندی بزرگ کردند آگاه نمود تا در اثر ندانم‌کاری جگرگوشه‌هایشان را ساده به دست نااهلان نسپارند. باید والدین محترم را از تفاوت تربیت و شبه تربیت آگاه نمود تا به خطا این دو را به جای همدیگر به کار نبرند و…….. .
بهروزی و نیک فرجامی بهره همگان باد پایان منابع:
۱– تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
۲– چگونه با نوجوانان رفتار کنیم نویسنده: دکتر یاسر نسر مترجم: ایوب پوزش انتشارات: آراس
۳– پدر و مادر بهترین مربیان دنیا نویسنده: محمد سعید مرسی مترجم ایوب پوزش انتشارات: آراس
۴– ۵ روزه فرزند خود را دگرگون کنید نویسنده: دکتر کوین لمان مترجم : گیتی شهیدی انتشارات: فراروی
۵– ۲۵ اشتباه والدین در تربیت فرزندان نویسنده: پیتر جکسا مترجم: منیره نادری انتشارات: زرین
۶– مسائل جوانان و نوجوانان دکتر محمد خدایاری فرد دانشیار دانشگاه تهران کتاب pdf
۷– توانمندسازی کارکنان :ضرورت راهکارها ها و دکتر اقبال پاک طینت *علی ، رضا فتحی زاده** *سیرجان عضوهیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ** عضوهیأت علمی دانشگاه پیام نور مرکز سیرجان مقاله اینترنتی pdf
۸– مقاله توانمند سازی دکتر وردی نژاد – محمد امین میرزایی – محسن زمانی فر –زمستان ۸۷- پردیس قم .
۹– زبان بدن نویسنده: آلن پیز مترجم: مسعود رحیمی
۱۰– محمد رستگار – مفاهیم و راهبردهای توانمتد سازی کارکنان اردیبهشت ۸۹
۱۱– سلامت معنوی و توانمند سازی خانواده در منابع اسلامی مقاله اینترتی
۱۲– ارائه راهکارهایی برای توانمند ساختن مربیان و معاونان پرورشی نویسنده: زهرا بیانی مقاله اینترنتی
۱۳– شناخت دوران نوجوانی ۲۷ – مهر – ۱۳۹۴ مقاله اینترنتی
۱۴– تعریف توانمند سازی و مراحل اجرای آن مقاله اینترنتی
۱مقاله توانمند سازی: دکتر وردی نژاد – محمد امین میرزایی – محسن زمانی فر –زمستان ۸۷- پردیس قم . آنچه در این نوشته بر آن تاکید شده است خانواده با تمام ارکان آن است نه سازمان اداری.
۲ شهره صادقیان،کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ) مقاله اینترنتی(
۳ محمد رستگار – مفاهیم و راهبردهای توانمتد سازی کارکنان اردیبهشت ۸۹
۴ محمد محمد ی هادی بغدادی مقاله توانمندسازیEmpowerment وبلاگ اینترنتی
۵ والدین معمولی کسانی هستند که مهارت توانمند سازی را فرا نگرفته و به شیوه ای سنتی عمل می نمایند.
۶ پدر و مادر بهترین مربیان دنیا نویسنده: محمد سعید مرسی ترجمه ایوب پوزش
۷ عنوان و نام پدیدآور: مهارت های فرزند پروری /تالیف و تدوین فاطمه زارع، طاهره صادقیه، اعظم عربی، زیر نظر محسن میرزائی، ویراستار مجید جعفری زاده )برای( مرکز بهداشت استان یزد
۸ سایت تخصصی تربیتی کودکان و نوجوانان www.nooredideh.com
۹ چگونه با نوجوانان رفتار کنیم؟ نویسنده: دکتر یاسر نسر ترجمه :ایوب پوزش ) مقدمه مترجم(
۱۰ سایت تخصصی تربیتی کودکان و نوجوانان www.nooredideh.com
۱۱ ۵ روزه فرزند خود را دگرگون کنید نویسنده: دکتر کوین لمان مترجم: گیتی شهیدی
۱۲ ۵ روزه فرزند خود را دگرگون کنید نویسنده: دکتر کوین لمان مترجم: گیتی شهیدی
۱۳ زبان بدن نویسنده: آلن پیز مترجم: مسعود رحیمی
۱۴ ۵ روزه فرزند خود را دگرگون کنید نویسنده: دکتر کوین لمان مترجم: گیتی شهیدی
۱۵ پدر و مادر بهترین مربیان دنیا نویسنده: محمد سعید مرسی مترجم: ایوب پوزش
۱۶ پدر و مادر بهترین مربیان دنیا نویسنده: محمد سعید مرسی مترجم: ایوب پوزش
۱۷ ارائه راهکارهایی برای توانمند ساختن مربیان و معاونان پرورشی تاریخ: دوشنبه ۲۹ آذر ۱۳۸۹زهرا بیانی
نویسنده: عبدالله کاشفی اقدم کارشناس زبان و ادبیات فارسی
بخش نخست این مقاله را با کلیک بر لینک داده شده مشاهده بفرمایید
