کاستی های گفتمان اسلامی معاصر
گفتمان اسلامی معاصر آزمون خوبی را در دعوت الی الله و راهنمایی مردم برای برون رفت از تاریکی جهل و گناه، ارائه نموده است.
با این حال این جنبه نیز همانند بسیاری از جوانب دعوت اسلامی از کاستیهایی رنج میبرد که تاثیر گزاری آن را دچار مشکل نموده است! که در ذیل به برخی از مشکلات این گفتمان اشاره میکنیم.
۱-انسداد و جمود فکری:
این رویکرد بیشتر زمانی نمود پیدا میکند که حقایق امروزی را به دیده گذشتگان بنگریم و روی افکار و نظریاتی مجادله بپا کنیم که تاریخ مصرف آنها به سر رسیده است.
باور به اینکه کتابهای گذشته گره گشای تمام مسائل تازه و حتی آینده الی الابد میباشند! نه اینکه گِرهی را نمیگشاید، بلکه نادیده گرفتن مشکلات و مسائل جدیدی است که به چالش و تهدیدی جدی علیه دین تبدیل میشوند.
۲- کلی گویی:
یکی دیگر از مشکلات اسلامگرایان معاصر تعمیم و کلی گویی در سخنانشان میباشد که این نوع گفتمان آسیبی جدی را به دعوت دینی میرساند و دافعه خاص خودش را به خصوص در میان طبقه تحصیل کرده و روشنفکر دارد.
بسیاری از اوقات الفاظ و عبارات کلی به گوش میرسد که هیچ سند و پشتوانه شرعی ندارد!
برای نمونه به این جمله دقت فرمایید:
“جهانی شدن شرّ محض است”!!!
این عبارت به هیچ وجه صحیح نمیباشد زیرا اگر چه شاید جوانبی منفی داشته باشد ولی فی المجموع نادرست میباشد زیرا حتی برای دعوت دینی هم فایدههای بسیاری داشته و دارد که چشم پوشی از آن چیزی به غیر از خود بزرگ بینی نمیتواند باشد.
بنابر این تعمیم در گفتار دردیست بسیار سخت و شدید که علاج آن نیز بسیا ساده است؛ کافیست که روش را عوض کنیم.
۳- افتخار به اصل و نسب!
نمونه این رویکرد زمانی نمود پیدا می کند که از تاریخِ عظمت و جبروت اسلام در گذشته سخن بگوییم و از عیبها و کاستیها غافل شویم و با تلاوت آیه “کُنتُم خَیرَ أُمهٍ أُخرِجَت لِلنّاس” (شما برترین کسانی هستید که برای هدایت مردم آمدهاید) سعی میکنیم که برتری خود را بر مسلمان( از طرف دعوتگران) و غیر مسلمان به اثبات برسانیم غافل از اینکه آیات کلام الله را نیز در غیر جای خود قرار داده و فهم بر اساس هوا را بر اسلوب قرآنی ترجیح دادهایم.
(بررسی تاریخ ضرورت دارد؛اما این کار به خودی خود هدف نیست. تاریخ چیزهاى بسیارى ممکن است به ما بیاموزد؛ ولی فقط به ما میآموزد که چه چیزها بوده است، نه این که چه چیزها باید باشد. پذیرفتن حکم تاریخ به عنوان حکم قطعی و خطاناپذیر، جنایت بر ضد شکوه و منزلت عقل است) به نقل از کانال تلگرامی ژیانهوه “جلال معروفیان”
۴- تندروی و مدارا نکردن
بی شک یکی از اساسیترین مشکلات گفتمان، اسلامی است تندرو که با همه سر نزاع دارد، با اهل صلح و آشتی میجنگد، پناهجویان را میترساند، به جای آباد کردن سعی در ویرانی میکند، به دنبال لغزش و خطا میگردد تا رسوا کند، فرقی بین این و آن از تازه مسلمان و اهل ذمه و کافر غیر حربی که نمیکند هیچ، مسلمان گناهکار و غیر ملتزم را نیز نمیشناسد و همه را به چشم کفار نگاه میکند و حکم میدهد! اصلا مسلمان ملتزم و پایبند نیز را بر نمیتابد تنها به دلیل تفاوت آرا !!!
این اشخاص و این نوع دعوت بوی از تفاوت دیدگاه و اختلاف فقها نبردهاند و ایمان به گفتگو دیالوگ ندارند و غیر خود را بر نمیتابند.
و….
اگر گفتمان دینی و عوتگران بتوانند اهداف و نیات خود را تنها و تنها! برای خدا خلاصه نمایند، میتوانند دلهای بیشتری را بدون جنگ و خون ریزی فتح نمایند.
همانا پیروزی مسالمت آمیز در همین برخوردها، گفتارها و پندارها نهفته است، و آن هم به وضوح در صلح حدیبه (به تعبیر قرآن؛ در فتح مبین) قابل مشاهده میباشد؛ در نگاه ساده و اولیه اصحاب نیز صلح حدیبیه خفت و ذلت بود! به هیمن جهت از رسول الله صلی الله علیه و سلم پرسدند: یا رسول الله این پیروزی است؟!!!
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: بله قسم به کسی که جان محمد در دست اوست این است پیروزی.
دکتر عصام البشیر
ترجمه: سلیمان قادری