اندیشه

کەسایەتی و باوەڕ بەخۆ بوون

سروشتی مرۆڤ وایە کە گەیشتە ماڵ و دەسەڵات، دەست دەکا بەچەوسانەوە. ناهێڵێ ژێردەستەکانی لە هیچ بوارێک، گەشەبکەن.
گەلی کورد لە مێژە بۆتە یەکێک لەو ژێر دەستانە کەهەتا ئێستا هەزاران وەچە ی لێکەوتۆتەوە کەهەست بە ژێر دەستی دەکەن.
هەرچەند خاوەنی زمانێکی دەوڵەمەند و فەرهەنگێکی ڕەسەن و مێژووییکی کۆنە بەڵام هەر گیز وەک گەلێکی ئازاد و ڕەها فکر ناکاتەوە.

بەرەی نوێ، کە بەرهەمی ئەو بیر و بۆچوونەیە ئەگەر مێژوێکی رەسەن نەزانێ و زانیارێکی سەردەمیانە نەبێ بەمتمانەوە خۆ دەدۆڕێنێ و ناتوانێ سەری بەرز بێ لە ئاست فەرهەنگی باڵا دەست و دەسەڵات، خۆ بەکەم دەزانێ.
مامۆستایانی ئایینی و وێژەران و نووسەران و گوندنشینە کان و چیرۆک بێژان و ئەوانی لە بواری ئەدەبی سەرزارەکی چالاکیان نواندوە وەک کۆڵەکەیەکی قایم ، باڵاخانەی ئەدەبی کوردیان ڕاوەستاندوه و لە ڕووخان و تەپین پاراستوویانە.

حوجرە لەمێژووی کورد شوێنێکی بەرچاوی هەبوە.وێنەی کۆلێژێک وابوە کە سەدان و هەزاران نووسەرو شاعیر و مێژوو ناس و شۆڕشگێڕی بارهێناون و ڕەوانەی کۆمەڵگای کردوون.
تاکی کورد ئەگەر ویژدان و ئەمەگی هەبێ هەر گیز ئەو ڕاستییە مێژووییە ناشارێتەوە کە مامۆستایانی ئایینی وحوجرە، چ ڕۆڵێکی گرینگیان لە سەر ئەدەب و نەتەوەی کورد هەبوە.
هەر لە بەڕێزان ئەحمەدی خانی و پێرە مێرد و مەحوی و ناڵی و وەفایی و قانع و مەولەوی و بێخود و مودەریسەکان و شێخ ڕەزا ڕا بگرە هەتا هەژارو هێمن وفایەق بێکەس و سەر شۆڕشگێڕەکان کاروانی خەبات .تێکڕا سەریان لەحوجرەو مزگەوتەکانی کوردستان هێناوەتە دەر.

مامۆستایان وێنەی شەڕوانێک بوون کە لە گۆڕەپانی شەری زمان و ئەدەبدا، جەنگاون و سەربەرزانە بۆکەلتوورو زمان و کیانی کوردی ، بوونە پەرژین.
لەهەموو وڵاتێک فەرهەنگی دەسەڵات، دەیهەوێ ژێر چەپۆک و غەیری خۆی له قۆڕ ڕوۆکا .واهەیە بەسووکایەتی کردن، بە نێوی کاری لێکۆڵینەوە،لە باری ڕەوانیەوە، داپۆشینی دقە مێژووییەکان، بەهەموو جۆرێک دەیهەوێ ئەو گەل و فەرهەنگ وزمانە، بە سووک و بێ بنەما نیشان بدا.
جاری وایە زۆر بە ئەنقەست، لەزمان زانایەکی بەکرێ گیراو ،یان کاریکاتۆڕێک و فیلمێک،کار لەسەر ڕەوان ودڵی گەنجان و مناڵانی ژێر دەست دەکەن و ڕەگەز و زمان ولیباسیان ، بەسووک و چرووک و دوور لە شارستانیەت دادەنێن.

ڕەوی سفەتانی فەرهەنگی، بەفێڵ ، تەشەر و سەم پاشی دەکەن و نەخۆشی و ئەتکی فەرهەنگی پەرە پێدەدەن هەر بۆ خۆشیان دەبنە دکتۆرو کارناس و دەرمانیشی بۆ دادەنێن. کە برالە بو ڕەهایی لەو نەخۆشیە ، لاسای ئێمە بکەنەوە. ئەوە چارەی کارە.
گوندو شاخ وکوێستان و هەوارەکان، سەنگەرێک و ئەشکەوتێکی قایم وپتەو بوون بۆ ڕاگرتن و مانەوەی زمان و فەرهەنگی کوردەواری. چوونکە هیچ گەلێک توانایی ئەوەی نەبوو هەڵکاتە سەر کیان و زمان و وڵات، بە مەچەکی ئاسنین و هێزی بەرخۆدان، وڵامی دەدرایەوە.
بەڵام چاخی زانستی سەردەم ، نەتەنیا سنوور بەزێنه بەڵکوو زۆر بە هزرو فکرێکی پیس و چەپەڵ، بە کەلێن وقوژبنی دیوارەکاندا تێدەپەڕێ و پرس بەکەس ناکا. هەرچی لەهەگبەی دابێ هەڵی دەڕێژی و مێشکی گنج وماڵ ،خاپووردەکا و سەر لەنوێ بە کەرەسەو ئامرازی خۆی، دایدەمەزرێنێتەوە. هەرچەندنکۆڵی لە بەهرەو قازانجیشی ناکرێ!

گەنج و لاوی بێ ئاگا لە مێژوو و زمان و فەرهەنگ ،لەوبەستێنە چەپەڵ و نەخۆشیەدا، خۆ ناگرێ دەدۆڕێ .لەلایەک ڕەوشت لەمەترسی دەکەوێ لەلایەکیش، بوون وکەسایەتی کوردی لەکزی دەداو ،دەبێته شێرپەنجەی فەرهەنگی و گەلێک بەناو کورد ،لەمێژوودا ناوی نامێنێ لانی کەم نیوە مردوو دەبێ.
هەم فەرهەنگی دەسەڵات و هەم کەم تەرخەمی خۆمان، دەبنە خۆرەی ، لاشەو ڕووحمان .سرووشتی دەسەڵاتدار بەجێگای خۆی! بەڵام جێگای سەرسووڕمانە کە تاکی کورد بۆ دەبێ بەدەستی خۆی لاق و لەتەری وەبڕێ و ببێتە داردەست و بەکرێگیراوی ئاغا وباڵادەست!

گەلێک دایک و بابی گەنج بۆنێوی مناڵەکوردەکەیان، کەلێن و قوژبنی زمانی دیکە دەپشکنن هەتا نێوێکی بەڕواڵەت باکەلاس و جوان وەبینن یان وشەو دەستەواژەی فارسی و جاری واهەیە زمانێکی دی لەناو ماڵدا بەکاردێنن. یان بە کرینی بەرگ لیباسی دیکە، وردەوردە بەرەی داهاتووی کورد لە زمان و فەرهەنگی خۆی دەتۆرێنن و دەبنە دەسته چیلەو ئاوردووی بێگانە و نەیار.
من بەش بەحاڵی خۆم دژایەتی هیچ زمان و فەرهەنگێک ناکەم و ڕێزیان دەگرم چوون ئەوانیش بەرهەمی خوان و لاینگری خۆیان هەن. بەڵام هەرگیز پێم لەفەرهەنگ و نەریت و زمانی خۆم، گەورەترو بەپێزتر نین.ونابێ ببنە هۆی توانەوی کەسایەتی منی کورد.

پەرەپێدان بەزمانی دایکی، ئەرکێکی ئایینی و نیشتمانییە .نیشتمانپەروەری ڕاستەقینە ڕێز لە فەرهەنگ و زمانی خۆی وگەلانی تریش دەگرێ ، لە ڕەگەزپەرستی و توند و تیژی و سووکایەتی دەرحەق بە گەلانی تر خۆ دەپارێزێ و لەو پەڕی مڕۆڤایەتی و ئایینداری دا، ئەدەب و ڕێزو شارستانیەت دەنوێنێ.
کەسێک مێژوو ومەتەڵ و چیرۆک و دەستەواژە وپەندی خۆی بەکار بێنێ و فێری مناڵان و گەنجانیشی بکا لەباری ڕەوانییەوە متمانەی بەخۆیە و خۆی بەکەم ناگرێ و قەت لەژێر پێی کەسدا ناپلێشێتەوە.
بەپێچەوانە کەسێکیش فەرهەنگ و نەریتی خۆی پێ هیچ نەبێ تووشی نەخۆشیێکی کۆمەڵایەتی بەنێوی(ئێلیناسێۆن) بوە یانی نازانێ کێیە چ کەسایەتێکی هەیە؟کوڕی کێیە؟و ئەرکی چیە؟

هەر کەسێک خۆی پێ نیشتمان پەروەرو گەل دۆست بێ ،بەبێ توندو تیژی و چەک هەڵگرتن و کوشتن و بڕین ،دەتوانی کوردایەتی خۆی بکا وفوو له ئاگری شەڕو هەڵا نەکا و بەخۆشی و تەبایی مافی هەموو گەلان بپارێزێ و بەو پەڕی حورمەت و ڕێز و شارستانیەتەوە کاروانی ژیان بەئامانج بگەیێنێ .

جهانگیر بابایی

از طريق
جهانگیر بابایی
منبع
sozimihrab
نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا