گەورەترین پاداشتی تەوبە كردن بەهەشتە
نوسینى: دکتۆر عەلى قەرەداغى
ئێمە هەموومان هیواو ئاواتمان ئەوەیە كە بچینە ناو كاروانی عبادالرحمن لەم دنیایەدا‌و لەدواڕۆژیشدا بەنەمری لەبەهەشتی بەریندا ژیان بەسەربەرین. لەبەرئەوە مافی خۆمانە كە لەگەڵ ئەم سیفەتانەدا بژین و باسیان بكەین، بەڵكو پێویستە لەسەرمان كە ئەو سیفەتانە لەخوێندا بەرجەستە بكەین‌و لەخوای گەورەش داوا دەكەین كە بمانخاتە ریزی ئەوانەی كە ئەو سیفەتە بەرزو بەرێزانەیان هەیە.
لە رابردوودا باسی گرنگترین ئەو سیفەتانەی (عبادالرحمن) مان كرد لەسیفەتەكانی گوفتارو رەفتارە بەرزەكانی، ئەو ئەخلاقە بەرزو جوانانە، هەروەها چۆنیەتی ژیان لەگەڵ خوا و بەجێهێنانی عبودیەت بۆی، هەروەها خۆ رازاندنەوە بەدەربڕینی ملكەچی‌و نزاو پاڕانەوە، پاشان رۆیشتن لەسەر مەنهەجی میانڕەوی لەخەرجی و لەهەموو شتەكاندا. خوای گەورە وەسفی عبادالرحمان دەكات بەكۆمەڵێك سیفات‌و پاشان لەهەندێك سیفاتی خراپ بەدوریان دەگرێت، وەك دەفەرموێت: (وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا) (68) سورة الفرقان ، هەروەها دەفەرموێـت ( يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَانًا)(69) سورة الفرقان} (69) سورە الفرقان
ئایا ئەوانەی كەتوشی تاوانێك دەبن دەتوانن بگەڕێنەوە سەر راستە رێگەو جارێكی تر پەیوەندی بكەنەوە بە عبادالرحمن؟ خوای گەورە ئەوەمان بۆ روون دەكاتەوەو دەفەرموێت كەدەرگای تۆبەكردن بەبەردەوامی كراوەیە تەوبەش لەسەر چەند مەرجێك بنیات نراوە لەوانەش پەشیمان بونەوەو نەگەڕانەوە بۆ تاوانەكە، بەڵام ئەمانە رێگەیەكی تریان هەیە لەم تۆبەكردنەدا ئەویش ئەوەیە كەخوای گەورە دەیان خاتە ژێر سێبەری سۆزو بەزەیی خۆی لەكاتێكدا كە تۆبەكردنەكەیان بە تەواوەتی بێت.
ئەو ئایەتانەی كەباس لە (عباد الرحمن) دەكەن، باس لەوە دەكەن كە نابێت تاوان بەرامبەر بەپێنج زەروریاتەكە بكرێت، كە ئەوانیش مقاصیدی شەریعەتن كە بریتیە لە پاراستنی مرۆڤ لەرووی ئاین‌و عەقڵ‌و نەفس‌و نەوە و ماڵ. خوای گەورە لەو ئایەتەدا جەخت لەسەر پاراستنی سیان لەوانە كە نابێت هێرشیان بخرێتە سەرو دەبێت بپارێزرێت‌و ئەمەش لەدەقی ئایەتەكەدا هاتووە، (وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ) (68) سورة الفرقان ، ئەمەش مانای پاراستنی ئاینە لە دەست درێژی مانای پاراستنی مرۆڤ و مافەكانیەتی. ئەمە لەلایەك پارێزگاری لە هێرش كردنە بۆ سەر گیانی مرۆڤ لەلایەكی ترەوە هاندان بۆ باش كرنی بارودۆخی مرۆڤ لەرووی تەندروستی وەك خواردن‌و خواردنەوە‌و گرنگیدان بەژینگەو چارەسەری نەخۆشی كە ئەمەش مانای پارستنی مرۆڤ و وەچەكانیەتی پاشان دەفەرموێت : (وَلَا يَزْنُونَ) لە ڕووە سلبیەكەیەوە داری حەد هەیە بۆ زینا لە روویەكی ترەوە هاندانە بۆ ژن هێنان‌و خێزان دروست كردن و پاراستنی كەرامەت‌و شەرەفی هاوڵاتیان، بەڵام دوو مەقاصیدەكەی تر ئایەتەكەی پێشو باسیان لەوە كردوە كە باس لە خەرجیەكی مام ناوەند دەكات (وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا) (67) سورة الفرقان.
ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كەپاراستنی ماڵ و سامان لەسەر زەرورەتی چوارەمە، بەڵام مەسەلەی پاراستنی عەقڵ لەئەو ئایەتانە باسی دەكات لەرێگەی بیركرنەوەوە باس دەكرێت وەك دەفەرموێت: (وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا) (65) سورة الفرقان
ئەمەش ئەو پێنج زەرورەن كە مرۆڤ و كۆمەڵگا لەسەری بنیات دەنرێت، كە پێویستە دەوڵەتیش پارێزگاری لێ بكات پاش ئەوەی خوای گەورە باس لە پاراستنی ئەو رەوشتە بەرزانە دەكات، پاشان باس لە كۆمەڵێك تاوان دەكات كە پێویستە مسوڵمان خۆی لێ بپارێزێت، ئەگەر بكەوێتە ناو ئەو تاوانەش رێگەی داناوە بۆ دەرباز بوون لێیان (إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا)(70) سورة الفرقان
ئەم ئایەتە چەند مەرجێك دادەنێت بۆ وەرگرتنی تۆبە:
مەرجی یەكەم: پێویستە بگەڕێیتەوە بۆلای خوای گەورەو بەتەواوی داببڕێیت لەتاوان‌و سەرپێچیەكە (إِلَّا مَن تَابَ) لێرەدا قورئان كردارەكەی لەشێوەی رابردوودا بەكاردەهێنێت، ئەمەش مانای وایە كەتۆبەكە وەرگیراوە و جارێكی تر بیرناكاتەوە لە ئایندەدا بگەڕێتەوە بۆ ئەو تاوانە.
مەرجی دووەم: بڕوا بوون بەخوا، چونكە ئیمانەكە وات لێ دەكات رێگەت لێ بگرێت بۆ گەڕانەوە بۆ تاوانەكە، هەموو ئەو تاوانانەی كە توشیان دەبین دەگەڕێتەوە بۆ لاوازی ئیمان، لەبەرئەوە باشترین رێگە لە ئەنجامدانی تاواندا بە هێز كردنی ئیمانە.
مەرجی سێیەم: (وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا) تەنها بوونی ئیمان بەس نی یە، بەڵكو پێویستە كردەوەی چاكی لەگەڵدا بكەیت، كردەوەی چاكیش دوو جۆرە، ئەگەر ئەو تاوانەی دەیكەیت تەنها بەرامبەر بەخوا بێت، ئەوە تەنها بە تۆبە و پەشیمان بونەوە خوای گەورە لێت خۆش دەبێت، بەڵام ئەگەر تاوانەكە بەرامبەر مافێكی خەڵك بوو وەك ستەمكاریەك یان ماڵ خواردنێك یان غەیبەت بوو، ئەوە پێویستە ئەو مافانە بگەڕێنیتەوە بۆ خاوەنەكانیان‌و گەردنی خۆتیان پێ ئازاد بكەیت، ئینجا داوای لێبوردن لە خوای گەورە بكەیت {إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَيَّنُواْ فَأُوْلَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ} (160) سورة البقرة ، لێرەدا (اصلحوا) مانای وایە دەبێت ئەوە پاك بكەیتەوە كەخراپت كردووە.
تۆبەكردن كارێكی ئاسان نیە، تۆبەكردن پاداشتەكەی گران بەهایە كە ئەویش بەهەشتە، ئیبن عەباس دەربارەی ئەو ئایەتەی كە دەفەرموێت: {{إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا} (70) سورة الفرقان. واتە خوای گەورە پشتیوانی لەو كەسانە دەكات كە تۆبە دەكات كاری چاكە بكەن لەبەرامبەر ئەو خراپانەی كە كردویانە، بەپێی راڤەی ئیبن عەباس خوای گەورە تەوفیقیان دەدات بۆ عیبادەت كردن، چونكە پشتیوانی خوا بۆ عیبادەت كردن ئاسان نیە كاتێك تاوانەكان دەگۆڕێت بۆ چاكە كەتۆ تۆبە بكەیت‌و پەشیمان ببیتەوە لەو تاوانەو پاشان ئیرادەی خێرت هەبێت بۆ كاری چاكە.
مسوڵمانانی بەرێز بەهەشت نرخەكەی گرانە، دەبێت هەموومان ئەو رێبازە راستە بگرین كە خوای گەورە بۆی دیاری كردوین، بەڵام لە لایەكی تریشەوە سۆزو بەزەیی خوای گەورە فراوانە { قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَي أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ } (53) سورة الزمر .
ئەگەر توشی تاوانیش بوین نابێت بێ هیوا بین، چونكە دەرگای تۆبە بە بەردەوامی كراوەیە و خوای گەورە زۆر بەسۆزو بەزەییە بەرامبەرمان ئێمەش دەبێت كە گەڕاینەوە بە یەكجاری‌و باش‌و دڵپاكی‌و بڕیاری یەكجاری بێت.
کتێبی ئیسلام و ژیان
بەرگی دووەم
