‍ ? آیا فرمانروایان و مردم کرد جشن مولود را در هزار سال پیش برگزار می کردند؟

✍ اسماعیل شمس

?این پرسش را هفته گذشته، چند نفر از خوانندگان کردستان نامه از من پرسیده و با توجه به مطالعاتی که درباره تاریخ سلسله های کردی در سده های چهارم و پنجم قمری داشته ام خواستار پاسخ شده اند. از آنجا که احساس کردم ممکن است برای دوستان دیگری این پرسش، پیش آمده باشد، تصمیم گرفتم پاسخ را در کانال به اشتراک بگذارم.

?پیش از این یادداشتهایی را در همین کانال درباره برگزاری جشنهای نوروز، رمضان و قربان در دربار و سرزمین دولتهای کردی منتشر کرده ام، اما در منابع تاریخی و ادبی که تاکنون دیده ام به سند یا گزارشی درباره برگزاری جشن میلاد پیامبر اسلام(ص) در دوران دولتهای روادی، شدادی، مروانی، حسنویه و عنازی برخورد ننموده ام. با استناد به منابع تاریخی می توان گفت که جشن مولود در کردستان از دوران ایوبی رونق یافت. ایوبیان جانشین سلسله فاطمیان در مصر و وارثان سلجوقیان در شام و دیاربکر و موصل شده بودند. تا جایی که می دانیم در زمان سلجوقیان جشنهای میلاد برگزار نمی شد؛ اما گزارشهایی وجود دارد که فاطمیان در دوران حکومت خود جشنهای میلاد پیامبر و امامان و نیز حضرت فاطمه را برگزار می کردند. خلیفه فاطمی هم خود در این جشنها که گاه در جامع الازهر برگزار می شد، شرکت می کرد. این که آیینهای مولودخوانی و جشنهای میلاد که برای نخستین بار به شکل رسمی و منظم در دوران ایوبی برگزار شد تا چه اندازه تحت تأثیر میراث دولت شیعی فاطمی یا فرهنگ کردی حاکم در دوران ایوبی بود ، پرسشی است که باید درباره آن تحقیق و پژوهش شود.

? نخستین‌بار عید مولود در سال 604ق/1207م در دوران حکومت مظفرالدین کوکبری حاکم اربیل(هەولێر) و داماد صلاح‌الدین ایوبی به شکل گسترده و عمومی در این شهر برگزار شد. ابن خلکان (د 681ق/1282م)، مورخ کُرد ساکن اربیل و معاصر کوکبری، نحوه برگزاری این جشن در شهر اربیل را به تفصیل شرح داده است. بر پایۀ روایت او، کوکبری در فاصلۀ 8 تا 12 ربیع‌الاول شمار زیادی از فقها، متصوفه، شعرا، وعاظ و… را از بغداد، موصل، جزیره، سنجار، نصیبین و بلاد عجم برای شرکت در این جشن به اربیل دعوت می‌کرد. در روز عید مولود، تعداد زیادی گاو، گوسفند و شتر قربانی می‌شد و همراه با نوای موسیقی، دف و ساز و دهل، مراسم عید مولودی برگزار می گردید و مهمانان و مسافران و حاضران در جشن تا چند روز با گوشتهای مولودی مورد پذیرایی قرار می گرفتند. اربیل در دوران ایوبیان به نماد مراسم مولود در سراسر جهان اسلام تبدیل شده بود و بسیاری از مردم هر سال از همه جا برای شرکت در این مراسم راهی آن شهر می شدند. در دیگر شهرهای کردستان و نواحی تحت حاکمیت ایوبیان هم این مراسم به شکل باشکوهی برگزار می شد.

? از نظر تاریخی نگارش کتابهای مولد النبی(ص) از قرن ششم و همزمان با حکومت ایوبیان آغاز شد و پیش از آن کتاب مستقل و مشهوری در این زمینه نوشته نشده است. از این زمان به بعد جشن میلاد به یکی از آیین های فرهنگی و مذهبی جهان اسلام تبدیل شد و بعدها در خلافت عثمانی هم به شکل گسترده و باشکوه برگزار می گردید. در دو قرن اخیر برخی گرایشهای احیاگرانه و سلفی که در جهان اسلام و به تبع آن در کردستان ظهور کردند با این جشن به مخالفت برخاستند و آن را بدعت پنداشتند، اما عامه مردم در کردستان بدون توجه به این مباحث همچنان آن را برگزار می کنند.

?جشن مولود مبارک باد.

منبع: کردستان نامه