گفتگوی آموزنده پدر و دختر در باره ویروس کرونا

سید شریف سید محمودیان

گفتگوی پدر و دختر

دختر سوال کرد و پرسید : پدر جان آیا کرونا عذاب و بلای خداوند است که بر چینی ها آمده، به سبب آنچه که بر سر مسلمانان آورده اند؟!

پدر: شاید چنین باشد دخترم!

دختر: آخه پدر در بین آنان زن و کودکانی بی گناه  نیز وجود دارد؟

پدر: دخترم  شرح این موضوع، طولانی است، آیا آمادگی و حوصله‌ داری برایت توضیح دهم؟

دختر: بله، بفرمایید:

پدر: دخترم بیا با هم این آیه را بخوانیم: «فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ». یعنی: «اما انسان چون پروردگارش او را بیازماید و گرامیش بدارد و او را به‌ نعمت بنوازد، می‌گوید: پروردگارم مرا گرامی داشته است». بعد از آن فرموده: «کلا؛ نه، چنین نيست». اگر ما دو کلمه‌ (أَكْرَمَنِ  _ اَهَانَن) را جا به جا کنیم و اولی را به جای دومی و دومی را به جای اولی قرار دهیم؛ باز جوابش (کلا) است. پس دخترم: انسان به ذات خود می خواهد ببیند مورد رضایت و خرسندی خداوند قرار گرفته یا نه و آن را با عطا و منع مقایسه می کند.

از این رو نعمت و ثروت، جاه و مقام و قدرت و سلامت را نشانه عزت‌ و کرامت ذاتی خود در نزد پروردگار می‌ شمارد و در عوض، فقر و محرومیت و مریضی و مصیبت را نشانه غضب و اهانت می داند.  این قیاسی بسیار غلط و غیرصحیح است، زیرا خداوند عزوجل هم خوشی و هم ناخوشی را به انسان عطاء می‌کند و یا آن را از او می گیرد.

دختر: سخن پدر را قطع کرد و گفت: این مطلب را خوب درک نکردم و واضح تر برایم بیان کن.

پدر: دختر عزیزم… خداوند انسان را آفریده تا وی را در معرض امتحان قرار دهد و این امتحان همراه با راهنما و آگاهی و خیر و شر است و نیز با مرگ پایان‌ می یابد. بنابراين خداوند انسان را چه مؤمن و چه کافر باشد، با خیر و شر آزمایش می کند.

اگر ما بخواهیم در این مورد آیات و احادیث بياوريم، بحث طولانی می شود، ولی اشاره ای اجمالی به آن خواهیم داشت. ما برخی از پیامبران را در قرآن می یابیم که صاحب جاه و مقام و ملک و سلطان بوده اند و برخی از پیامبران نیز دچار مریضی یا فقر و یا تعقیب شده اند و نیز برخی از ایشان مدتی در یک وضع به سربرده اند و سپس زندگی‌شان متحول شده است. پیامبران بیش از هر انسانی دیگر در ميدان ابتلاء و امتحان الهی‌ قرار گرفته اند. همین امر نیز بر مستکبرین و ستمگران از کافران و مجرمین صدق می کند، هر چند که بیشتر آنان صاحب ملک و قدرت بوده اند و هستند. در کل مردم متوجه ابتلاء خیر و خوشی نیستند، تنها برای ابتلای شر و بلا به خود می‌آیند و آن را امتحان الهی می دانند.

اکنون‌ دختر عزیزم ؛ تو به سوالات من پاسخ دهید ؛ بیا آن را بر بیماری‌ دنیاگیر (کورنا) تطبیق دهیم.

آیا این بیماری همه گیر، خیر است یا شر؟

دختر: البته که شر است.

پدر: خوب گفتی، اما پیام آن چیست؟

دختر: می توان امتحان همه مردم کره زمین اعم از مؤمن و کافر باشد.

پدر: آفرین دخترم؛ یعنی ممکن است هم‌ ما و هم غیر ما را دربر گیرد. اما آیا علت آن را می دانی؟

دختر: بعد از مدتی فکر کرد و گفت: پدر جان نمی دانم.

پدر: بلا و مصیبت‌های عامه ناشی از خطا و گناهان عامه است‌ که‌ عامه مردم به آن مبتلا هستند، ولی فقط محدود به کسانی نیست که مرتکب عصیان و گناه شده اند، بلکه همراه آنان دامنگیر کسانی دیگری می‌شود که شاهد وقوع گناه و فساد و جرم و ستم هستند و در برابر آن ساکت نشسته اند و مانع وقوع آن نشده اند.

رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) فرموده است: «إنَّ النَّاسَ إذا رأَوْا ظالمًا فلم يأخُذوا على يدَيْه أوشك أن يعُمَّهم اللهُ بعقابٍ منه» یعنی: هرگاه مردم ظالمی را دیدند و مانع ظلم و ستم او نشدند، نزدیک است خداوند همه آنان را به عذاب خود گرفتار کند.

امروز در هر گوشه و کنار این زمین پهناور؛ ظلم و زور، فسق و فجور و انحراف از برنامه خداوند موج می زند. نه تنها این، بلکه با اصل دین مبارزه می شود و با شریعت مبارزه می کنند و آشکارا به معصیت و عصيان رو آورده اند و این رفتارها نه تنها از ناباوران، بلکه با کمال تأسف از مسلمانان نیز سر می زند. پس طبیعی است بلای عام بیاید و عاصیان و مجرمین را به وحشت بیندازد و نیز آنانی که شاهد جرم و جنایت آنان هستند و ساکت نشسته اند، گرفتار کند.

با نگاهی سریع به قرآن و سنت نبوی، می‌توان درد و دوای این بلا و مصیبت ها را شناخت و از آن درس و عبرت گرفت‌.

پس دخترم؛ مهم ترین علت بلاهای عامه عبارتند از:

الف: فراگیری ظلم و فساد «وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى و َهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ» یعنی: عقاب پروردگار تو این چنین است که هرگاه که شهرها و آبادیهائی ستمکار باشند، عقاب کند. به راستی عقاب خدا دردناک و سخت است. [هود/102]

ب: عملکرد افراد «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَيْديکُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ کَثيرٍ» یعنی: آنچه از مصائب و بلا به شما می‌رسد، به خاطر کارهائی است که خود کرده‌اید، تازه خداوند از بسیاری (از کارهای شما) گذشت می‌کند. [شورا/30].

ج: عدم توجه به پند و انذار الهی‌: «هنگامی که (اندرزها سودی نبخشید و) آنچه را به آنها یادآوری شده بود فراموش کردند، درهای همه چیز (از نعمتها) را به روی آنها گشودیم تا (کاملا) شاد و خوشحال شدند (و دل به آن بستند) ناگهان آنها را گرفتیم (و سخت مجازات کردیم) در این هنگام، همگی مأیوس و متحیر ماندند» [انعام/44]

این نوع حالت بدترین مصیبت و بلايی است‌ که‌ ملت‌ها گرفتار سنت استدراج پروردگار می‌ شوند، به طوریکه انسان‌ها بعد از اخذ نعمت فراوان و رفاه و آسایش دچار غرور و نسیان و طغیان شده و همین نعمتها به تدریج تبدیل به نقمت و مصیبت می شود.

«وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ * ثُمَّ بَدَّلْنَا مَكَانَ السَّيِّئَةِ الْحَسَنَةَ حَتَّى عَفَوْا وَقَالُوا قَدْ مَسَّ آبَاءَنَا الضَّرَّاءُ وَالسَّرَّاءُ فَأَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ»
یعنی: و ما در هیچ شهر و آبادی پیامبری نفرستادیم مگر اینکه اهل آن را به ناراحتی‌ها و خسارت‌ها گرفتار ساختیم شاید (به خود آیند و به سوی خدا) بازگردند و تضرع کنند! سپس (هنگامی که این هشدارها در آنان اثر نگذاشت)، نیکی (و فراوانی نعمت و رفاه) را به جای بدی (و ناراحتی و گرفتاری) قرار دادیم، آن چنان که فزونی گرفتند، (و همه گونه نعمت و برکت یافتند ، و مغرور شدند) و گفتند: «(تنها ما نبودیم که گرفتار این مشکلات شدیم) به پدران ما نیز ناراحتی‌های جسمی و مالی رسید» چون چنین شد، آنها را ناگهان (به سبب اعمالشان) گرفتیم (و مجازات کردیم)، در حالی که نمی فهمیدند.) [اعراف/94-95]

به طور خلاصه: «سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ» یعنی: بتدریج از جایی که نمی دانند، گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد. [اعراف/18]

فرموده رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) است که می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَيُمْلِي لِلظَّالِمِ حَتَّى إِذَا أَخَذَهُ لَمْ يُفْلِتْهُ» یعنی: خداوند به ظالم مهلت می دهد تا او را گرفتار می‌ کند و رهایش نمی سازد تا هلاک شود.

آیات و احادیث زیادی در این مورد ذکر شده است، آیه ای در سوره مریم است که شاید ما را بیشتر راهنما کند که بر اثر عصیان و طغیان انسانها، نزدیک است چه‌ بر سر هستی بیاید. آنجایی که می فرماید: «تكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا» یعنی: نزدیک است آسمان‌ها به خاطر این سخن از هم متلاشی گردد و زمین بشکافد و کوه‌ها به شدّت درهم فرو ریزد!‏

چرا؟ چون‌: «أَنْ دَعَوْا لِلرَّحْمَنِ وَلَدًا» یعنی: برای خدای رحمان فرزندی قائل شدند. [مریم/90-91]

پس؛ دخترم، حال ما باید چطور باشد؟ موضوع تنها به ادعای نسبت دادن فرزند به خداوند سبحان خلاصه نمی شود، بلکه کثیری از مردم علناً انکار وجود خداوند می کنند و از خالق بودن و رازق و مدبر و مسلط بر جهان هستی او ابا دارند!! اکنون آيا ما مستحق این بلای عامه و همه گیر نیستیم؟!

دختر: الحق پدر ما مستحق بلا هستيم، ولی درد را که شناختیم، اکنون دواء آن چیست؟

پدر: مادام دانستیم که (مواهب و مصائب) از طرف خداوند حلیم و حکیم است‌ و مسلمان و کافر، نیکوکار و فاجر را شامل می‌شود. لازم است دواء و درمان این بلایای همه‌گیر را در زیر برایت بگویم:

۱- محاسبه نفس و بررسی وضعیت و عبادت و اخلاق و رفتارهای خود و نیز اصلاح خلل و نواقص آن.

۲- علاوه بر توبه خاص و خالصانه از گناهان و معصیتهای شتاخته شده در خود، اقدام به توبه عام همراه با استغفار زیاد از شر و بدیهایی که در آن آفتاده ایم و از ما پنهان هستند. «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» یعنی: فساد و تباهی (از زلزله و طوفان و قحطی و بیماری و جنگ و قتل و ناامنی) در خشکی و دریا آشکار شد، به واسطه آنچه دست های مردم (از گناهان بزرگ) فراهم آورده، تا (خداوند کیفر دنیوی) برخی از آنچه را که انجام داده اند، به آنها بچشاند، شاید بازگردند.

در اثر آمده: «ما نزل بلاء إلا بذنب، وما رُفِع إلا بتوبة» یعنی: بلا به سبب گناهان نازل می‌شود و با توبه رفع می‌گردد.

۳- انجام دادن عبادت و طاعت زیاد. مانند: نماز، صدقه، ذکر و تلاوت قرآن، چنانکه پیامبر اکرم(صلی الله عليه و سلم) هنگام خسوف و کسوف چنین می‌ کردند و وجه شبه این آیات و نشانه ها، تنبیه و بیدارسازی انسان‌ها است.

۴- دعای مستمر با صدق و اخلاص تا اینکه خداوند رحیم اين وباء همه گیر را از بلاد و عباد برطرف سازد.

۵- با وجود اینکه فرد مسلمان یقین دارد تقدیر خداوند همه اش خیر است، لازم است علاوه بر توکل به خدا، ملزم به اخذ اسباب شویم و آموزش های بهداشتی که از طرف متخصصین امر توصیه می شود، اجرا و رعایت کنیم، از جمله قرنطینه کردن افراد مبتلا، در خانه ماندن و شستشوی دستها و غیره… در این مورد توجیه و رهنمودهای نبوی بسیار واضح و سریع است که امروزه توصیه اکید سازمانهای بهداشتی است، می فرماید: «إِذَا وَقَعَ الطَّاعُونُ بِأَرْضٍ فَلا تَدْخُلُوهَا، وَإِذَا وَقَعَ وَأَنْتُمْ بِهَا فَلا تَخْرُجُوا مِنْهَا» یعنی: هرگاه در سرزمینی طاعون آمد، شما وارد آن جا نشوید و اگر شما در جای بودید که در آن طاعون آمده‌، از آنجا خارج نشوید. این ویروس کورنا که امروزه عالم گیر شده، شبیه طاعون است و شيوع آن بسیار سریع است، لازم است امر رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) را اجابت کنیم تا از آن در امان بمانیم.

۶- انجام مسئولیت امر به نیکی‌ها و دوری از منکرات، در این مورد داستان (اصحاب سبت) بسیار آموزنده است: «فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ» یعنی: پس هنگامی که آنچه را بدان تذکّر داده شده بودند، از یاد بردند. کسانی را که از [کار] بد باز می داشتند، نجات دادیم و کسانی را که ستم کردند، به سزای آنکه نافرمانی می کردند، به عذابی شدید گرفتار کردیم.

بنابراین آنهایی که دعوت به نيکی و نهی از منکر و ارشاد و اصلاح مردم می کنند، از این عذاب عام نجات می یابند.

٧- ملتزم به منهج زندگی مسلمان، بطوریکه فرد مسلمان در زمان خوشی، شکرگذار است و در هنگام مصیبت و بلاء بردبار است. چنانکه پیامبر اکرم(صلی الله عليه و سلم) فرموده است: «عَجَبًا لِأَمْرِ الْمُؤْمِنِ إِنَّ أَمْرَهُ كُلَّهُ خَيْرٌ وَلَيْسَ ذَاكَ لِأَحَدٍ إِلَّا لِلْمُؤْمِنِ إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكَانَ خَيْرًا لَهُ وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءُ صَبَرَ فَكَانَ خَيْرًا لَهُ» یعنی: کار مسلمان چه عجیب است، بطوریکه تمام کار او خیر است و این جز برای مسلمان برای کسی دیگر نیست. زیرا؛ اگر خیر و خوشی به او برسد، شکر کند و این برای او خیر است و اگر مصیبت و ناخوشی نصیب او شود، صبر کند و باز هم برای او خیر است.

مترجم: سید شریف سید محمودیان
سوزی میحراب