عباداتفتاوی

تحمل فشار مالی بخاطر قربانی کردن!

فشار مالی بخاطر قربانی کردن!

ترجمه: یوسف ساجدی

سوال
نزد ما در کشورهای حاشیه خلیج فارس عادت اینگونه است که معمولاً همه، انسان های دارا و ندار، حیوانی را جهت قربانی ذبح می‌کنند حتی اگر بابت این کار تحت فشار مالی قرار گیرند و بیشتر گوشت قربانی در خانه و همراه خانواده و همسایه‌ها مصرف می‌شود و مقدار اندکی از آن به عنوان صدقه در بین مردم توزیع می شود! سوال من این است که آیا این کار و این عادت متداول نزد ما، قربانی محسوب می‌شود یا خیر؟

پاسخ از طرف مرحوم استاد دکتر یوسف قرضاوی:
الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله، وعلى آله وصحبه ومن والاه و بعد..
قربانی کردن سنتی است از سنت هایی که خدا تشریع کرده است تا مردم به خودشان و دوستان و همسایه‌ها و فقرای مسلمان برسند، ولی شایسته نیست مسلمان برای انجام این کار خودش را به زحمت انداخته و بر خود سخت بگیرد و برای تامین هزینه قربانی پولی را از کسی قرض بگیرد؛ زیر اولاً قربانی کردن واجب نیست و اگر هم واجب بود باز تنها کسانی باید آن را انجام می‌دادند که توانایی کافی دارند که خداوند هیچ کسی را خارج از توانش مکلف نمی کند،خداوند برای بندگانش آسانی، می‌خواهد نه دشواری، آنجا که می فرماید: {فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ – در حدی که توان دارید تقوای خدا را پیشه کنید} (التغابن:16).

و پیامبر صلى الله عليه وسلم می فرماید: “إذا أمرتكم بشيء فأتوا منه ما استطعتم”. هرگاه شما را به انجام کاری دستور دادم در حد توان خود آن را انجام دهید.
بنابراین جایز نیست برای مسلمان خودش را به زحمت بیندازد به گونه ای که از دیگری پول قرض بگیرد تا ثروتمند جلوه کند! اغلب این کارها آمیخته با نوعی ریای اجتماعی و همسویی با عادت هایی است که در جامعه رواج دارد و اغلب مردم را به بردگی گرفته است.
شایسته نیست مردم اسیر عادت شوند و بویژه اگر این عادت ها مخالف شریعت باشد، انسان حق ندارد در شرایطی که خداوند بر او آسان گرفته است بر خودش سخت بگیرد و خود را ملزم به انجام کاری کند که خداوند او را به انجام آن ملزم نکرده است.
اما اینکه آیا کار آن شخص قربانی محسوب می شود یا خیر از آنجا که عملاً قربانی را انجام داده، پاسخ مثبت است و امیدواریم پاداش اخروی و تمام و کمال این کار را بگیرد ولی از نیت این کار نگران هستیم که مبادا تظاهر بدان راه یافته باشد و هر شخص به اندازه توانش مسئولیت دارد و مورد بازخواست قرار می گیرد.
سروران ما أبو بكر و عمر رضي الله عنهما در برخی سال‌ها قربانی نمی‌کردند از ترس اینکه مبادا مردم آن را واجب بپندارند، در برخی سال‌ها سنت قربانی را ترک می‌کردند تا مردم گمان نکنند که انجام آن واجب است.
این خیلی مهم است که مردم سنت را سنت و واجب را واجب بدانند به گونه‌ای که احکام در رتبه شرعی خود قرار گیرند، زیرا این خطرناک است که مردم سنت را واجب و مکروه را حرام و صغیره را کبیره حساب کنند، باید احکام در جایگاه شرعی خود قرار گیرند.
و این مطلب را امام شاطبي در کتاب «موافقات» در یک یا چند فصل به خوبی آورده است و ما بر این باور هستیم که انسان در این گونه کارها نباید بر خودش سخت بگیرد.
به هر حال اگر شخصی به نیت قربانی حیوانی را ذبح کرد و او و خانواده‌اش و همسایگانش از گوشت آن خوردند در حقیقت وظیفه‌اش را انجام داده است و این کاری نیکوست؛ خداوند می‌فرماید: {فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ – پس از آن بخورید و به بائس فقیر نیز بخورانید} (الحج:28)، این مربوط به هَدی است و قرباتی هم خواهر آن است که در باره آن می فرماید: {فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ – از آن بخورید و سهم شخص قانع و معتر را بپردازید} (الحج:36) قانع: به کسی گفته می شود که در خانه نشسته و خجالت می کشد گدایی کند. مُعْتَرَّ: کسی است که دست نیاز دراز می کند.

در حقیقت قربانی برای رسیدگی به مردم و فقراست، اسلام نمی خواهد شادی تنها ویژه ثروتمندان باشد و انسان های بی بضاعت از شادی بی نصیب باشند و با فرا رسیدن عید غمشان افرایش یابد، زیرا در شریطی که دیگران را در شادی و وسعت می بینند خودشان را در سختی و تنگنا مشاهده می نمایند، فرزندان همسایه، شاد ولی فرزندان آنا غم زده اند، آنان گوشت می خورند ولی فرزندان آن ها چیزی ندارند که بخورند.
خداوند در عید فطر، زکات فطر را واجب کرده است و در عید قربان، ذبح حیوان را تشریع فرموده تا شادی، همه را فرا گرفته و همه در شادی های عید سهیم باشند، به همین خاطر است که شخص قربانی کننده باید سراغ فقرا را بگیرد و بخشی هرچند کم را به خورد آنان بدهد تا بدین وسیله معنا و حکمت قربانی تحقق یابد.

نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی رحمه اللله

نمایش بیشتر

یوسف ساجدی

نویسنده و مترجم و مدرس دانشگاه

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا