مصالحه با یهودیان فدک
فدک سرزمین آباد و حاصل خیزی بود که در نزدیکی خیبر قرارداشت و فاصله آن با مدینه در حدود یکصد و چهل کیلومتر بود که پس از قلعه های خیبر نقطه اتکاء یهودیان حجاز به شمار می رفت [۱] .
واقدی می گوید : چون پیامبر (ص) به سوی خیبر حرکت فرمود و نزدیک آن رسید محیصه بن مسعود را به فدک فرستاد تا آنان را به اسلام فرا خواند و به آنان اعلام کند اگر اسلام را نپذیرند پیامبر و مسلمانان به سرزمین آنان حمله خواهند کرد … .
محیصه گوید : پیش آنها رفتم و دو روز آنجا ماندم آنان شروع کردند به حرف های بیهوده؛ آنها گفتند : خیال نمی کنیم محمد بتواند به سرزمین خیبر نزدیک شود؛ زیرا در آن قلعه ها و ده هزار جنگجو قرار دارد …!
او گوید: چون نیت آنان را دیدم خواستم برگردم ولی آنان گفتند : ما چند نفر همراه تو می فرستیم که برای ما قرارداد صلح با محمد را امضا کنند ،نمایندگان اعزامی فدک در آغاز امر مردد بودند تا اینکه خبر کشته شدن بطرگان قلعه های ناعم به اطلاع آنها رسید …
پس خدمت رسول خدا رسیدند و با آن حضرت مصالحه کردند که خون هایشان محفوظ بماند و پیامبر آنان را از آن سرزمین تبعید ننماید و تمام اموال خود را به رسول خدا واگذارند و نیمی از خاک فدک از آن یهودیان و نیمی دیگر از آن رسول خدا باشد ، پس پیامبر این مصالحه را پذیرفت و به آنجا نرفت [۲] .
مصالحه با یهودیان تیماء
باحوادثی که در خیبر و وادی القری به وقوع پیوست ، توان نظامی یهودیان از میان رفت و در این میان هنوز گروهی حضور داشتند که حاکمیت و سلطه اسلام را نپذیرفته و حاضر نشده بودند از اسلام پیروی نمایند این گروه همان یهودیان تیماء بودند .
این یهودیان هنگامی که از آنچه بر سر یهودیان خیبر و وادی القری آمده و نیز از مسامحه و گذشت رسول خدا نسبت به آنان و امضای مصالحه با هم کیشان آنان در فدک آگاه شدند تصمیم گرفتند که علیه رسول خدا جنگ نکنند بلکه بدون مقدمه خدمت رسول خدا رسیدند و با آن حضرت صلح کردند که جزیه بپردازند و اموال آنان در دست خودشان باقی بماند؛بدین ترتیب آنان تابعیت حکومت اسلامی را پذیرفته و از حقوق و مزایای شهروندی برخوردار خواهند بود[۳] .
پیامبر خدا (ص) با این گام توانست سرزمین حجاز را از شر فتنه گران یهود پاک سازد و همه را تحت الحمایه حکومت مسلمانالن قرارداد.
مصالحه با مسیحیان نجران
در بخش نامه های پیامبر (ص ) به سران اهل کتاب در جهان به موضوع هیئت اعزامی نجران اشاره شد؛ هیات اعزامی از طرف اسقف نجران پس از انجام مجادله ها و مناظره هایی با رسول خدا و انصراف از ملاعنه ، خواستار این شدند که پیامبر خدا(ص) ابو عبیده را همراه آنان بفرستد … .
سیره نویسان گزارش داده اند که هیاتی به سرکردگی …خدمت رسول اکرم رسید و آن حضرت صلح نامه ای به شرح زیر با آنان نوشت و امضا کرد :
بسم الله الرحمن الرحیم . این پیمان نامه ای ایست از جانب محمد پیامبر خدا برای مردم نجران ، مبنی براینکه در همه محصولات ، طلا ها ، نقره ها وبردگان حکم او بر آنان (در مورد زکات این اموال ) جاری بود … در مقابل دوهزار حله که هر سال در ماه رجب هزار عدد و در ماه صفر هزار عدد دیگر از سوی آنان پرداخت می شود … بر نجران است که از فرستادگان من به مدت بیست روز یا کمتر پذیرایی کنند … .
همچنین آنان موظفند سی زره ، سی اسب و سی شتر به مسلمانان عاریه دهند چنانچه از این زره ها و اسب ها و شتر ها ازبین برود ، رسول خدا ضامن است تا غرامت آن را بپردازد .
نجران در مقابل این تعهدات ، درپناه خدا و در حمایت محمد است و این حکم شامل مردم ، سرزمین ، اموال ، حاضر و غایت آنان و افراد خاندان آنان و و پیروانیشان می شود مگر انکه آنان خود آنچه را پذیرفته اند تغییر دهند ، هیچ حقی از حقوق این مردم و آزادی دینی پایمال نشده و هیچ اسقفی از اسقف بودن و هیچ راهبی از رهبانیت باز داشته نمی شود … و همه اموالی که در تملک آنان است محترم خواهد بود ، آنان مورد اتهام قرار نمی گیرند ، نه به قصاص خونی که در دوران جاهلیت ریخته اند مواخذه می شوند ، نه از سرزمین خود تبعید می شوند و نه از آنان عشر (یک دهم) گرفته می شود .
هر کس از آنان دادخواهی کند در میان آنان داوری خواهد شد ، نه مجازند ستم کنند ونه مورد ستم قرار می گیرند … همچنین هیچ کس از این مردم به جرم دیگری باز خواست نمی شود .
آنچه در این پیمان ذکر شد در پناه عهد خداست و ضامن اجرای آن شخص رسول خدا می باشد …[۴]
پس از نوشتن صلح نامه ، طرفین آنرا امضاء کرده و حاضران در آن مجلس از جمله ابو سفیان بن حرب ، غیلان بن عمرو ، ، مالک بن عوف ، اقرع بن حاسبی حنظلی و مغیره بن شعبه بر آن گواهی دادند .[۵]
مسیحیان نجران هیئتی [۶] را به حضور رسول خدا فرستادند تا درباره تطبیق علایم و نشانه های موجود در تورات برای پیامبر موعود ، با حضرت محمد ، به تحقیق بپردازند ، که پس از مناظره ها و مباحث گسترده ای ، ضمن کسب قناعت درونی؛ اما (بیشتر آنان) آشکارا به نبوت محمد اعتراف نکردند .
اعزام هیئت نجران به مدینه ، حکایت از آن دارد که در آن زمان اسلام رو به گسترش بوده و مسلمانان و بویژه پیامبر اسلام (ص) از طریق دیپلماسی و صلح و همزیستی ، پیروان ادیان آسمانی را به سوی آیین جهان شمول اسلام فرا خوانده است .
پیامبر اسلام (ص)با امضای معاهده صلح با نجرانیان ، ارتباط این عده از مسیحیان را با امپراطوری روم ( که همواره مترصد فرصتی مناسب بود تا علیه حکومت اسلامی در مدینه اقداماتی انجام دهد ) قطع نماید و به حق این کار ، پیروزی بس بزرگی بود برای حکومت جوان مدینه .
رسول خدا امضا و انعقاد صلح نامه با مسیحیان نجران را آن قدر با اهمیت می دید که حاضر شد در مسجد خود از آن هیات اعزامی استقبال به عمل آورد و علی رغم به شهادت رسیدن فرماندهان عالی قدری همچون جعفربن ابیطالب پسر عموی پیامبر و زید بن حادثه ، پسر خوانده آن حضرت و عبدالله بن رواحه توسط هم کیشان آنان در جنگ موته ، حاضر شد با آنان معاهده تاریخی نجران به امضا برساند .
ناگفته پیداست تک تک مواد و نبود این معاهده قابل تحلیل و بررسی است چرا که اصول و مبانی ارزشمندی را در تعامل با مخالفان و دگر اندیشان در نهان دارد ولی به منظور پرهیز از تطویل از آن خود داری می گردد .
رسول رسولی کیا
منابع و مآخذ :
۱٫جعفرسبحانی ، فروغ ابدیت ، ج ۲ ص ۲۷۱ ، به نقل از : ملا صدالاطلاع ماده فدک .
۲٫ابن اثیر ،الکامل فی التاریخ ، ج ۲ ، ص ۱۰۴ – ۱۰۵ و واقدی ، مغازی ، ج ۲ ،ص ۵۳۸ – ۵۳۹ .
۳٫واقدی مغازی ، ص ۵۴۲ . لازم به ذکر است که جزیه برای اولین در این مرحله از تارخ پیامبر تشریع شد و یهودیان تیماء اولین کسانی بودند که جزیه پرداختند .
۴٫محمد ابوزهره ، خاتم پیامبران ، ج ۳ ، ص ۵۰۵-۵۰۶ .
۵٫محمد الغزالی ، فقه السیره ، ص ۴۶۳٫
۶٫محمد ابوزهره و برخی دیگر از سیره نویسان بر این باورند که دوهیات نجرانی به محضر رسول خدا رسیده است .
