سوره های قرآن کریم ( مکی و مدنی)

سوره از ریشه ( سور ) به معنی فراز وپایگاه رفیع وبنای بلند وزيبا وهمچنین باره ها و دیوارهای دربرگیرنده شهرهاست

در زبان قرآن ( سوره ) عبارتست از بخشی کم یابسیاری از آیه های هماهنگ قرآن که شارع مقدس، خود آغاز وانجام آن را معین کرده است

معنى مصطلح سوره بایکایک معناهای لغوی مناسبت دارد، زیرا یکایک سوره ها همانگونه که از لحاظ إعجاز ترکیب کلمه ها، دیوار پولادین وباره آهنینی هستند که مانع نفوذ هرمتجاوزی به حریم حقانیت این کلام وحی خدا می باشند، همچنین معانی وپیامهای آسمانی آن سوره ها، فرازهايی از نور وروشنایی وحی الہی هستند که همراه إعجازها برسکنه زیر گنبد کبود آسمان تابیده وبه گونه جاودانه، همه انسان ها را، درهمه زمان و مکان ها، به رشد و تکامل مادی و معنوی ونیل به سعادت دنیا و آخرت، هدایت می نمایند.

تقسیم سوره ها به لحاظ تفاوت زمان و مکان نزول دوقسم هستند ، اول سوره های مکی که قبل از هجرت ودر دوره سیزده ساله اول رسالت درمکه وحومه های آن بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم فرود آمدند .

مطابق مقتضیات حال ومقام آن دوره ، درجهت تغییر تدریجی افکار عمومی یعنی شرک وبت پرستی و پی ریزی ( زیربنای مکتب اسلام ، توحید و معاد و نبوت و…) وعبادات فردی ومبارزه فرهنگی و……

دوم سوره های مدنی ، که بعد از هجرت و دردوره ده ساله رسالت درمدینه منوره ودرحومه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم نازل گردیده اند ، درمدینه بعلت جمع شدن همه مسلمانان درمحيط شهر امکان جامعه سازی و کارهای تشکیلاتی تبديل مبارزه فرهنگی به دفاع ومبارزه مسلحانه رافراهم آورد ، بنابراین حال و مقام درمدینه مقتضی بود که سوره های قرآن را در موارد زیل نازل گردیده و بیان کند

الف ؛ متضمن صدور حکم جهاد

ب؛ اشاره به منافقان وآدم های دوچهره و…

ج ؛ موضوع گرانفروشی و ربا و قمار ومیخوارگی و روابط عمومی …

توضیح اینکه این مکتب به شیوه ای کاملا طبیعی درمکه درمرحله اول سیزده ساله با پی ریزی بخش اصول دین ( زیربنای مکتب) ودربخش فروع دین ( روبنای مکتب) یعنی انجام دادن عبادت های فردی واتصاف به (فضایل اخلاقی) و دوری از (رذایل اخلاقی) ودرنتيجه انجام یافتن مرحله ( انسان سازی ) .

و درمدینه ( مرحله دوم ده ساله) بخش های دیگر فروع دین (روبنای مکتب) یعنی روابط اجتماعی و قواعد وحقوقی وروابط بین المللی ودرنتيجه ( جامعه سازی) تحقق پیدا کرده است .

 واینک سوره های قرآن برحسب نزول درمکه

 سوره های مکی به ترتیب نزول ( 86 ) سوره می باشند .

العلق ←القلم ←المزمل ←المدثر←

الفاتحہ←المسد←تکویر←اعلیٰ←

لیل←فجر←ضحی←نشرح←عصر←عادیات ←کوثر← تکاثر← ماعون← کافرون← فیل← فلق ناس← اخلاص← نجم← عبس← قدر← شمس← بروج← تین ←قریش ←قارعه← قیامه← همزه ←مرسلات← ق← بلد← طارق ←قمر ←ص ←اعراف← جن ←یس← فرقان← فاطر← مریم← طه ← واقعه← شعرا← نمل← قصص← اسراء← یونس ←هود← یوسف← حجر← انعام← لقمان ←سباء ←زمر← غافر← فصلت← شوری← زخرف← دخان← جاثیہ ←أحقاف← ذاریات← غاشیه← کهف ←نحل ←نوح← ابراهیم ←انبیاء← مؤمنون← سجده← طور← ملک ←حاقه ←معارج← نبأ ←نازعات← انفطار ←انشقاق← روم← عنکبوت← مطففین ؛

سوره هایی کے درمدینه منوره نازل شدن ( 28 ) سوره می باشند

بقره ← انفال← آل عمران← أحزاب← ممتنحه← نساء ←زلزلے← حدید← محمد← رعد← الرحمن← انسان ←طلاق ←بینه ←حشر← نور← حج← منافقون← مجادله← حجرات← تحریم ←تغابن ←صف← جمعه← فتح← مائدة← توبه← نصر ؛

بعضی از مفسرین فرموده اند دوازده سوره به شرح زیر دومرتبه نازل شده، هم درمکه وهم درمدینه منوره ؛ لهذا به آنها هم مکی وهم مدنی می گویند.

1- فاتحه 2 -فلق 3- ناس 4- إخلاص 5-قدر 6- مطففین 7-زلزله 8- رعد 9- الرحمن 10 – البینه 11- التغابن 12- الصف .

ترتیب نزول آیات وسوره ها با ترتیب کتابت تفاوت داشته ، چرا که تابع وقایع وحوادثی بوده که آن زمان ومكان بوده است

این به جای خود که از جانب رب العزه یک باره به لوح المحفوظ و از آن به آسمان اول آمده است ، که منظم ومرتب باهمین سبکی کے حالا دراختیارماست نازل شده است

دراخر بر حسب وقایع وحوادث به خواست خدا آیه ها وسوره ها ازآن قرآن آسمان برپیامبر صلى الله عليه وسلم نازل می گردید.

پس مي شود نتیجه گرفت که جبرئیل امین شخصا به دستور الله جل الخالق جایگاه آیه ها وسوره ها را برای حضرت محمد بیان می کردند

وآن حضرت صلى الله عليه وسلم با همان سبک نزول قرآن موجود درآسمان اول وبیت المعمور به کاتبانش دستور نوشتن می داد که این آیه فلان جا بنویسید واین سوره را این مکان بنویسید.

تا آخر عمر ایشان ، قرآن به صور ت کتابی پراکنده شده تالیف شد ؛ ولی دراختیارعموم نبوده است.

اولین سوره که درمکه نازل شد سوره علق می باشد و آخرین سوره که درمکه نازل شد سوره قیامه می باشد

اولین سوره که درمدینه منوره نازل شد سوره البقره بود و آخرین سوره که در مدینه منوره نازل شد سوره نصر بود

اولین آیه از قرآن کریم نازل شد آیه ← (إقرأ باسم ربک الذي خلق ؛ )

آخرین آیه که نازل شد ( واتقوا یوما ترجعون فیه إلی الله )

والسلام عليكم ورحمة الله

تهیه و تدوین ؛؛ عبدالله علیپور

منابع ؛

نور سور

قرآن شناسی

جواهرالقران

تاریخ قرآن