این روزها بیشتر مسلمانان دعای «اَلّلهُمَّ بَلِّغْنا رمضانَ» همانا خداوندا سعادت رسیدن به رمضان امسال را نصیبمان کن را تکرار می کنند و عده ای حلول ماه رمضان را با زمزمه نمودن دعای فوق به همدیگر تبریک می گویند.
دعای مزبور دربرگیرنده شوق و ولع وافر گوینده ی آن است نسبت به ماه رمضان و دریافت برکت های آن… ولی آیا بر زبان جاری نمودن این دعا کافی است؟ آیا نباید این شعار و دعا به عمل مبدل شود؟
با مراجعه به تاریخ اسلامی درخواهیم یافت که بندگان شایسته خدا در گذشته های دور از فهم بالاتری نسبت به رمضان برخوردار بوده اند؛ چرا که آنان تنها به خواندن این دعا و زمزمه نمودن آرزوهای چرب و غیر واقعی بسنده ننموده اند؛ بلکه با وضع برنامه هایی عملی قبل از رمضان ؛ از جمله روزه گرفتن در ماه شعبان و ختم حداقل یک بار قرآن در آن ماه ، سعی کرده اند که با آمادگی مضاعف وارد رمضان شوند.
یکی دیگر از کارهای عملی و مقدماتی تاثیرگذاری که مسلمانان پیشین در ماه شعبان بدان مبادرت می ورزیدندعبارت بود از پرداخت زکات اموالشان …..
آنان طوری خود را از لحاظ عملی آماده می کردند که قبل از فرا رسیدن رمضان بوی آن را استشمام می کردند و زمانی که آن ماه مبارک فرا می رسید از عبادت های به ظاهر سنگین و طاقت فرسای رمضانی نه اینکه احساس خستگی نمی کردند بلکه از این ضیافت ربانی نهایت لذت را می بردند و همگام با سایر روزه داران شروع می کنند به آموزش نفس و مبارزه با عادت های زشتی که در طول سال از آن ها رنج می برده اند و تلاش جهت رسیدن به رتبه های برتر عبودیت .
آنان باجدیت تمام در صدد ترجمه عملی این حدیث بودند که می فرماید “أتاکم رمضان شهر برکه، یغشاکم الله فیه فینزل الرحمه، ویحط الخطایا، ویستجیب فیه الدعاء، ویباهی بکم ملائکته، وینظر فیه إلى تنافسکم فی الخیر، فأروا الله من أنفسکم خیراً، فإن الشقی من حرم فیه رحمه الله عز وجل” (رواه الطبرانی).
ماه رمضان بر شما وارد شد، ماهی که سراپا برکت است، خداوند در این ماه بر بندگان شایسته اش رحمت می فرستد و گناهانشان را می بخشاید و دعاهایشان را می پذیرد و با کارهای نیکویی که در این ماه انجام می دهید بر فرشتگان می بالد و مسابقه و پیشتازی های شما را نگاه می کند؛ پس سعی کنید از خود نیکی به یادگار بگذارید؛ چرا که نگون بخت آن شخصی است که از رحمت این ماه محروم شود.
آنان – درود و رحمت خدا بر آنان باد- با از بین بردن موانع قبولی دعای فوق، در راستای مقبول واقع شدن آن گام بر می داشتند و این کار را به طُرُق زیر عملی می ساختند:
۱-بیدار نمودن دل و آگاه ساختن خرد ؛ چه بسیارند کسانی که سخن می گویند ولی عمل نمی کنند ، در ظاهر علاقمندند ولی اقدامی نمی کنند، می اندیشند ولی از خود حرکتی نشان نمی دهند؛ چرا که دل هایشان به زندگی دنیا تمایل پیدا نموده و از حقیقت زندگی آخرت غافل مانده است و همچنین عقل هایشان به لذت های مادی – و زودگذر- تمایل پیدا نموده و از نسیم های روحانی بازمانده است؛ پس وسیله احساس حلاوت ایمان و عبادت در درون او تعطیل شده است.
گذشتگان صالح ما برای معالجه نمودن پدیده فوق در خود ضمن زمزمه نمودن دعای”اللهم بلغنا رمضان” به شرح زیر رفتار می کردند
– آمادگی عاطفی؛ آن هم با اظهار سرور و شادی به مناسبت حلول ماه طاعات و عبادات
– آمادگی روحی ؛ آن هم بوسیله پاک سازی درون از آلاینده های شیطانی و مصمم شدن جهت استفاده بهینه از این ماه مبارک و مغتنم شمردن اوقات زرین آن، همراه با اخلاص برای پروردگار.
– آمادگی عقلی؛ آن هم به وسیله مطالعه احکام روزه و بازخوانی آداب روزه داری و پیروی نمودن از منش و مشی بزرگان در این باب.
– آمادگی بدنی؛ آن هم به وسیله عادت دادن خود به یک برنامه غذایی مناسب و بهداشتی که بدن را از سستی و بی حوصلگی بازدارد.
۲- اقدام مهم دیگری که بزرگان صالح ما در گذشته جهت برخورداری هرچه بیشتر از برکت های رمضان و محروم نشدن از امتیازات منحصر به فرد آن ، انجام می دادند عبارت بود از پالایش درون از هرگونه گناه و نافرمانی الهی ؛ چرا که در واقع گناه بزرگ ترین مانع و پرده بین انسان و لذت بردن از عبادت پروردگارش به شمار می آید.
شخصی از امام حسن بصری پرسید: ای ابو سعید؛ چرا من علیرغم اینکه سالم هستم و خیلی هم به نماز در دل شب علاقمندم و با وضو هم می خوابم، چرا بیدار نمی شوم؟! گفت: تو دربند گناهانت هستی و گناهانت باعث شده اند که بیدار نشوی!
آری گذشتگان صالح ما همراه با سردادن دعای “اللهم بلغنا رمضان” در دل شب و روز خیلی به استغفار و طلب آمرزش گناهان و توبه ی نَصوح می پرداختند.
با این شرایط و اوصاف به گونه ای آمادگی پیدا می کردند که در رمضان از دل هایی پاک و درون های پالایش یافته و آمادگی تمام و کمال جهت چیدن میوه رحمت و استشمام نسیم رحمت پروردگارشان برخوردار می بودند.
۳- زدودن هرگونه کینه و حقد و قطع ارتباط احتمالی با مردم و اطرافیان
این گونه بیماری های روانی و اخلاقی از خطرناک ترین موانع رسیدن انسان مسلمان به آمرزش خدا و ثواب بی کرانش به شمار می آیند؛ خداوند دعا و مناجات این گونه افراد را نمی پذیرد حتی اگر خیلی هم دعا کرده و در آن پافشاری نموده و اشک ندامت بر گونه هایشان جاری شود؛ چرا که گام نخست برای دستیابی به خشنودی خداوند اصلاح رابطه انسان با مردم می باشد و به تعبیری دیگر اگر می خواهیم خداوند از گناهانمان درگذرد باید از اشتباهات و جسارت های دوستان و دیگران بگذریم.
در حدیث نبوی آمده است: “تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّهِ یَوْمَ الِاثْنَیْنِ وَیَوْمَ الْخَمِیسِ، فَیُغْفَرُ لِکُلِّ عَبْدٍ لَا یُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئًا إِلَّا رَجُلًا کَانَتْ بَیْنَهُ وَبَیْنَ أَخِیهِ شَحْنَاءُ، فَیُقَالُ: أَنْظِرُوا هَذَیْنِ حَتَّى یَصْطَلِحَا”. (رواه مسلم).
روزهای دوشنبه و پنج شنبه درهای بهشت گشوده می شود و خداوند از گناهان کسانی که مرتکب شرک نشده باشند می گذرد؛ و آن شخصی که با برادرش کینه ای به دل داشته این است که گفته می شود این دو شخص کینه توز را تا زمانی که آشتی می کنند نگه دارید.
از این حدیث می توان نتیجه گرفت که اعمال قلبی و ظاهری ما به منظور پذیرفته شدن دعا و دستیابی به بَرَکات رمضان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد … چه بسیارند کسانی که سال های سال رمضان را دریافته اند ولی متاسفانه نتوانسته اند از برکت ها و بهره های معنوی آن سودمند و سعادتمند شوند!
چه بسیارند کسانی که توفیق استقبال از رمضان های فراوان ؛ آن هم با سفره های رنگین نصیبشان شده است ولی متاسفانه نتوانسته اند حلاوت ضیافت ربانی را دریابند!
دریافت رمضان و استقبال حقیقی از آن زمانی حاصل می شود که شخص روزه دار خود را در میان کاروان بلند همتانی احساس کند که برای برخوردارشدن از نسیم رحمت الهی ، رهایی از تیره بختی ، نیل به آسایش و آرامش متحد شده اند؛ بویژه در شرایطی که مادی گرایی در میان انسان ها در اوج خود به سر می برد و بیشتر مردم به زیورآلات دنیوی پرداخته و از ارزش های اخروی فاصله گرفته اند .
یکی از بزرگان می گوید: “إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ، فَتَعَرَّضُوا لَهَا، لَعَلَّ أَحَدَکُمْ أَنْ تُصِیبَهُ مِنْهَا نَفْحَهٌ لا یَشْقَى بَعْدَهَا أَبَدًا”.
پروردگارتان در طول سال برای شما فرصت های طلایی را قرار داده است؛ سعی کنید آن ها را دریابید؛ شاید یکی از شما با دریافت این فرصت دیگر هرگز رنگ شقاوت و نگون بختی را به خود نبیند.
نویسنده: دکتر بسیونی نحیله- دانشکده شریعت و پژوهش های اسلامی – دانشگاه قطر
ترجمه با اندکی تصرف: رسول رسولی کیا
