اصول

آنچه باید درباره روزه و رمضان بدانیم(۵-۲)

حکمت¬های روزه:

    یکی از نام¬های زیبای خدای بزرگ (حکیم) است. حکیم یعنی: فرزانه و بسیار خردمند. همین برای ما کافی است که خدایی که داراری این صفت بوده و یکی از نامهایش (حکیم) است و فرمانهایش در اوج نیکویی و زیبایی می¬باشد، روزه را بدون حکمت واجب نکرده است، چرا که او می¬داند و ما نمی¬دانیم. «وَاللهُ یَعلَمُ وَ أَنتُم لَا تَعلَمُونَ» (البقره/۲۱۵) یعنی: «خدا می¬داند خوب و بد را و ما نمی¬دانیم».

    دلایل و حکمت¬های خدای بزرگ بسیارند و انسان توان درک تمام آن را ندارد، اما تا اندازه¬ای عقل و فهم را به وی داده است که برخی را درک نماید. روزه بزرگترین عبادت برای یاد خداست. مسلمان با یاد خدا روزه گرفته و به خدا نزدیک می¬شود. این نعمتی بس بزرگ است که بنده¬ای ضعیف، توفیق قرب الهی را یابد.

    روزه عاملی برای سپاسگزاری از خدای بزرگ می¬باشد، شکر آن نعمات و رزق و روزی نیکویی که به ما ارزانی داشته است. روزه¬دار خود را از خوردن و آشامیدن و همبستری با همسرش منع می¬کند و این بزرگترین و خجسته¬ترین نعمتی است که خدای مهربان، زمانی خاص را به ان اختصاص داده است، تا قدر این نعمات را بداند. زیرا هرنعمتی را که از دست دادی بیشتر قدر آن را می¬دانی. کسی که حکمت چنین نعمتی را درنیابد، نزد خدای بزرگ بنده¬ای بس ناسپاس می¬باشد. همانگونه که پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬فرماید: «شِرَارُ أُمَّتِی الَّذِینَ غُذُّوا بِالنَّعِیمِ، الَّذِینَ یَأکُلُونَ الوَانَ الطَّعَامِ وَ یَلبَسُونَ ألوَانَ الثِّیَابِ وَ یَتَشَدَّقُونَ فِی الکَلَامِ».

   همچنین روزه با ایجاد رغبت کسب پاداش و رهبت از شعله¬های آتش فروزانش در روزه¬دار، او را از حرام و منهیات خدا باز می¬دارد. چرا که روزه¬دار در حالی که خود را از حلالها منع می¬کند، پرهیز از منهیات برایش بسیار راحتتر خواهد بود.

    روزه¬دار بر هوا و هوس خویش پیروز می¬شود. پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬فرماید: «یَا مَعشَرَالشَّبَابِ مَنِ استَطَاعَ مِنکُمُ البَاءَهَ فَلیَتَزَوَّج، فَإنَّهُ أَغَضُّ لِلبَصَرِ وَ أَحصَنُ لِلفَرجِ وَ مَن لَم یَستَطِع فَعَلَیهِ بِالصَّومِ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَآءُ» یعنی: «هر کس از شما که توانایی دارد، ازدواج نماید، زیرا که ازدواج بهترین راه برای حفط چشم و پاکدامنی است، هر کسی هم که قدرت ازدواج نداشته باشد روزه بگیرد، چرا که برایش تبدیل به سپر می¬شود.» و این چیره ¬شدن نیز تمرینی برای ایجاد آمادگی برای جهاد و کوشش است. چرا که از مال و خانواده¬ی خویش دور می¬شود. همچنین روزه دریچه¬ای بر روی بینوایان و مستمندان می¬باشد. چون روزه¬دار دارای دلی نرم و مهربان خواهد بود و زیاد می¬بخشد و با دیدن گرسنگی خود، به یاد فقیران می¬افتد. همچنین مسلمانان در مسجد جمع شده و به زکر و یاد خدا می¬پردازند، دلشان متقابل یکدیگر نرم شده و در نتیجه اختلافات کاهش می¬یابد، زیرا برای روزه¬دار درست نیست که سخن زشت و ناپسند بر زبان آورده و موجب آزار و اذیت دیگران شود.

    از طرف دیگر موجب سلامتی و تندرستی شده و روشی برای درمان معده و دستگاههای گوارشی می¬¬باشد. زیرا انسان یازده ماه شکم خود را از انواع خوراکی انباشته کرده و فرصتی برای استراحت و هضم، به آن نمی¬دهد.

    تعیین فرا رسیدن ماه رمضان:

    آمدن ماه رمضان با رؤیت هلال ماه مشخص می¬شود. اگر تنها یک مسلمان صادق و مؤمن زن یا مرد، گواهی دهد که هلال ماه را دیده است؛ باید همه مسلمانان روزه و یا جشن بگیرند. تعیین آن بسته به رؤیت ماه است نه حسابات جهانی، البته این گفته ما نیست بلکه قرآن راهنمای ماست آنجا که می¬فرماید: «یَسأَلُونَکَ عَنِ الأَهلِهِ قُل هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَ الحَجِّ» (البقره/۱۸۹) یعنی: «در مورد هلالهای ماه از تو می¬پرسند(که چرا هر دم به شکلی پدیدار می¬شوند)؟ بگو: آنها شناسه¬های زمانی (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حج هستند». بدین شکل اول ماه رمضان مشخص می¬شود یا اینکه ۳۰ روز ماه شعبان کامل شود و آنگاه رمضان شروع می¬شود.

    چگونگی رؤیت هلال ماه:

إبن عمر(رضی الله عنه) می¬فرماید: «تراءی الناس الهلال، فأخبرت رسول الله(صل الله و علیه و سلم) أنی رأیته، فصیام و أمر الناس بصیامه» (روایت از أبو داود و الحاکم و أبن حبان و صححاه) یعنی: «همراه مردم برای رؤیت ماه رفته بودیم، هلال را که دیدم به پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) خبر دادم که آن را دیدم، پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) نیز، هم خودش روزه گرفت و هم به مردم نیز امر کرد که روزه بگیرند».

إبن عباس(رضی الله عنه) روایت می¬کند که: «أن أعرابیا جآء إلی النبی(صل الله¬وعلیه¬وسلم)) فقال: إنی رأیت الهلال، فقال: تشهد أن لا اله الا الله؟ قال: نعم، قال: تشهد أن محمدا رسول الله؟ قال: نعم، قال: فأذن فی الناس یا بلال أن یصوموا غدا» (رواه الخمسه و صححه ابن خزیمه و ابن حبان و رجح النسائی إرساله) یعنی: «مردی بادیه نشین به خدمت پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) آمد و گفت: من هلال را رؤیت کردم، پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) به او فرمود: آیا شهادت می¬دهی که خدایی جز خدای یکتا وجود ندارد؟ گفت: بلی، فرمود: آیا گواهی می¬دهی که محمد فرستاده¬ی خداست؟ گفت: بلی، آنگاه به بلال فرمود که مردم را آگاه کند که فردا روزه خواهیم گرفت».

از ابوهریره روایت شده است که: «صوموا لرؤیته و أفطروا لرؤیته، فإن غُبِّیَ علیکم فأکملوا عده شعبان ثلاثین یوماً» (رواه بخاری و مسلم) یعنی: «هلال ماه را که مشاهده کردید روزه بگیرید و باز آن را که رؤیت کردید جشن بگیرید، اگر به خاطر هوای ابری نتوانستید آن را ببینید، ۳۰ روز از ماه شعبان را کامل کنید».

    پیامبر(صلی الله¬وعلیه¬وسلم)) هرگاه هلال ماه را مشاهده می¬کرد، این دعا را می¬خواند که سنّت است ما نیز آن را بخوانیم: «الله أکبر، اللهم أهله علینا بالأمن و الإیمان و السلامه و الإسلام و التوفیق لما تحب ربنا و ترضی، ربنا و ربک الله» (حسن، المسلم؛ من اذکار الکتاب و السنه)

    بنابراین اعلام کردن خبر رمضان بر مسئولان و کاربدستان واجب است و گواهی یک نفر برای اثبات آمدن رمضان کافی است، اما برای به اتمام رسیدن فرض آن، دو شاهد یا بیشتر لازم می¬باشد.

    فضیلت رمضان:

    خدای بزرگ می¬فرماید: «وَ رَبُّکَ یَخلُقُ مَا یَشَآءُ وَ یَختَارُ» (القصص/۶۸) یعنی: «پروردگار توست که هر چه را بخواهد خلق می¬کند و برمی¬گزیند (یعنی: کسی نمی¬تواند در کار و امر و فرمان وی دخالت کند.)»

    خدای بزرگ آسمانها را در هفت طبقه آفریده است و بلندترین آن را برگزید و نزدیک خودش قرار داد، همچنین خدای بزرگ طبقات بهشت را خلق کرد و در میان آنها فردوس اعلی را برگزید وبر طبقات دیگر ارج نهاد و عرش خود را بروی آن قرار داد. خدای بزرگ فرشتگان را خلق کرد و از میان آنها (جبرئیل و میکائیل و اسرافیل) را برگزید بر بقیه فرشتگان برتری داد و امورات حساس و بزرگ را به آنها سپرد. از میان آنها نیز جبرئیل را مسئول آوردن وحی که برنامه¬ای برای زندگی سعادتمندانه است، بر پیامبر خاتم(صل الله¬وعلیه¬وسلم)  قرار داد و میکائیل را بر بارش باران که زمین مرده را زنده می¬کند سپرد. خداوند منان انسان را خلق کرد و از میان آنها پیامبران را برگزید و از میان پیامبران نیز برخی را به عنوان پیامبران اولولعزم برشمرد که (ابراهیم، نوح، موسی، عیسی و محمد(صل الله¬وعلیه¬وسلم)) می¬باشند و از میان آنها نیز محمد(صل الله¬وعلیه¬وسلم) را برگزید. همچنین خداوند قادر و مقتدر، امت¬هایی را خلق کرد و از میان تمام امت¬ها، امت محمد(صل الله¬وعلیه¬وسلم) را برگزید و بر امت¬های دیگر برتری داد. خداوند بزرگ ماهها را آفرید و ماه مبارک رمضان را برگزید و بر ماههای دیگر سال برتری داد. خداوند روزهای هفته را خلق کرد و روز جمعه را برگزید و بر تمام روزهای دیگر برتری داد. خدای بزرگ شبها را آفرید و در میان شبهای سال شب لیلهالقدر را برگزید و بر بیش از هزار ماه برتری داد. خداوند حکیم هرکاری خواست انجام داد و کسی نمی¬تواند بگوید چرا چنین می¬کنی؟(نعوذ بالله)

    چون که خدای بزرگ می¬فرماید: «وَ رَبُّکَ یَخلُقُ مَا یَشَآءُ وَ یَختَارُ» (القصص/۶۸) یعنی: «پروردگار تو هر چه را بخواهد می¬آفریند و هر کس را بخواهد برمی¬گزیند».

    پس ای امت محمد(صل الله¬وعلیه¬وسلم) مژده بر شما باد که امسال نیز به ماه مبارک رمضان مشرف شدید. ماه روزه، ماه تلاوت قرآن، ماه شب زنده داری و نماز و ماه لیلهالقدر خجسته. خدای بزرگ می¬فرماید:

    «شَهرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ القُرآنُ وَ هُدًی لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الهُدَی وَ الفُرقَانِج فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الَشَّهرَ فَلیَصمُهُصلی وَ مَن کَانَ مَرِیضًا أَو عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مَن أَیَّامٍ أُخَرَقلی یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ الیُسرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ العُسرَ وَ لِتُکمِلُوا العِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلَی مَا هَدَاکُم وَ لَعَلَّکُم تَشکُرُونَ» (البقره/۱۸۵) یعنی: «ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است تا مردم را راهنمائی کند و نشانه¬ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همه ادوار) جدائی افکند. پس هرکه از شما (فرا رسیدن) این ماه را دریابد، باید آن را روزه بگیرد و اگر کسی بیمار یا مسافر باشد (می¬تواند از رخصت استفاده کند و روزه ندارد) چندی از روزهای دیگر را (به اندازه آن روزها  روزه بدارد). خداوند آسایش شما را می¬خواهد و خواهان زحمت شما نیست و (خداوند ماه رمضان و رخصت آن را برای شما روشن داشته است) تا تعداد (روزهای رمضان) را کامل گردانید و خدا را بر این که شما را (به احکام دین که سعادتتان در آن است) هدایت کرده است، بزرگ دارید و تا اینکه از او سپاسگزاری کنید».

    (سرود جشن رمضان: الله اکبر الله اکبر الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و لله الحمد، برای انجام این فرمان خداوند می¬باشد.)

    «وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌصلی أُجِیبُ دَعوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِصلی فَلیَستَجِیبُوا لِی وَ لیُؤمِنُوا بِی لَعَلَّهُم یَرشُدُونَ» (البقره/۱۸۶) یعنی: «و هنگامی که بندگانم از تو درباره من می¬پرسند (که من نزدیکم یا دور؟ بگو:) من نزدیکم و دعا دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، پاسخ می¬گویم (و نیاز او را برآورده می¬سازم). پس آنان نیز دعوت مرا (با ایمان و عباداتی همچون نماز و روزه و زکات) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند (و با نور ایمان به مقصد برسند)».

    هیچ زبانی توان وصف زیبایی و شیوایی این چند آیه قرآن کریم را ندارد، نه دعوتگران و نه عالمان. تنها یک نفر می¬تواند آن را وصف نماید که او نیز محبوب خداوند، حضرت محمد(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬باشد. پس با هم نگاهی به گلزار گفته¬های شیرین و ناب ایشان بیندازیم. پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) هرگاه رمضان می¬آمد بسیار شادمان می¬شد و می¬فرمود:

«أِذَا جَآءَ رَمَضَانُ فَتِّحَت أَبوَابُ الجَنَّهِ وَ غُلِّقَت أَبوَابُ النَّارِ وَ صُفِّدَتِ الشَّیَاطِینُ» (بخاری و مسلم) یعنی: «آنگاه که رمضان می¬آید دروازه¬های رمضان باز شده و دروازه¬های دوزخ بسته می¬شوند و شیاطین نیز زنجیر می¬شوند».

همچنین می¬فرمود: «أتَاکُم شَهرَ رَمَضَانِ، شَهرٌ مُبَارَکٌ فَرَضَ اللهُ عَلَیکُم صِیامَهُ، تُفَتِّحُ فِیهِ أَبوَابَ السَّمَآء وَ تُغَلَّقُ فِیهِ أَبوَاب الجَحِیم وَ تُغَلُّ فِیهِ مَرَدَه الشَّیَاطِین، فِیهِ لَیلَهٌ خَیرٌ مِن أَلفِ شَهر مَن حُرِمَ خَیرَهَا فَقَد حُرِمَ» (رواه النّسائی و البهقی ۹۸/۲ من الترغیب و الترهیب للحافظ المنذری). یعنی: «ماه رمضان رسید، حقیقتاً ماهی خجسته است، خدای بزرگ روزه را در آن واجب کرده است و درهای آسمان در آن باز می¬شوند و درهای دوزخ بسته می¬شوند و شیاطین در آن در غل و زنجیر کشیده می¬شوند و در آن شبی است که از هزار ماه بهتر است و بهشتی که حاوی نعماتی است که  نه چشم دیده است و نه گوش شنیده است».

همچنین پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬فرماید: «و ینادی فیه ملک یا باغی الخیر أبشر یا باغی الشر أقصر حتی ینقضی رمضان» (رواه احمدو النسائی و سند جید) یعنی: «فرشته¬ای بانگ می¬دهد که ای نیکوکار مژده بر تو باد و ای بدکردار دستت بشکند… تا رمضان به پایان می¬رسد». بدکردار کسی است که مردم را به کارهای بیهوده سرگرم می¬کند. متاسفانه الان اغلب شبکه¬های تلویزیونی، بیشتر برنامه¬های غیرمفید را در این ماه پخش می¬کنند تا اینکه بینندگان خود را از یاد خدا غافل نمایند. مردم در چشم انتظار رمضان می¬نشینند تا سریال¬های جدید رمضانی تماشا کنند و این ماه مبارک را که تنها یک شب آن از هزار ماه برتر است، با تماشای سریالهای غیرمفید و بیهوده سر می¬کنند.

ابوهریره(رضی الله عنه) روایت می¬کند که پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬فرمود: «الصَّلَاهُ الخَمسُ وَ الجُمعَهُ إِلیَ الجُمعَهِ کَفَّارَهٌ لِمَا بَینَهُنَّ مَا لَم تُغشَ الکبَائِرُ وَ رَمَضَانُ إِلَی رَمَضَانَ مُکَفِّرَاتٌ لِمَا بَینَهُنَّ مَا اجتُنِبَتِ الکَبَائِر» (مسلم) یعنی: «نمازهای پنجگانه و نماز جمعه تا جمعه دیگر، کفاره گناهان میان دو جمعه می¬باشد، به شرط آنکه دچار گناهان کبیره نشده نباشد و رمضان تا رمضان دیگر نیز کفاره¬ی گناهان میانشان است اگر از گناهان کبیره پرهیز شده باشد».

أبوهریره می¬فرماید: پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) فرموده است: «مَن صَام رمضان إیمانًا وَاحتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ» (بخاری و مسلم) یعنی: «هر کس روزه ماه مبارک رمضان را خالصانه برای خدا بگیرد، خداوند گناهان گذشته او را می¬بخشد». خدای بزرگ در حدیثی قدسی می¬فرماید: «من در کنار گمان بنده¬ام هستم، یعنی اگر ما این ماه را روزه گرفته و چنان گمانی نسبت به خدا داشته باشیم که بعد از این ماه ما را پاک کرده و می¬بخشاید، هیچ گناهی بر ما نخواهد ماند و ما را می¬بخشد». یعنی نسبت به خداوند حسن ظن داشته باشیم.

أبوهریره می¬فرماید، پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬فرمود: «مَن قَامَ رمضان إیمانًا وَاحتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ» (مسلم) یعنی: «هر کس در رمضان با ایمان کامل و به امید پاداش اخروی، به اقامه نماز شب بپردازد، خداوند گناهان گذشته او را می¬بخشد».

بزرگی و فضیلت این ماه چنان است که پاداش عمره¬ای در این ماه، به اندازه پاداش یک حجِ همراه پیامبر(صل الله¬وعلیه¬وسلم) می¬باشد. آنچنان که می¬فرماید: «عمره فی رمضان تقضی حجه أو حجه معی» (رواه بخاری و مسلم) یعنی: «عمره¬ای در رمضان به جای حج یا حجی همراه من می¬باشد» همراه چه کسی؟ همراه محبوبترین مخلوق خداوند، یعنی پیامبر اکرم(صل الله¬وعلیه¬وسلم) که خدای بزرگ خود او را پرورده کرده است، همانگونه که خداوند می¬فرماید: «أَلَم یَجِدکَ یَتِیمًا فَآویَ» (الضحی/۶) یعنی: «آیا خدای پروردگارت تو را یتیم نیافت و تو را پناه داد». عبادتی همچون (حج)، که هر کس آن را به جای آورد همانند کودکی خردسال که هیچ گناهی ندارد، پاک می¬گردد.

و الحمدلله رب العالمین

نویسنده: بریار مترجم: کلثوم حسن زاده                       برای مطالعه بخش اول مقاله اینجا را کلیک کنید

منابع:

قرآن کریم

تفسیر نور(مترجم) رامان و ئاسان(نویسنده)

صحیح بخاری و صحیح مسلم

فقه السنه (سید سابق)

روژوو (آزاد نجم الدین)

الشیخ کریکار (ساتی یاد)

الشیخ محمد حسان (الکلمه)

الشیخ نبیل العوضی (الفضائل)

الشیخ محمد العرفی:  HYPERLINK “http://islamqa.info” http://islamqa.info

                            HYPERLINK “http://ar.islamway.com” http://ar.islamway.com                

   HYPERLINK “http://www.dorar.net” http://www.dorar.net

 

نمایش بیشتر

کلثوم حسن زاده

@@نویسنده و مترجم و شاعر ایران - آذربایجان غربی - سردشت

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا