اصول

تفسیر و تحلیل آیه ی« فَبَشّر عِبادِالّذینَ یَستَمعونَ القَولَ…»(۲-۱)

بررسی و تحقیقی درباره ی آیه ی ((… فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه… )) سوره الزمر آیه ۱۸

خداوند متعال در قرآن مبارک سوره زمر آیه ۱۸ به بندگانش بشارت می دهد که سخنان  را گوش داده و بهترین را انتخاب نمایند .

در رابطه با عبارت (( یستعون القول)) در آیه ی مورد بحث اختلاف نظراتی بین مفسران و بزرگان دین  مشاهده می شود که  گاهی سوالات و حتی شبهاتی را به دنبال دارد :

٭ آیا معنای ((القول)) عام است یا خاص ؟

٭ آیا هر سخنی را باید گوش داد و  ((یستمعون القول)) هر گفتاری را شامل می شود؟

 ٭ آیا هر کسی می تواند به تمام سخنان گوش فرا دهد و در میانشان بهترین را انتخاب نماید ؟

 ٭ بهترین قول چه قولی است ؟

 ٭ چه کسی صاحب قول احسن است؟

 حال برای  روشن نمودن معنای آیه ی  شریفه و دستیابی به جواب سوالات بالا  به تفاسیری از اهل سنت و شیعه  و اقوال و دلایلی در  رابطه با معنای کلمه ی ((القول)) مراجعه نموده ایم تا ان شاءالله  موضوع را کمی  روشن تر  نمائیم.

قرآن کریم می فرماید :وَالَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَىٰ فَبَشِّرْ عِبَادِ و کسانی که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوی خداوند بازگشتند، بشارت از آن آنهاست؛ پس بندگان مرا بشارت ده!

الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَٰئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ همان کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می‌کنند؛ آنان کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند. [آیات ۱۷ ٫ ۱۸ سوره زمر

فی ظلال القرآن  :

طاغوت ساختاری از طغیان است . برای مبالغه به کار می رود ، همچون : ملکوت و عظموت و رحموت . بر مبالغه و ستبری دلالت دارد .

طاغوت هر که و هر چه طغیان و سرکشی کند و پای از حد و مرز خود فراتر نهد .

کسانی که از عبادت طاغوت دوری می گزینند ، از عبادت هر کسی و هر چیزی جز معبود راستین خودداری می کنند و دوری می گزینند ، این عبادت به هر نوعی و هر شکلی از انواع و اشکال عبادت باشد .

برای چنین کسانی (لهم البشری) ، بشارتی که از جهان والا صادر می گردد .

از جمله صفات این چنین کسانی این است که به سخنانی که گوش فرا می دارند ، دلهایشان زیباترین و خوب ترین آنها را بر می گزینند و جز آن را دور می اندازند …

 [تفسیر فی ظلال / سید قطب ترجمه فارسی جلد ۵]

تفسیر صفوه التفاسیر :

ابو سعود گفته است : (( طاغوت به کسی گفته می شود که به اوج طغیان و سرکشی رسیده باشد .

درباره ((فبشر عباد الذین یستمعون القول … )) خداوند متعال می فرماید :

پس به بندگان پرهیزگارم مژده بده که به تمام گفته ها و سخنان گوش فرا دهند و از مطالب نیکوی آن پیروی می کنند .

ابن عباس (رض) گفته است : منظور انسانی است که به گفته ی نیک و بد گوش می کند ، آنگاه نیک را باز می گوید و از باز گفتن بد خودداری می کند . و این تمجیدی است از جانب خدا که به آنهادیدی نافذ عطا فرموده است تا نیک و بد را تمیز دهند و وقتی گفته ای را می شنوند ، در آن می اندیشن و به آن عمل می کنند ، و بهترین  همانا گفته ی خدا و نیکوترین هدایت عبارت از هدایت محمد (ص) . [صفوه التفاسیر / محمد علی صابونی]

تفسیر انوارالقرآن :

صاحب تفسیر انوار القرآن در تفسیر این آیه آورده است : یعنی به آنان که سخن حق – از کتاب و خدا (ج) و سنت پیامبر (ص) – را می شنوند و از نیکوترین آنچه که بدان فرمان یافته اند ، پیروی می کنند و به آنچه که در آن است ، عمل می نمایند . به قولی : مراد از آنان : کسانی اند که سخنان نیک و بد را – هر دو- را می شنوند آن گاه سخن نیک را نقل کرده و به آن تکلم می کنند و خود را از سخن زشت بازداشته و به آن تکلم نمی کنند . یعنی : با شنیده های خود نقادانه برخورد می کنند  و اینانند کسانی که خداوند (ج) آنها را در دنیا و آخرت به حق رسانیده و هم اینانند صاحبان خردهای ناب و سالم .[انوار القرآن / گزیده سه تفسیر فتح القدیر شوکانی ، ابن کثیر دمشقی و تفسیر المنیر وهبهالزحیلی ]

تفسیر راستین:

شیخ عبدالرحمن بن ناصرالسعدی در تفسیر راستین در تفسیر ((فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه ))  آورده است

خداوند می فرماید: به آن بندگانم مژده بده که سخن ها را می شنوند و از بهترینش پیروی می کنند . و این شامل هر سخنی می شود . پس آنها هر سخنی را می شنوند تا آنچه را باید برگزید و آنچه را که باید از آن پرهیز کرد تشخیص دهند . بنابراین از روی خرد و درایت خویش بهترین سخن را پیروی می کنند و بهترین سخنها به طور مطلق کلام خدا و کلام پیامبرش می باشد همان طور که در این سوره در آیه ۵۵ فرموده است:

اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا …

خداوند بهترین سخن را فرو فرستاده است ؛ کتابی همگون

در این آیه نکته ای هست و آن اینکه وقتی خداوند از کسی خبر داد که مورد ستایش قرار گرفته اند و فرمود آنها سخن ها را می شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می کنند .

انگار گفته می شود که راه شناخت  بهترین سخن چیست تا متصف به صفت خردمندان باشیم و بدانیم هر کس بهترین سخن را ترجیح داد و از آن پیروی کرد از خردمندان است؟

گفته می شود آری ! بهترین سخن چیزی است که خداوند بدان تصریح کرد است :

اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا …

خداوند بهترین سخن را فرو فرستاده است ؛ کتابی همگون .[ تفسیر راستین : عبدالرحمن بن ناصر السعدی / ترجمه محمد گل گمشاد زهی]

تفسیر تربیتی قرآن:

از ویژگیهای این مومنان آن است که به سخنان گوش فرا دهند و گفته ها و استدلال های افراد را می گیرن و بعد دریچه ی دل هایشان را بر روی بهترین ها می گشایند و زیباترین و خوب ترین سخنان را بر می گزینند ، زیرا جان ها و دل هایپاک و تزکیه شده ، جز سخنان پاکیزه و گهربار چیزی را در خود نگه نمی دارند .

نسفی (رح) گوید : خداوند می خواهد که مومنان در دین نقادی کنند و خوب و خوب تر و نیک و نیک تر را از هم دیگر تشخیص دهند و جدا سازند و هرگاه دو امر واجب و سنت بر آنان عرضه شد ، واجب را برگزینند و بین مباح و سنت ، سنت را انتخاب کنند و همیشه توجه خود را به چیزهایی معطوف می دارند که به خدا نزدیک تر و دارای بیشترین پاداش است .

یا کلام آسمانی و کلام بشری را می شنوند و از کلام آسمانی پیروی می کنند یا فرمان های خدا را می شنوند و از بهترین آنها اطاعت می نمایند  مانند : قصاص و عفو و گذشت و امثال این ها …

یا به سخنان مردم گوش فرا می دهند که هم در آن ها خوب است و هم بد ، سخنان خوب را گرفته و سخنان بد و نا بهنجار را رها می کنند . [تفسیر تربیتی قرآن / انور الباز ]

تفسیر نمونه :

این آیه که به صورت یک شعار اسلامى درآمده ، آزاداندیشى مسلمانان ، و انتخابگرى آنها را در مسائل مختلف بخوبى نشان مى دهد.

نخست مى گوید: ((بندگان مرا بشارت ده )) و بعد این بندگان ویژه را به این صورت معرفى مى کند که ((آنها به سخنان این و آن بدون در نظر گرفتن گوینده و خصوصیات دیگر گوش فرا مى دهند و با نیروى عقل و خرد بهترین آنها را بر مى گزینند)) هیچگونه تعصب و لجاجتى در کار آنها نیست ، و هیچگونه محدودیتى در فکر و اندیشه آنها وجود ندارد، آنها جویاى حقند و تشنه حقیقت ، هر جا آن را بیابند با تمام وجود از آن استقبال مى کنند، و از چشمه زلال آن بى دریغ مى نوشند و سیراب مى شوند.

آنها نه تنها طالب حقند و تشنه گفتار نیک ، بلکه در میان ((خوب )) و ((خوبتر)) و ((نیکو)) و ((نیکوتر)) دومى را برمى گزینند، خلاصه آنها خواهان بهترین و برترینند.

آرى این است نشانه یک مسلمان راستین و حق طلب .

در اینکه منظور از ((قول )) در جمله ((یستمعون القول )) سخنان را مى شنوند) چیست مفسران تفسیرهاى گوناگونى دارند:

بعضى آن را به ((قرآن )) تفسیر کرده اند، و آنچه در آن از طاعات و مباحات است ، و پیروى از احسن را به معنى پیروى از طاعات مى دانند.

بعضى دیگر آن را به مطلق اوامر الهى تفسیر کرده اند خواه در قرآن باشد یا غیر قرآن .

ولى هیچگونه دلیلى بر این تفسیرهاى محدود در دست نیست بلکه ظاهر آیه هر گونه قول و سخن را شامل مى شود، بندگان با ایمان خداوند از میان تمام سخنان آن را برمى گزینند که ((احسن )) است ، و از آن تبعیت مى کنند، و در عمل خویش به کار مى بندند.

جالب اینکه قرآن در آیه فوق صاحبان ((هدایت الهى )) را منحصر در این قوم شمرده همانگونه که خردمندان را منحصر به این گروه دانسته است اشاره به اینکه این گروه مشمول هدایت ظاهر و باطنند، هدایت ظاهر از طریق عقل و خرد، و هدایت باطن از طریق نور الهى و امداد غیبى ، و این دو افتخار بزرگ بر این حقیقتجویان آزاداندیش است .[تفسیر نمونه / مکارم شیرازی]

تفسیر المیزان :

تفسیر المیزان خلاصه :

((الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدیهم الله واولئک هم اولوا الالباب )):

(همان کسانیکه به سخن گوش فرا می دهند و بهترین آن راپیروی می کنند، آنهایند که خدا هدایتشان کرده و آنان صاحبان خرد هستند)

 طاغوت یعنی هر معبود غیر خدا و هر شخص متجاوز.می فرماید کسانیکه از هر معبود غیر خدا دوری گزیده و بسوی خدای واحد بازگردند برایشان بشارت به نیکوترین جزا خواهد بود. پس صرف نفی طاغوت بدون اثبات و ایمان به خدای واحد سودی ندارد، بلکه عبادت با اخلاص دین آنست که انسان بین نفی آلهه و اثبات خدای واحد جمع نماید. در ادامه می فرماید: بندگان مرا بشارت بده ، همان کسانیکه اقوال را می شنوند و ازبهترین آنها پیروی می کنند. مراد از قول ، آن قولی است که ارتباطی با عمل داشته باشد وبهترین قول ، قولی است که آدمی را بهتر به حق برساند و برای او خیر بیشتری داشته وناصحانه تر باشد، و انسان فطرتا حسن و جمال را دوست می دارد و به سوی کمال وجمال جذب می شود و همیشه بدنبال زیباتر و احسن و اکمل می رود. لذا بندگان خدافطرتا تابع حقند و رسیدن به واقع را می طلبند و در مواجهه حق و باطل ، حق را انتخاب می کنند و در مورد حق و احق ،البته احق و احسن را بر می گزینند. و اینطور نیست که پیرو هوای نفسشان باشند و هر سخنی را بدون تفکر و تدبر رد کنند،بلکه در آن می اندیشند و اگر حق بود از آن پیروی می کنند. و اینچنین کسانی را خداوند به هدایت الهی هدایت کرده و این هدایت عبارت است از طلب حق و آمادگی برای پیروی از آن و این امر یک هدایت اجمالی است که همه هدایتهای تفصیلی به هر یک از معارف الهی در نهایت به آن منتهی می شود. و نیز فقط آنها صاحبان خرد هستند، چون عقل عبارتست از نیرویی که با آن بسوی حق راهیابی می شود و علامت داشتن عقل ، پیروی از حق است .[تفسیر المیزان / طباطبایی]

تابشی از قرآن :

نکات : طاغوت از ماده ی طغیان و بروزن فعلوت و یا فعلوت می باشد و به آنکسی اطلاق می شود که معبود و یا مطاع باشد غیر حق تعالی، یعنی آنکه خود را مطاع یا معبود قرار می دهد طغیان کرده و در در لفظ طاغوت سه چیز است که دلالت بر شدت طغیان و علو دارد :

۱- این لفظ مصدر است گویا طاغی عین طغیان است .

۲- این قبیل صیغه و بنا برای مبالغه است مانند رحموت که بر صاحب رحمت واسعه اطلاق می شود و ملکوت که بر صاحب ملک مبسوط اطلاق گردیده .

۳- قلب لام به جای عین که فعلوت بوده ، فعلوت شده است .

پس طاغوت به کسی گفته می شود که طغیان او بسیار مذموم باشد .

و از آیه استفاده می شود که تمام بشارتهای خیر و سعادت دنیا و آخرت مخصوص کسانی است که دین آنان تحقیقی باشد نه تقلیدی ، و هر گفتاری را بشنوند و تحقیق کنند و هر گفتاری را با گفتار دیگر بسنجند و بهترین آنها را پیروی کنند  ، اللهم جعلنا منهم .

ولی زمان ما بعکس شده ، اهل هدایت به کسی می گویند که از هیچ قولی خبر نداشته باشد ، و مذاهب دیگر را با مذاهب خود نسنجیده باشد ، اگر کسی برای ایشان و بیداری و هدایت ایشان کتابی بنویسد فوری دکان داران مانع می شوند و خواندن آنرا تحریم می کنند و مردم را در گمراهی و خرافات نگه می دارند . [تابشی از قرآن / برقعی]

حال که نظر برخی از مفسران را درباره معنا و تفسیر  آیه ی مورد بحث مشاهده نمودیم به نظراتی در باره عبارت ((یستمعون القول )) می پردازیم :

بعضی از بزرگان و علما بر این نظر هستند که قول در عبارت ((یستمعون القول)) عام بوده و همه ی اقوال را شامل می شود و این آیه یک شعار اسلامی بوده و نشانه ی آزاد اندیشی مسلمانان و انتخابگری آنها در مسایل مختلف می باشد  و آنان مختارند که به تمام سخنان به صورت عام گوش فرا دهند و در بین آن ها بهترین را انتخاب کنند ، می گویند که آنان به سخنان نیک و بد گوش می دهند و با نیروی عقل و خرد خویش بهترین را بر می گزینند ، و هیچ گونه محدودیتی در فکر و اندیشه آنها وجود ندارد، آنان جویای حقند و تشنه ی حقیقت .

باز می گویند : منظور از شنیدن در اینجا صرف شنیدن است و نه پذیرفتن. دقت کنید که دو مطلب است. من حرف شما را می شنوم اما مجبور به قبول نیستم.  این را می گویند یستمعون القول فیتبعون اَحْسَنه. یعنی صرف شنیدن به معنای پذیرش نیست و این حق هر کسی است که اقوال را بشنود و آنگاه با تحقیق و از روی آگاهی بهترین و زیباترین را برگزیند.

در مقابل کسانی دیگر قایل به محدودیت بوده و آن را بنا بر دلایلی که می آوریم مقید و محدود می سازند .

 می گویند : یکی‌ از استنادات‌ پاره ای از بزرگان و روشنفکران برای‌ مشروع‌ قلمداد کردن‌ اخذ معارف‌ از غیر اهل‌ ایمان‌، آیه‌ شریفه‌ زیر است‌ :

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ آیه‌ مزبور در صورتی‌ می‌تواند دلیلی‌ بر تعدّد منابع‌ معرفت‌ و یا آزادی‌ بیان‌ و طرح‌ عقاید گوناگون‌ ـ حتی‌ انحرافی‌ و غلط‌ ـ باشد که‌ :

۱-  «ال»‌ در«القول»‌، برای‌ استغراق‌ باشد که‌ در این‌ صورت‌ مفهوم‌ آیه‌ چنین‌ خواهد بود : بشارت‌ باد بر بندگانی‌ که‌ به‌ همه سخنان‌ یا سخن‌ همگان‌، (اعم‌ ازهادی‌ و گمراه‌) گوش‌ فراداده و نیکوترین‌ آنها‌ را بر می‌گزینند.

۲ ـ آیات‌ و روایات‌، دایره شمول‌ آیه فوق‌ را محدود نکرده‌ و‌، اطلاق‌ آن‌ را مقیّد به‌ سخنان‌ اهل‌ هدایت‌ و ایمان‌ نکرده‌ باشند.

امّا حقیقت چنین نیست و در این بررسی خواهیم دید که نه تنها آیات قرآن و اقوال پیامبر (ص) – بعنوان  دارنده ی ابلاغ تبیین از سوی خداوند متعال-  بلکه حتی عقل نیز چنین اجازه ای را برای شنیدن هر سخن( و یا سخن هر کس) را به هر انسان عاقل منصف نداده و آنها را به رعایت حریمهای الهی حتی در استماع سخنان دیگران فرا می خواند.

برای درک معنا و مفهوم آیه دقت به چند نکته‌ی مهم ضروری است:

الف – این بشارت به «عباد» داده شده است و نه به همگان.

عباد یعنی آنان که خدا را شناخته و به او ایمان آورده و فقط او را عبادت و بندگی می‌کنند، نه هر کس دیگری که بنده‌ی خدایان دیگر درونی (نفس) یا برونی‌ (طواغیب و بت‌ها) باشد.

 آنها اصلاً مورد بشارت حق‌تعالی به عاقبتی خوش قرار نمی‌گیرند.

 لذا در آیه‌ی قبل راجع به آنان سخن گفته است و سپس به همان‌ها بشارت داده است.

 کسانی که از عبادت طاغوت اجتناب ورزیده و به سوی خدا بر می‌گردند و نه به دیگران، اینها عبادی هستند که مورد بشارت قرار می‌گیرند. «وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُواْ الطَّغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَ أَنَابُواْ إِلىَ اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى‏ فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ»

ترجمه: و کسانى که از پرستیدن طاغوت پرهیز کردند، و به سوى خدا بازگشتند، ایشان را مژده باد! پس بندگان مرا بشارت ده * همانهایى را که به هر سخنى(مخصوص) گوش مى‏دهند پس به بهترین (وجهی) آن را پیروى مى‏کنند، آنان هستند که خدا هدایتشان کرده و آنان هستند صاحبان خرد.

ب – از معنای فوق معلوم می‌شود که معنای «یَسْتَمِعُونَ الْقَوْل‏» نیز شنیدن هر حرفی نیست. اصلاً مگر آدمی امکان و فرصتی دارد که برود هر حرفی را گوش کند و بعد بنشیند بین آنها انتخاب کند؟

 وانگهی مگر خداوند حکیم به بندگان خود امر می‌نماید که بروید عمر خود را تلف کنید و هر حرفی را بشنوید ؟ ! فرضاً شنیدید، از کجا می‌خواهید بدانید که کدام «احسن» است. اگر عقل و علم انسان این قدر کامل بود که خود همه چیز را می‌دانست و حتی می‌توانست بین سخنان همه‌ی دانشمندان و افراد داوری کند که دیگر نیازی به هدایت نداشت.

 فرض بفرمایید لازم باشد فردی عامی  برای هدایت شدن برود ببیند افلاطون و ارسطو در گذشته چه گفته‌اند و بودا ، مارکس ، هگل ، رورتی و ژان پل سارت چه گفته‌اند یا حکمای قدیم و معاصر اسلام مثل بوعلی و فارابی و … ، چه گفته و می‌گویند، بعد خودش بنشیند و داوری کند که کدام «احسن» گفته‌اند؟!

پس بدیهی است که خداوند حکیم که انبیا را برای هدایت بشر گسیل داشته و به آنها وحی نازل نموده ، پس از ختم نبوت و ارسال وحی ،  به بندگانش نمی‌فرماید که بروید همه‌ی حرف‌ها را بشنوید، بعد خودتان داوری و انتخاب کنید!

 اساساً خداوند متعال از هر کار لغو، عبث و بیهوده‌ای پرهیز داده است، چرا که مانع رشد و تکامل می‌گردد.

لذا می‌فرماید: برخی مشتری حرف مفت هستند. حرف باطل می‌زنند و حرف باطل می‌شنوند تا مردم را گمراه کنند و آنها را به عذاب خفت‌بار وعده داده است.

وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ [لقمان/ ۶] و بعضی از مردم سخنان بیهوده را می‌خرند تا مردم را از روی نادانی، از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را به استهزا گیرند؛ برای آنان عذابی خوارکننده است!

ج – باید دقت شود که انتخاب «احسن» یعنی انتخاب بین خوب و خوب‌تر، زیبا و زیباتر و انتخاب بین حق و احق.

 پس معنای آیه، توصیف بندگان موحد خداوند متعال است که بین حق و احق، احق را می‌پسندند و بین زیبا و زیباتر، زیباتر را می‌پسندند و بین «حَسَن» و «اَحسَن»، از احسن تبعیت می‌کنند.‌

به عنوان مثال اگر به وی گفته شد می‌توانی و مجاز هستی که قصاص کنی و نیز می‌توانی ببخشی، بخشش را انتخاب می‌کنند [مگر آن که در شرایطی باشند که قصاص احسن باشد] – یا اگر گفته شد می‌توانی دو یا ده‌ها بار به عمره روی و می‌توانی یک بار که رفتی بسنده کنی و وجه آن را برای مستمندان هزینه‌ کنی، دومی را انتخاب می‌کند که «احسن» است.

 موحدین و مؤمنین همیشه «احسن» را انتخاب می‌کنند. از مجموع‌ آیات و روایات‌ در می‌یابیم‌ که‌ « القول ‌» در آیه‌ مورد بحث‌، عام‌ نبوده‌ و مقصود آن‌ سخن‌ حق‌ (کلام‌ خداوند و احادیث پیامبربزرگوار(ص) است‌.

اگر ادلّه‌ دیگری‌ یافت‌ شوند که‌ گوش‌ فرا دادن‌ به‌ سخنان‌ باطل‌ را مجاز نشمرند، آن‌گاه‌ باید آن‌ ادله‌ را مخصّص‌ آیه‌ مورد بحث‌ دانست‌ و از عمومیّت‌ آن‌ دست‌ برداشت‌.

با مراجعه‌ به‌ آیات‌ و روایات‌ روشن‌ می‌شود که‌ مخصّص‌های‌ متعدّدی‌ برای‌ آیه‌ مورد بحث‌ وجود دارد و نمی‌توان‌ به‌ عموم‌ آن‌ تمسّک‌ نمود و چنین‌ نتیجه‌ گرفت‌ که‌ قرآن‌ توصیه‌ به‌ شنیدن‌ هر سخنی‌ اعم‌ از حق‌ و باطل‌ و سپس‌ گزینش‌ حق‌ نموده‌ است‌…

تحقیق : یونس سلیمان زاده – ناچیت- بوکان

ادامه دارد

نمایش بیشتر

یونس سلیمان زاده

استان آذربایجان غربی- بوکان نویسنده و مترجم فعال و دعوتگر دینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا