حکم شرعی پرداخت زکات در ایام کرونا ، به وزارت بهداشت
نویسنده: دکتر احمد الریسونی
چندی پیش از يکی از کشورهای عربی سؤالی اورژانسی مبنی بر پرداخت زکات برای این جانب آمد…
شرح سؤال:
انجمن ما در چهارچوب تلاش های دولت و نهادهای مدنی برای مبارزه با ویروس جدید کرونا و آثار مرگ بار آن، در حال اجرای پروژه‌هایی است که یکی از آن ها همکاری وزارت بهداشت از طریق تهیه وعده‌های غذایی مناسبی است برای پزشکان و پیراپزشکانی که در بیمارستانهای مخصوص پذیرش بیماران کرونایی کشیک بوده و پس از یک هفته از بیمارستان خارج شده و برای گذراندن دور قرنطینه به هتلی می‌روند…
حال سؤال برخی از خیرین آن است که آیا پرداخت زکات به چنین جاهایی صحیح است؟ آیا پرداخت زکات به منظور کمک به پروژه ها و طرح‌هایی که وزارت بهداشت را به ستوه درآورده و هزینه‌های سرسام آوری را بدان تحمیل نموده و موجب کاستی‌هایی در تجهیزات پزشکی و… شده، درست است یا خیر ؟ آیا همکاری وزارت بهداشت و دادن زکات به ویژه در ایام بیماری ویروس کرونا، از قبیل حفظ جان (که یکی از ضروریات پن جگانه است) محسوب نمی شود و آیا پرداخت زکات به آن صحیح است یا خیر؟
پاسخ :
خداوند کسانی که سزاوار دریافت زکات هستند را بصورت مشخص در آیه ۶٠ سوره توبه بیان نموده است آنجا که می‌فرماید: (إِنَّمَا ٱلصَّدَقَـٰتُ لِلۡفُقَرَاۤءِ وَٱلۡمَسَـٰكِینِ وَٱلۡعَـٰمِلِینَ عَلَیۡهَا وَٱلۡمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمۡ وَفِی ٱلرِّقَابِ وَٱلۡغَـٰرِمِینَ وَفِی سَبِیلِ ٱللَّهِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِیلِۖ فَرِیضَةࣰ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِیمٌ حَكِیمࣱ)
“زکات مخصوص مستمندان، بیچارگان، گردآورندگان آن، کسانی که جلب محبّتشان (برای پذیرش اسلام و سودگرفتن از خدمت و یاریشان به اسلام چشم داشته) می‌شود، (آزادی) بندگان، (پرداخت بدهی) بدهکاران، (صرف) در راه (تقویت آئین) خدا، و واماندگان در راه (و مسافران درمانده و دورافتاده از مال و منال و خانه و کاشانه) می‌باشد. این یک فریضه‌ی مهمّ الهی است (که جهت مصلحت بندگان خدا مقرّر شده است) و خدا دانا (به مصالح آفریدگان) و حکیم (در وضع قوانین) است”
گروهی از محدثين از ابن عباس روايت كرده‌اند، كه چون پيامبر صلی الله عليه و سلم معاذ بن جبل را به يمن فرستاد به او فرمود:
” إنك تأتي قوما أهل كتاب، فادعهم إلى شهادة أن لا إله إلا الله وأني رسول الله، فإن هم أطاعوا لذلك، فأعلمهم أن الله عزوجل افترض عليهم خمس صلوات في كل يوم وليلة، فإن هم أطاعوا لذلك فأعلمهم أن الله تعالى افترض عليهم صدقة في أموالهم، تؤخذ من أغنيائهم وترد إلى فقرائهم، فإن هم أطاعوا لذلك فإياك وكرائم أموالهم، واتق دعوة المظلوم، فإنه ليس بينها و بين الله حجاب”
[همانا تو به ميان قومی می‌روی كه اهل كتاب هستند، نخست آنان را به گفتن و پذيرش “اشهد ان لااله الا الله‌و اشهد ان محمدا رسول الله“ فرابخوان، اگر آن را پذيرفتند، پس آنان را آگاه كن كه خداوند در شبانه روز، پنج نماز برايشان واجب كرده است. اگر آن را هم پذيرفتند، ایشان را آگاه كن كه خداوند پرداخت زكات اموال را نيز بر آنان واجب‌كرده است، كه بايستی از ثروتمندان آنان گرفته شود و به فقيران و نيازمندانشان داده شود، اگر آن را نيز پذيرفتند، بر حذر باش از اينكه گرانبهاترين اموالشان را بعنوان زكات بگيری (اين كار را مكن) و از دعای مظلوم پرهيز كن چون بين خدا و استجابت دعای مظلوم، پرده‌ای وجود ندارد]
پرداخت زکات به جز اصناف مذکور در قرآن، ضایع کردن حقوق آنها محسوب شده و جایز نیست , زیرا اصناف مذکور در قرآن، از پزشکان و همکاران آنان و طرح‌هایی که وزرات بهداشت اجرا می‌کند، مستحق‌تر هستند و کسی که می‌خواهد برای وزارت بهداشت و کادر درمانی آن کاری کند، باید از اموال غیر زکات هزینه کند…
اگر چه فعالیت‌های جهانی و مراکز عمومی و اعلام بسیج همگانی بر ضد ویروس کرونا امری پسندیده است اما نه به حساب زکاتی که حق مشروع نیازمندان و محرواینی است که این ایام،از کادر پزشکان رنج و محنت بیشتری نیز تحمل می‌کنند.
ترجمه: عبدالرحیم کاکه‌مم
