عزیزان؛ آیا می‌دانید یکی از بدبختی هایی که ما مسلمانان داریم چیست؟! این است که در مسئله ای که در آن اختلاف نظر وجود دارد، نظری را برمی گزینیم و آن را برای خود حجتی قاطع قرار می‌دهیم و هر کس رأی غیر از رأی ما داشته باشد، آن شخص را کافر یا فاسق دانسته و یا از اهل سنت و جماعت بدور می پنداریم؛ اما اگر دقت کنیم، حقیقت به گونه‌ای دیگر است.
حال ببینیم نظر عالمان و موضع آنها درباره ی سرانجام اُخروی پدر و مادر پیامبر گرامی چیست؟ بدانید کدامشان اقرب الی الحق است آن را برگزینیم..
ولی یک نکته را در این جا عرض نمایم و آن هم اینکه همیشه سعی کنیم این عادت را در وجود خود نهادینه سازیم که هیچ وقت هیچ رأی و نظری را قطعی نکنیم، پس چی؟! بگو این رأی من است و نظر دیگری هم وجود دارد، احتمالاً این درست تر باشد.
درباره ی این موضوع که آیا پدر و مادر پیامبر بهشتی و یا اهل دوزخ هستند چهار نظر وجود دارد:
ن️ظریه اول: عبدالله و آمنه جهنمی هستند..
این گروه به دو حدیث استناد می‌کنند که در صحیح مسلم آمده. شخصی از پیامبر(صلی‌الله علیه و سلم) پرسید: پدر من کجاست (بهشت یا جهنم)؟ پیامبر هم در جواب او فرمود: در جهنم! آن مرد بسیار غمگین شد و گریه کرد، پیامبر هم فرمود: پدر من و پدر شما در جهنم هستند!! (اِن اَبی و اَباک فی النار)
در صحیح مسلم آمده که پیامبر(صلی‌الله علیه و سلم) از خداوند خواست تا اجازه دهد که برای مادرش طلب استغفار کند، اما خداوند اجازه نداد. این رأی کسانی است که می گویند پدر و مادر پیامبر در دوزخ هستند.
نظریه دوم: امام رازی می فرماید: والدین پیامبر بهشتی اند ؛ چرا که به هیچ دلیلی ثابت نشده که پدر و مادر پیامبر(صلی‌الله علیه و سلم) بت پرست و یا مشرک بوده اند، بلکه آنها بر دین ابراهیم مانده اند.
️نظریه سوم: اصحاب این نظریه معتقدند که خداوند پدر و مادرش را برای پیامبر(صلی‌الله علیه و سلم) زنده کرده تا به ایشان ایمان آوردهند و آنگاه دوباره می میرند و پس از زنده شدن به بهشت می روند
بعضی از علما ازجمله امام سیوطی و قرطبی، خطیب بغدادی، سهیل، محب طبری این نظریه را انتخاب نموده اند و می گویند دو حدیث مذکور در باره دوزخی بودن آن دو بزرگوار ضعیف است و نمی توان به آن استناد کرد و حجت نیست.
نظریه چهارم: که تقریباً قابل قبول تر بوده و با روح قرآن بیشتر همخوانی دارد، می پرسد: آیا برای پدر و مادر پیامبر(صلی‌الله علیه و سلم) هیچ رسول و فرستاده‌ای آمده است یا نه؟ اگر جواب مثبت باشد، می گوییم کدام پیامبر؟ جوابی در کار نیست، چرا؟ چون آنها اهل فَتره بوده اند -اهل فَتره به کسانی گفته می شود که در فاصله بین دو پیامبر حضرت عیسی(علیه السلام) و حضرت محمد(صلی الله علیه وسلم) زیسته اند – به گونه‌ای که رسالت پیامبر قبلی به آنها نرسیده باشد و رسالت پیامبر بعدی را هم دریافت نکرده اند؛ از آنجا که رسول و پیامبری برای این دو مبعوث نشده پس طبق آیه ” وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولً” و ما تا پیامبرى برنینگیزیم به عذاب نمى پردازیم. نباید به جهنم بروند.
عز بن عبدالسلام می گوید: هر پیغمبری برای قوم خودش آمده است نه برای قوم دیگری، عیسی فقط برای بنی اسرائیل فرستاده شده است، همچنان که قرآن بیان می‌دارد: «و رسولا الی بنی اسرائیل.» از آنجا که پدر و مادر پیامبر هم از قوم بنی اسرئیل نیستند، پس در نتیجه حضرت عیسی علیه السلام پیامبر آنان محسوب نمی شود .
️دکتر یوسف القرضاوی در کتاب خودش (کیف نتعامل مع السنه النبوی) این چنین بیان می دارد: باید گناه عبدالله بن عبدالمطلب چه بوده باشد تابه جهنم برود؟! در حالی که آنها اهل فَتره هستند، صحیح آن است که از اهل نجات یافته ها باشند.
ایشان این موضوع را به صورت مفصل آورده که به منظور پرهیز از اطاله کلام اذ ذکر آن می پرهیزم .
دکتر قرضاوی در ادامه از استاد خودش (شیخ محمد الغزالی) در این باره مطالبی نقل می کند و سپس به صراحت تمام احادیثی را که والدین پیامبر را جهنمی می دانند را رد می‌کند؛ چون با آیات قرآن منافات دارد؛ خداوند در سوره ی اسراء آیه ۱۵ می‌فرماید:
«وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًا»
ﻭ ﻣﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮی ﺭﺍ [ﺑﺮﺍی ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﺍﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺮﺩم] ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ، ﻋﺬﺍﺏ دهنده‌ی [ﺁﻧﺎﻥ] ﻧﺒﻮﺩهاﻳﻢ.(١۵)
در سوره ی طه آیه ۱۳۴ می‌فرماید:
«وَلَوْ أَنَّا أَهْلَکْنَاهُم بِعَذَابٍ مِّن قَبْلِهِ لَقَالُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَیْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آیَاتِکَ مِن قَبْلِ أَن نَّذِلَّ وَنَخْزَىٰ»
ﻭ ﺍﮔﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻧﺰﻭﻝ ﻗﺮﺁﻥ ﻫﻠﺎﻙ ﻣﻰ ﻛﺮﺩﻳﻢ، ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺍ! ﭼﺮﺍ ﺭﺳﻮلی ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎﺩی ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺍﺭ ﻭ ﺭﺳﻮﺍ ﺷﻮﻳﻢ، ﺁﻳﺎﺕ ﺗﻮ ﺭﺍ ﭘﻴﺮﻭی ﻛﻨﻴﻢ.(١٣۴)
در سوره ی مائده ۱۹ می‌فرماید:
«یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلَىٰ فَتْرَهٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِن بَشِیرٍ وَلَا نَذِیرٍ فَقَدْ جَاءَکُم بَشِیرٌ وَنَذِیرٌ وَاللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»
ﺍی ﺍﻫﻞ ﻛﺘﺎﺏ! بی ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻓﺘﺮﺕ ﻭ ﺧﻠﺄ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪ [ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺁﺧﺮﺕ ﺷﻤﺎﺳﺖ] ﺑﺮﺍی ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ [ﺭﻭﺯ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪﺍ] ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ: ﺑﺮﺍی ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﮋﺩﻩ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭ ﺑﻴﻢ ﺭﺳﺎﻧی ﻧﻴﺎﻣﺪ، ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻣﮋﺩﻩ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭ ﺑﻴﻢ ﺭﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺘﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺧﺪﺍ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻛﺎﺭی ﺗﻮﺍﻧﺎﺳﺖ.(١٩)
نظر راجح این است که از آنجا که برای آن دو بزرگوار هیچ پیامبری نیامده است، پس اهل فَتره محسوب می‌شوند.
قرضاوی در ادامه، قولی را از امام نووی نقل می کند که حدیث مذکور “پدر من و پدر شما در جهنم هستند!”را شرح و تاویل و توجیه کرده است .
امام نووی می فرماید: پیامبر(صلی الله علیه و سلم) صرفا به دلیل خوش اخلاقی و البته تسلی خاطر سوال کننده فرمود: “پدر من و پدر شما در جهنم هستند!”و هدفش تسلا و تسکین درد دل آن مرد بود نه اینکه پدر و مادرش جهنمی اند!
نتیجه این بحث آن است که با دلایل قرآنی که بیان شد، عذابی دچار والدین پیامبر نخواهد شد و ان شاالله همراه پیامبر و امتش به بهشت خواهند رفت .
والله اعلم
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
تهیه و تنظیم: حسین عمری – سقز
