جەهانگیر بابایی
گرینگی نوێ بوونەوەی ساڵ، لەوەدایە کە کورد، وەک گەلێکی ڕەسەن و لەمێژینە،چەندە بەوردی و هۆشیارییەو لەدەوروو بەری خۆی ڕوانیوە و هەروا بەهەوانتە بەسەر شتدا تێپەڕنەبوە. هەستی بەهەموو ئاڵ و گۆڕی پانتایی ژیان کردوە.
دیڕۆک و مێژووی نەورۆز، گەلێ کۆنە و وەک هۆڵێکی تاریک و تەڵەم وایە و ناڕوونە و ئەوەی کە لەبارەشی نووسراوە و وتراوە هەرهەمووی لێڵ و ئەنگووستە چاوە و زۆرتر بیرۆکەیە هەتا شتێکی بەڵگەدار. لەبەر ئەوەی کە گەلانێکی زۆر، خۆ بەخاوەنی نەورۆز دەزانن و ئەفسانە و هەڵبەست و خۆپێوە هەڵکێشانی زۆر بەقەبارەیەوە دیارە.
باس کردن و نووسینی ئێحساسی و لەخۆوە، سووکایەتی و نابەرپرسیاریەتی دێنێ و لەبەرچاوی خەڵک، سووک و چرووک دەبێ.
بەڵام نازانم بۆ هەموو هەرباسی مێژووی داب و نەریتەکانی دەکەن و ناپڕژێنە سەر بابەتی دەروونی و کۆمەڵایەتی و هزر و بیری نەورۆز؟ بۆ کەس بەنەشتەری فکرو بیر، بابەتەکە بن کۆڵ ناکا و هەڵی ناوەشێنێ و شکۆ و سەروەری گەلەکەی لێ دەرناکێشێ؟
ئەوەی کە کاوەی ئاسینگەر هەبوە یان ئەفسانەیە و دەسکردە، پاشایەک بەنێوی زووحاک هەبوە یان پیلانی کەسێک بوە؟ کێ هەوەڵ مەشغەڵی نەورۆزی لێدا، یان چەند ڕۆژهەڵاتناس، تەشریفیان باسی نەورۆز و داب و نەریتیان کردوە؟ کامە پاشایە، گرینگی پێداوە، یان کامە ئایینە باسی لێوە کردوە و یان بەرپرچیان داوەتەوە، هەروەها، کێ هۆنراوە و پەخشانی بەشان و شکۆی، هەڵگوتوە هەرهەموویان وەک ڕۆاڵەت و توێکڵی بابەتی نەورۆزن. هێندەوتراونەوە وەک بنێشته خۆشکەیان لێهاتوە و تام و بۆن و بەرامی لێبڕاوە.
ئێمەی کورد، بۆخۆشمان نەمان زانیوە کە بە پیلانی نەیاران، کەوتووینە داوو تەڵەو و بەلاڕێدا بردراوین و بۆ ڕاوە جشکیان بردووین و هەتا بەیانی دەهۆڵیان پێکوتاوین و بەداخەوە هەستمان بەخۆ، نەکردوە. سەرقاڵی بابەتی پڕ لەکێشەو لێڵ کراوین و لە ئامانجه بنەمادارەکەی نەورۆز، دوور خراوینەوە.
پێهەڵاگوتن و هەڵپەڕکە و گۆرانی وسروود، بەشێکی زۆرزۆر ئاسایی نەورۆزانەیە. دەتوانم بڵێم وەک گەمەو کایە و پووش و پەڵاشی لێهاتوە کە ناوەرۆک و کاکڵی ڕەسەنی نەورۆزی پێداداپۆشراوە. بەڵێ کە دەربڕینی خۆشی پێویسته بەڵام نەک ببێتە هۆی لەبیرچوونەو ونبوونی بنەمای فەلسەفەی نەورۆز! ئەوە ناخی پیلانەکەیە کە ڕواڵەت، زۆر زەق و بەرچاوکراوە و ئامانج و فەلسەفەو کاکڵ، لەبیر کراوە.
پیاوماقووڵانی کورد، بەورووژاندنی نەورۆز و سەری ساڵی هەتاوی، ویستوویانە ئاڵای ڕووحێکی نوێ، لەناو کۆمەڵگە سەما بکا. سرووشت بۆ ئەوان، هێمای بەرخۆدان و ڕاسانێکی دووبارە بوه. زستان و بەستەڵەک، ڕێ پێشاندەری گەنج و هەرزەکاری کورده. زمانی کوردی، لێوڕێژ لە هێما و پەند و ئەزموون و تابڵۆی ژیانه.
بەساڵاچوانی گەلەکەمان، بەزمانی ئاماژەو هێما و دەست ڕاداشتن، ڕێگای ژیانیان کێشاوەتەوە و هاواریان کردوە کە ئای کیژو لاوی کورد:” تەمەنی بەستەڵەک، کەم بەرە. بەرگەی هەتاو ناگرێ. ئەوەی بەگوڕەگوڕە، زوو دەبەزێ. هەرچی لەسەرسەبرانە لەسەرخێرانە. شەیتان پەلەی کرد و ملی شکا.”
نەورۆز، وەک ئێمە، زمانی نییە کە بدوێ. بەڵام تاکی وشیار، چاوی بیرو ئەزموون و عەقڵیشی کار دەکا.
مرۆڤی زانا، بۆ هەرلایەک بڕوانێ ژیان، جووڵە، هەڵسووڕو داسووڕ، ڕاسان ونەوەستان، ڕاپەڕین و بزۆزی و مانەوە دەبینێ.
سرووشت پڕە لەتوانەوە و قجوولەو سەوزایی و زیندووبوونەوە و شینایی و ڕەنگاوڕەنگی و دەنگ و مۆسیقای پەلەوەرو جۆگە و کانی و خوڕەی ئاوهەڵدێر و چاوترووکانی ئەستێرە و شۆق و لێو بەخەندەیی، خۆرو مانگ.
ئەی ئەگەر ئەوە بۆ ژیان تابڵۆو هەستیاری و هۆی لەخەو ڕاپەڕین نەبێ چییە؟
ژیانێکی کەم و پوخت وەک بەهارونەورۆز، گەلێک پەسەندتر و شیاوترە لە بەستەڵەک و سەهۆڵ و داگیرکاری.
کاک سوارە، بیرمەندی کورد، ئەو ڕازە دەدڕکێنێ کە دەبێ ڕۆڵەی کورد چۆن بێ:
“لای هەڵۆی بەرزە فڕی بەرزە مژی
چۆن بژی شەرته نەوەک چەندە بژی”
کوردی ڕەسەن، دەبێ فێر بێ کەچۆن دژی نەهامەتی و تەنگ و چەڵەمە، بۆەستێتەوە. هەڵم و تارمایی ژیانی بڕەوێنێ. خۆی نەدۆڕێنێ. ژیان هەرئەوڕۆ نییە داهاتووشی بەدوو دایە.
ئەو زستانە و هەزارانی دیکەش، دێن و دەڕۆن و ڕووڕەشی نەبێ پێی نامێنێ.
هیوا و متمانە بەخۆبوون، بەهێز ترین هەوێن و چەکی ژیانە. نەورۆز، ئەوەمان پێدەڵێ کە، هەتا سەهۆڵ و بەستەڵکی ژیانت نەتەقێنی، چاوت بە بەهارو و هەتاو وسەوزایی و سەماو ئارامی ناکەوێ.
جەهانگیربابایی ، سەردەشت، نەورۆزی 402 هەتاوی
