چکیده ای از احکام حج بانوان

” احکامی پیرامون حجِّ بانوان “

ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر فان الله غنی عن العالمین
(آل عمران: ۹۷)

“و حج این خانه، واجب الهی بر کسانی که توانایی برای رفتن بدان جا را دارند(چه زن و چه مرد)و هرکس کفر ورزد به خود زیان رسانده نه به خدا، چه الله از همه جهانیان بی نیاز است”

حج در لغت به معنای زیاد قصد کردن کسی که تعظیمش می کنی .

در اصطلاح شرع به مجموعه اعمالی مخصوص مانند : طواف، سعی، وقوف در عرفه و سایر مناسک.

حج؛ یکی از پنج پایەای است که دین اسلام بر آن بنا شده است و اصل در واجب بودن آن؛ کتاب، سنت و اجماع است.
حکم حج:
حج طبق آیه فوق بر هر زن و مرد مسلمان توانا فرض است.

شرط واجب بودن حج:
حج بر هر مسلمان عاقل بالغ آزاده توانا بر ایاب و ذهاب و هزینه های آن، واجب است و در آن خلافی در بین علما نیست.
ولی کودک و دیوانه مکلف به انجام حج نیستند همچنین حج بر کسی که برای انجام آن توانایی مالی نداشته باشد واجب نیست .

* فقها بر این مسئله اجماع دارند که حج واجب تکرار نمی شود و یک مرتبه در طول عمر کافی است؛ مگر اینکه شخصی بر خود نذر کند که در این صورت وفای به نذز واجب است و افزون بر آن تطوع است.

٭ حج زن:

برای زنی که به سن یائسگی رسیده جایز است بدون همراهی محرم به سفر حج برود و بنابر یکی از دو قول امام احمد جایز است با کسی همسفر شود که او را امین می داند.
اگر زنی بخواهد به حج عمره برود حکم آن مانند گرفتن روزه سنت است که باید از شوهرش اجازه بگیرد ؛ البته شوهر نباید زنش را از انجام حج واجب منع کند بویژه اگر شرایط آن فراهم شده باشد و همراه محرم باشد؛ چنان که نمی توان او را از نماز و روزه واجب منع نماید .

* اگر زن احرام به حج واجب یا عمره واجب گرفت و لو اینکه منذور باشد، برای شوهرش جایز نیست او را از رفتن به حج باز داشته و یا وادار به شکستن احرام کند و این نظر اکثر اهل علم است.

حج واجب با شروع به آن، فرض عین می گردد و مانند نماز واجب است که با تکبیر تحریم در اول وقت آن، واجب می گردد.

٭ همسفر بودن محرم برای زن در حج

محرم زن عبارت است از شوهر ، پدر ، پسر و برادر .
محرم یا نسبی است یا رضاعی.

نکته *
اگر در راه رفتن به حج ، محرم فوت کرد باید آن خانم مسلمان عازم حج برگردد، زیرا سفرش بدون محرم برای وی جایز نیست؛ البته  سفر او با جماعتی از زنان یا همراه یک زن حُرِّ موردِ اعتماد بنا بر قول امام شافعی جایز است.

لباس زن در حج:

برای زن جایز است که با هر رنگ از لباس و نیز لباس محلی خود مادام که شرعی باشد، احرام ببندد.

زن در حالت احرام می تواند پیراهن ، روپوش، زیر شلوار، مقنعه و کفش بپوشد.

 در ضمن هر کاری که رسول خدا (ص) در باره شخص محرم دستور داده شامل مردان و زنان می شود و  استثنای لباس برای زنان به خاطر ستر عورت آنان بوده زیرا تمام بدن زن بجز صورت و کف دست های او حکم عورت را دارد .

پس زن حاجی هر لباسی که میل دارد از قبیل انواع لباس های رنگارنگ یا ابریشم یا زیورآلات یا زیر شلوارها یا پیراهن ها یا کفش ها یا انواع مقنعه ها را می تواند بپوشد .

حکم جماع شوهر با همسر خود در حج

در صورتی که زن مجبور به انجام حج شود هیچ حکمی به عملش  تعلق نمی گیرد و چنانچه مقاربت شوهر با زنش باعث فاسد شدن حج او شود برای جبران آن باید خون شتری را بریزد  زیرا از شوهرش اطاعت کرده است .

دم: کفاره ای است که به واسطه جماع واجب می شود و در صورت اکراه زن چیزی بر او واجب نیست .چنانچه در ابطال روزه با جماع چیزی بر او واجب نیست .

حکم قاعدگی زنان در حج

زنی که احرام به عمره بسته اگر قبل از طواف عمره دچار قاعدگی گردد نمی تواند طواف کند ، چون طواف بیت الله مانند نماز است در حالی که زن از داخل شدن به مسجدالحرام ممنوع بوده و مادام طواف نکرده برایش ممکن نیست احرام خود را بشکند بنابراین اگر ترس از دست دادن حج را داشت از همان لحظه نیت احرام به حج را می آورد .(امام مالک و امام شافعی و اوزاعی و بسیاری از اهل علم بر این نظریه اند).

* زن مستحاضەای که خون وی قطع نمی شود طواف انجام می دهد و به اتفاق علما فدیه ای بر او نیست.

حضرت عایشه رضی الله عنها گوید: (رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم به نزد من آمد در حالی که من گریه می کردم ، فرمود قاعده شده ای ؟ گفتم بله . فرمود : این امری است که خداوند بر دختران آدم فرض کرده است پس هر آنچه حجاج انجام می دهند تو نیز آن را انجام بده جز این که تا غسل نکرده ای نباید طواف کنی. روایت از مسلم

حج زن به نیابت از والدین یا دیگری

جایز است انسان به نیابت از مادر یا پدرش که از انجام فریضه حج به خاطر مریضی، یا پیری ناتوان ماندەاند یا تاب تحمل مشقات سفر را ندارند، حج کند.

ولی زن مسلمان مادامی که قدرت انجام اعمال حج را داشته باشد جایز نیست کسی به نیابت از وی حج کند ؛ البته جایز است مرد به نیابت از مرد و زن ، و زن به نیابت از زن و مرد مناسک و اعمال حج را انجام دهند.

* مستحب است زن مسلمان هرگاه استطاعت داشتە باشد به جای والدینی که فوت کردەاند حج را انجام دهد ؛ ولی مادامی که زن خودش حج نکرده باشد جایز نیست برای غیر خودش حج انجام دهد، پس خودش بایستی اول حج را به جا آورده باشد بعد به نیابت از دیگری حج انجام دهد .
از عبدالله بن عباس روایت شده که: رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم شنید مردی می گفت : لبیک عن شبرمه. یعنی به جای شبرمه احرام می بندم. آن حضرت پرسیدند: شبرمه کیست؟ عرض کرد یکی از خویشاوندان من است. فرمودند: تا کنون خودت حج رفته ای؟ عرض کرد: خیر،  پس فرمودند: این بار برای خودت حج کن سپس برای شبرمه حج انجام بده . “ابوداود و ابن ماجه”

حکم استفاده از مواد خوشبو در حج

استفاده از مواد خوشبو قبل از احرام جایز است. به دلیل حدیث عایشه رضی الله عنها که گوید: “ما با رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم به طرف مکه عازم شدیم و پیشانی های خود را هنگام احرام با مشک معطر می کردیم و هنگام عرق کردن مشک بر صورت هایمان سرازیر می شد پیامبر آن را مشاهده می کرد و ما را از آن نهی نمی کرد . ” روایت از احمد و ابو داود”

تهیه :  بیان عزیزی -پاوه

برگرفته از کتاب فقه جامع بانوان .تالیف محمد محمد عویضه