آموز‌ه های سوره کهف

حسن محمدی آذر

سوره کهف به ما می‌آموزد هرگاه بلا و مصیبت به اوج خود رسید و  شرایط سخت شد و مشکلات بر سر ما سایه انداخت و آزمونها رو به فزونی گذاشت در این موقع انسان مسلمان نیاز به ملجا و پناگاهی امن دارد تا او را از این بلایا و مصائب حفظ نماید همچنان‌ که آن دسته از مردان مومن ( اصحاب کهف ) زمانی که عرصه بر آنها تنگ شد به غاری پناه بردند‌

سوره کهف به ما می‌آموزد وقتی که بلایا شدت و حدت گرفت در این هنگام انسان مومن باید اوایل سوره کهف را تلاوت کند همانطور که با حدیثی که امام مسلم روایت کرده است این امر ثابث شده است.

سوره کهف به ما می‌آموزد اگر در روی زمین تاریکی شبهات و شهوات همه جا را فرا گرفت در این موقع فرد مسلمان نیاز به نور و روشنایی دارد چنان‌ که پیامبر فرموده است ” هر کس سوره کهف را تلاوت کند نوری از این جمعه تا جمعه دیگر به او روشنایی می‌بخشد‌.

این سوره در‌حالی در مکه نازل شد که اذیت و آزار مشرکان بر پیامبر صلی الله علیه وسلم و بلا بر یارانش شدت گرفته بود.

سوره کهف نیز مانند سوره یوسف به ما می‌آموزد که داستان این سوره چه قدر در تربیت ایمانی و الگو‌پذیری دینی اثر می‌گذارد ‌لذا مشاهده می‌کنیم بیشتر جاهای سوره کهف قصص و داستان است مانند داستان اصحاب کهف، داستان صاحب دو‌باغ، داستان حضرت موسی و حضرت خضر و داستان ذو القرنین.

سوره کهف به ما می‌آموزد که قرآن یکی از بزرگترین نعمت هاست و این نعمت بزرگ سزاوار شکر و سپاسگزاری است خدای متعال در اول سوره می‌فرماید: ” الحمد لله الذی انزل علی عبده الکتب ” ( ستایش مخصوص خدایی است که قرآن را بر بنده‌اش نازل فرمود ) پس قرآن همان نوری است که انسان را از بلا و فتنه ها مصون می‌دارد.

سوره کهف به ما می‌آموزد که قرآن میزان و ترازو است و همه افکار ،اعتقادات، اعمال، و اخلاق انسان بوسیله آن سنجیده می‌شود. خداوند سبحان می‌فرماید: ” ولم یجعل له عوجا# قیما ”
( در قرآن هیچ نقص و کجی ننهاد و آن را راست و بدون اختلاف و تناقض قرار داد )

سوره کهف به ما می‌آموزد که به خاطر کفر و گمراهی کافران و گمراهان غصه و اندوه شدید نداشته باشیم و تاسف نخوریم.
” فلعلک باخع نفسک علی آثارهم ان‌لم یومنوا بهذا‌الحدیث  اسفا ” ( پس بیم آن می‌رود از این که امت تو به این حدیث ( قرآن ) ایمان نمی‌آورند از شدت حرص و اندوه جان عزیزت را از دست بدهی ). زیرا خدوند زندگی دنیوی را مایه امتحان قرار داده است‌.

سوره کهف به ما می‌آموزد که ” ان الدنیا حلوه خضره، و ان الله مستخلفکم فیها ، فلینطر کیف تعلمون، فاتقوا الدنیا و اتقوا النساء ” (  دنیا شیرین ودلپذیر است خدا شما را در آن قرار داده است نیک بنگرید چگونه عمل می‌کنید از دنیا و زنان بپرهیزید).
خدای متعال می‌فرماید: ” انا جعلنا ما علی الارض زینه لها لنبلوهم ایهم احسن عملا ” ( ما آن چه را روی زمین است زینت آن قرار داده‌ایم تا بیازماییم که کدامشان بهتر عمل می‌کنند ).

سوره کهف به ما می‌آموزد که انسان مومن دچار بلا و مصیبت می‌شود تا میزان صبر و شکر او مورد امتحان واقع شود. مثلا در داستان اصحاب کهف صبر و تحمل آزمون شده است.
و در داستان دو بستان شکر مد نظر می‌باشد.
و داستان حضرت موسی و خضر از مصادیق آزمایش صبر است و داستان ذو‌القرنین هم از موارد امتحان شکر می‌باشد.

سوره کهف به ما می‌آموزد که قضیه‌ی اصحاب کهف در برابر قدرت آفرینش خداوند امری عجیب و شگفت انگیز نیست. ” ام حسبت ان اصحاب الکهف و الرقیم کانوا من آیاتنا عجبا “( آیا گمان برده‌ای که اصحاب کهف و کتیبه ای که نام‌ آن اصحاب بر آن نوشته شده است از امر شگفت ماست ).
چه انسان نسبت به هر چیزی که به آن عادت نکرده باشد و طبق معلومات او جاری نشود تعجب می‌کند و گرنه آفرینش آسمان، زمین وآراستن آن سپس خشک و بی گیاه و علف قرار دادن زمین ، یک امر شگفت انگیز است داستان اصحاب کهف به تنهایی در میان آیات و نشانه های دیگر شگفت و عجیب نیست.

سوره کهف به ما می‌آموزد که مبارزه بین حق و باطل یک مبارزه تاریخی است. و این جوانان در میان جامعه جاهل و شرک آلود مانند جامعه مکه قرار گرفته بودند.

این سوره به ما می‌آموزد که اولین اقدام برای دفع فتنه و بلا این است که انسان در چنین شرایطی به وسیله دعا به خدا پناه ببرد: ” فقالوا ربنا آتنا من لدنک رحمه و هیئ لنا من امرنا رشدا ” ( بار الها تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا کن و بر ما وسیله رشد و هدایت کامل مهیا بفرما ).

سوره کهف به ما می‌آموزد که هر کس به سوی خدا روی آورد خداوند نیز از او اقبال می‌نماید  و اسباب هدایت او را فراهم می‌کند.” نحن نقص علیک نباهم بالحق انهم فتیه امنوا بربهم و زدناهم هدی ” ( ما داستان آنها را به حق و راستی برای تو بازگو می‌کنیم اینان جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایت آنها افزودیم ).

پس هر کس از دنیا و فتنه آن اعراض نماید و به سوی خدا روی آورد خداوند تمام خوبیها را به او می‌دهد.

سوره کهف به ما می‌آموزد که انسان مومن همواره در میدان معرکه و مبارزه با باطل و مواجهه با شرک است و به همراه هدایت نیاز به آرامش قلب دارد هدایت نیز محتاج به آرامش قلب ،طمانینه و شهامت می‌باشد.
لذا خداوند متعال در مورد پیامبرش می‌فرماید : ” اذهما فی الغار اذ یقول لصاحبه لا تحزن ان الله معنا فانزل‌الله سکینته علیه و ایده بجنود لم تروها و جعل کلمه الذین کفروا السفلی و کلمه الله هی العلیا و‌الله عزیز حکیم” ( آن گاه که با رفیق و همسفرش در غار بودند و وقتی که به همراهش می‌گفت اندوهگین  مباش خدا با ماست پس خدا وقار و آرامش را  بر قلبش نازل فرمود و به وسلیه لشکریانی غیبی که شما آنها را ندیدید او را مدد فرمود و ندایای کافران را پست گردانید و ندای خداست که بلند مرتبه است همانا خداوند غالب و حکیم است ).

سوره کهف به ما حقیقت دنیا و حقیقت
آزمون آن را می‌آموزد. خدای متعال در این رابطه می‌فرماید : ” انا جعلنا ما علی الارض زینه لها و لنبلونکم ایهم احسن عملا ” ( ما آن چه را روی زمین است زینت آن قرار داده‌ایم تا بیازماییم که کدامشان بهتر عمل می‌کنند ). و همچنین می‌فرماید : ”  و انا لجاعلون ما
علیها صعیدا جرزا ” ( سرانجام ما هر چه بر روی زمین است ویرانه و فنا می‌گردانیم و زمین را به بی گیاه و علف تبدیل می‌کنیم
به هر کس این بینش داده شود هرگز در فتنه دنیا نمی‌افتد این همان بصیرت و بینشی بود که به همراه جوانان غار‌ بود
آنها کسانی بودند که دنیا و زینت آن فریبشان نداد و به خاطر خدا آن را در خود خشکاندند به همین دلیل زینت دنیا در سه موضع در این سوره تکرار شده است.

سوره کهف به ما می‌آموزد که لازم است که انسان مومن تسلیم شرایط نشود بلکه باید تحقیق کند و دنبال راه حل باشد چرا که چنین نبود که آن جوانان در مقابل شرایط حاکم در زمان خود بدون اقدام و بذل جهد و تلاش دست روی دست بگذارند‌.

و بالاخره سوره کهف به ما می‌آموزد که
رفیق صالح و کتاب راهنما بر کناره گیری از باطل کمک می‌کند‌. ” ام حسبت ان اصحاب الکهف و‌الرقیم کانوا من آیاتنا عجبا ” ( آیا تو گمان کردی که اصحاب کهف و رقیم از آیات و نشانه های شگفت و عجیب ماست ) رقیم همان کتاب است.

منبع : یومیات قرآنیه

مترجم: حسن محمدی‌آذر