درسهای تربیتی حج را چگونه در خانواده هایمان پیاده نماییم؟
مسافرت ایمانی حج، سفری خوش آیند و شگفت انگیز است.
حج سفریست تربیتی، ایمانی و روحی که با احساسات و شعور آدمی آمیخته میشود؛ و پس از انجام مناسک آن همانند روز تولدش (در صورت استیفای حقوق الناس) در حالی بر خواهد گشت که خداوند از گناهان وی گذشت نموده و او را مورد عفو خویش قرار میدهد.
این مسافرت پر بار تنها و تنها در صورت استطاعت مالی، روحی!، و جسمی ممکن خواهد شد و چه بسیارند کسانی که توانایی جسمی و روحی دارند اما در حسرت سرگردانی در این دایره! و عشق به این خانه محبوب میسوزند و منتظر لطف و عنایت مالکِ رزّاق دست به دعا و رو به قبله تمنای وصال میکند…
اگر “حج” با قدرت و توانایی شروع و از مرحله فروتنی، همزیستی و دگرپذیری میگذرد و حاجی را به تولدی دوباره میرساند؛ ازدواج و تشکیل خانواده نیز چنین مراحلی را برای انسان بوجود خواهد آورد.
حج سفریست تربیتی و اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی
حج درسهای تربیتی بسیاری در بر دارد که با هم برخی از آنها را مرور میکنیم تا برای زندگی خانوادگی ما راهنما و راهگشایی باشند بخصوص که اینک در این ایام فرخنده قرار گرفتهایم.
۱-تحمل مسئولیت
همچنانکه خداوند به حج مشروعیت بخشیده، ازدواج را نیز یکی از شعایر دینی خود قرار داده است و کما اینکه توانایی آغازگر حج میباشد؛
(وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا) آلعمران/۹۷
{و برای خدا، حج خانه (کعبه) بر مردم واجب است،(البته) کسانی که توانایی رفتن به سوی آن دارند.}
توانایی آغازگر ازدواج نیز میباشد:
(حَدَّثَنَا عَبْدَانُ ، عَنْ أَبِی حَمْزَهَ ، عَنِ الْأَعْمَشِ ، عَنْ إِبْرَاهِیمَ ، عَنْ عَلْقَمَهَ ، قَالَ : بَیْنَا أَنَا أَمْشِی مَعَ عَبْدِ اللَّهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، فَقَالَ : کُنَّا مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: ” مَنِ اسْتَطَاعَ الْبَاءَهَ فَلْیَتَزَوَّجْ ؛ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ، وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَعَلَیْهِ بِالصَّوْمِ ؛ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ )بخاری/۱۹۰۵
{ابن مسعود میگوید که همراه رسول الله صلی الله علیه و سلم بودیم و ایشان فرمودند: اگر کسی توانایی ازدواج را دارد، بایستی تشکیل خانواده دهد؛ زیرا ازدواج باعث پاکدامنی آدمی میشود و اگر توانایی ازدواج را نداشت، روزه بگیرد! چون روزه سپری است در برابر شهوات}
و در سنن ترمذی شماره ۱۰۸۴ آمده:
عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ قَالَ :قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ : ” إِذَا خَطَبَ إِلَیْکُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِینَهُ، وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَکُنْ فِتْنَهٌ فِی الْأَرْضِ، وَفَسَادٌ عَرِیضٌ “.
{از ابوهریره روایت شده که پیامبر (ص) فرمودند: هر کسی که از دین و اخلاقش راضی هستید، به خواستگاری دختر و… شما آمد، به او تزویج کنید که اگر چنین کاری نکنید فتنه و فساد بزرگی خواهد شد}
همچنانکه میبینیم در این حدیت بحث از استطاعت و توانایی دینی و اخلاقی شده است. هنگامی که رضایت دادیم که با کسی تشکیل خانواده بدهیم، در واقع از آن توانایی تعبیر نمودهایم و یکی از مهمترین انواع توانمندیها هم تحمل مسئولیت در برابر خانواده و شریک زندگیست؛ بدین معنی که خانواده باید از لحاظ مادی، عاطفی، تربیتی و نفسی به حداقلهایی برسد تا آرامش روحی و روانی لازم برای زندگی آرام و بدون دغدغه را برای فرزندان به عنوان کارگاهی عملی تجربه نماید تا آنان نیز مفاهیم مقدس ازدواج را تمرین و یاد بگیرند و مانند برخی از دختران و پسران ازدواج را در خوشگذرانی و گردش و سفر خلاصه نکنند که نتیجه آن بعد از جدی شدن بقیه نیازها بدون کوچکترین تحمل مسئولیتی، زندگی بسوی طلاق و جدایی میرود.
۲-اخلاق مداری
خداوند در سوره بقره آیه ۱۹۷ میفرماید:
(الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ)
{حج در ماههای معلوم و معینی است، پس کسی که در این ماهها حج را (بر خود) فرض گرداند. (باید بداند که) در حج آمیزش جنسی و گناه و جدال (روا) نیست}
همچنانکه میدانیم اخلاق اصول زندگی مسلمان را تشکیل میهد و پیامبر نیز حاجی را همانند روز ولات پاک و بی گناه میداند.
اخلاق پیامبر نیز در خانواده باید سرمش و الگو باشد:
(وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن تَکْرَهُواْ شَیْئاً وَیَجْعَلَ اللّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً) نساء/۱۹
«و با زنان خود به طور شایسته ( در گفتار و در کردار ) معاشرت کنید ، و اگر هم از آنان ( به جهاتی ) کراهت داشتید ( شتاب نکنید و زود تصمیم به جدائی نگیرید ) زیرا که چه بسا از چیزی بدتان بیاید و خداوند در آن خیر و خوبی فراوانی قرار بدهد.»
(خیرکم خیرکم لأهله، و أنا خیرکم لأهلی) ترمزی/۳۸۹۵
«بهترین شما بهترینتان با خانواده تان است و من بهترینتان با خانواده ام هستم.»
خوش رفتاری، شیرین زبانی و چشم پوشی از مهمترین اخلاقیاتی هستند که میتوانند همزیستی، دگرپذیری و مودت و دوستی را هم در خانواده و هم هنگام ادای مناسک حج ایجاد کنند.
۳-سراسر زندگی باید حمد خدا باشد:
حج با حمد و پاسداشت نعمتهای بیشمار الهی شروع میشود و در واقع همین حمد است که راه است به سوی زندگیِ آرام و رضایت بخش.
زندگی خانوادگی با ناملایمات و فراز و نشیبهای فراوانی روبرو خواهد شد اما در صورتی که شعار اساسی آن “حمد” باشد، زندگی سعادت و راحتی و آرامش و ثواب بیشتری را تجربه خواهد کرد.
۴-همکاری برای رضایت خدا:
این همکاری در زندگی ابراهیم علیه السلام و خانواده ایشان به خوبی نمایان است؛ زمانی که هاجره و اسماعیل را در آن زمین لم یزرع و مکان غیر مسکونه با دستور خداوند رها و بعدها خانه کعبه را میسازد و…
حاجی در این سفر بزرگترین درس تفاهم و همکاری این خانواده را حضورا لمس میکند چرا در جای جای(کعبه،صفا و مروه،و…) آن مکان مقدس نشانهها وجود دارد و عبادتها به یاد آن بزرگواران برگزار میکند.
ترجمه:سلیمان قادری