حکم اقامه‌ی نماز جمعه در خانه‌ها به خاطر ویروس کرونا

فتوایی نیکو که در بین نصوص و مقاصد جمع کرده و من ( وصفی ابو زید) کاملا با آن موافقم:

برخی از دانشجویان و طلبه‌های علم ساکن مناطق مبتلا به ویروس، مجبور به توقف و ترک جمعه و جماعات در مساجد شده‌اند. سؤالشان این است که آیا جایز است که با خانواده در منزل نماز جمعه برگزار شود یا نماز ظهر خوانده شود، به ویژه از برخی اهل علم نقل شده که نماز جمعه با دو نفر اقامه می‌شود؟؟

به یاری خدا در پاسخ این سؤال می‌گویم:

اعتبار عددی که جمعه با آن منعقد می‌شود و اختلاف نظر در مورد آن، برای جواب این سؤال کافی نیست. بلکه اعتبارات شرعی( فقهی، اثری و مقاصدی) بر این مسأله حاکم است و اینک بیان و توضیح آن در سه نقطه‌ی زیر:

۱- اعتباری اثری و نقلی
اصل در عبادات توقیفی بودن و بر مبنای اتباع و پیروی است. ادای آن جایز نیست بجز بر طبق دستورات و آثار باقی مانده از پیامبر(ص) . از پیامبر و از اصحاب نقل نشده که نماز جمعه را در خانه‌هایشان همراه خانواده برگزار کرده باشند. با وجود اینکه مدینه مراحل سرما، ترس، باران، باد و عذرهای دیگر که همگی باعث جمع نماز شده‌اند، و ندا داده شده که در منازلتان نماز بخوانید، را طی کرده است .

۲- اعتبار مقصدی
هدف از نماز جمعه، همچنان که از نامش پیداست گردهمایی مردم و ملاقات آنان در یک مکان واحد می‌باشد. این است نماز جمعه؛ تا اهل یک شهر یا شهرستان را برای شنیدن سخنان یک سخنران جمع کند. بنابراین فقها در مورد تعدد چند جمعه در یک شهر، اختلاف نظر دارند. بدون تردید این هدف، در نماز جمعه‌ی برپا شده در خانه – هر چند به خاطر عذر باشد – محقق نخواهد شد.

۳- اعتبار فقهی
فقها در مورد عدد نمازگزارن و صفت مکانی که نماز جمعه در آن برگزار می‌شود، اختلاف نظر دارند:

الف- حنفیه طبق نظر محل اعتماد در مذهب، معتقدند که اقامه در مسجد شرط صحت نماز جمعه نیست. بلکه اقامه‌ی آن در هر شهری که قاضی دارد، کافی است با حضور سه نفر به اضافه‌ی امام. و در مورد مکان آن شرط کرده‌اند که باید در مکانی باشد که رفت و آمد عموم مردم در آن مجاز باشد. بنابراین اقامه‌ی نماز جمعه در خانه صحیح نیست، چون در آن به روی عموم باز نیست.

ب- مالکیه معتقدند که نماز جمعه با دو نفر واجد شرایط همراه امام برپا می‌شود، بدیهی است که نماز جمعه با زن و کودک اهل تمییز منعقد نمی‌شود، هر چند جمعه زن و کودک صحیح است، و صراحت بیان کرده‌اند که نماز جمعه در خانه صحیح نیست.

ج- شافعیه و حنابله برای انعقاد نماز جمعه حضور چهل مرد واجد شرایط را شرط کرده‌اند، هر چند اقامه‌ی نماز جمعه را در مسجد شرط ندانسته‌اند و به اقامه‌ی آن در میان ساختمان‌ها اعم از اینکه شهر باشد یا روستا، اکتفا کرده‌اند، بنابر آنچه که شافعیه برگزیده‌اند، و حنابله اقامه‌ی نماز جمعه را در بین خیمه‌ها و چادرها در صحرا صحیح دانسته‌اند.

بنابراین، نماز جمعه نزد حنفیه در خانه صحیح نیست چون مکان عمومی نیست، نزد مالکیه نیز صحیح نیست چون مالکیه اقامه‌ی نماز جمعه در مسجد را شرط کرده‌اند، و نزد شافعیه و حنابله هم صحیح نیست مگر اینکه عدد نمازگزاران حاضر به چهل مرد واجد شرایط برسد. همچنان که نیازی به تلفیق بین آراء مذاهب نیست، به اضافه‌ی اینکه ترس از مریضی سبب معتبری است برای ترک جمعه و جماعت در قول عامه‌ی اهل علم.

با توجه به مطالب مذکور، می‌توانیم بگوییم که هر کسی که عذری او را خانه نشین کرد یا بیماری مانع او شد یا شغل و کارش باعث دور کردن او از محل اقامه‌ی نماز جمعه شد، و نتوانست از خانه بیرون آید، چهار رکعت نماز ظهر اقامه می‌کند و پاداش نماز جمعه نصیب او خواهد شد. چون عذر مانع او شده بنابر حدیث ابو موسی اشعری رضی الله عنه که پیامبر صلّی الله علیه و سلّم فرمود: ««إِذَا مَرِضَ العَبْدُ، أَوْ سَافَرَ، كُتِبَ لَهُ مِثْلُ مَا كَانَ يَعْمَلُ مُقِيمًا صَحِيحًا»(البخاري: 2996).

اگر بنده‌ای مریض شد یا به سفر رفت، پاداش آنچه که در منزل خود بوده و سالم بوده برای او نوشته می‌شود.

والله تعالی اعلم

محمد سلیمان نصرالله الفرا
جمعه ۲۵ رجب ۱۴۴۱ هجری قمری
۲۰ مارس ۲۰۲۰ میلادی

ترجمه: رحمن جعفری
به نقل از کانال تلگرامی وصفی ابو زید