چکیده
در این مختصر به دوش گرفتن بعد از حالت ارگاسم( ارضا شدن) از لحاظ علمی و تأثیری که بر روی سیستم کلی بدن بویژه پوست می گذارد اشاره شده است؛ همچنین روش غسل کردن ( احکام و شرایط آن ) که در اسلام واجب و تکلیف شرعی است را بیان می دارد.
1-غسل شرعی، فلسفه و چرایی
… مهمترین خاصیّت غسل، تأمین سلامت پوست است . غسل موجب زدودن سلول های مرده، چربی زاید، املاح و گرد وغبار می گردد . ” پوست پوششی به وسعت دو متر مربع است که تمام سطح بدن را پوشانیده ودو درصد(2%) تنفس بدن را انجام می دهد. پوست یک سوم خون جاری بدن را در خود دارد و رنگ آن نشان دهنده سلامت بدن است زیرا رژیم غذایی نامناسب، بدی گوارش و وجود مواد سمّی در بدن در رنگ پوست موثر است.
- پوست وظایف زیر را به عهده دارد:
1) کنترل و ثابت نگه داشتن دمای بدن.
2) دفع مواد زاید و سمّی از قبیل اوره واملاح.
3) جلوگیری از تبخیر آب و خروج خون و لنف .
4) جذب مقداری اکسیژن و دفع دی اکسید کربن .
5) جلوگیری از ورود میکروب ها به عنوان اولین سدّ دفاعی بدن .
6) جذب اشعه ی ماواری بنفش برای سنتز ویتامین دی .
7) گیرنده های حسّی لمس، حرارت، برودت، فشار و درد در پوست وجود دارند .
غدد عرقی که در تمام سطح پوست وجود دارند وظیفه ی دفع مواد سمی و حفظ تعادل گرمای بدن را به عهده دارند و در هنگام فعالیت عرق تولید می کند به طور طبیعی حجم عرق حدود 100 میلی لیتر در روز است.” ( گایتون،آرتور؛ 1375؛ ج1؛ ص433.)
وقتی که عرق به سطح پوست می رسد بی بو است ولی فعّالیت باکتری های موجود در سطح پوست باعث شکسته شدن مولکول های چربی موجود در آن شده و آن را به ماده ای بد بو تبدیل می کند؛ بنابر این حمام کردن موثر ترین شیوه برای پاکیزگی و حفظ سلامت پوست است. فرایند خروج منی از بدن با تعریق شدید همراه بوده و به رخوت و سستی تمام اندام ها منتهی می شود. به طور کلی اختلالات مقدماتی سلول ها و نسوج به صورت مسمومیّت های بیولوژیکی و میکروبی و اختلالات اعضا و دستگاه های بدن به صورت ضعف وسستی و شبهه فلجی بالا خره منجر به یک سلسه عوارض و بیماری ها می گردد که پیش گیری از آن ها از عهده ی طب جدید هم خارج است.
غسل از جمله شوک های خفیفی است که از طریق تحریک سلسه اعصاب خودکار بدن ( سمپاتیک و به طور انعکاسی پا را سمپاتیک) منجر به تحریک و تقویت فعالیت عمومی و در نتیجه ازدیاد قدرت حیاتی بدن می گردد. .ضعف شدید و رخوت عمومی بدن پس از خروج منی از جمله مواردی است که فقط با سستشوی بدن رفع می شود.
اهمیّت غسل، پس از عادت ماهیانه و نفاس،هنگامی مشخص شد که دانشمندان در رشته ی بیوشیمی در خصوصی محیط سلولی بافت های مختلف بدن وتفاوت اسیدی یا قلیایی و درجه ی PH آن محیط ها مسایلی را کشف کردند، بافت های بدن برای فعالیت طبیعی خود و جلوگیری از رشد میکروب ها و مبارزه با سموم مختلف نیازمند محیط اسیدی یا بازی مناسب و مشخصی هستند؛ به عنوان مثال بافت کلیوی نیازمند محیطی با درجه ی اسیدی مشخص است و تغییر PHبافت کلیوی به محیطی قلیایی باعث رسوب املاح و رشد میکروب ها می شود.
ترشحات واژن با 5/3PH تا 4 اسیدی بوده و از رشد میکروب ها در آن محیط جلوگیری می کند) .گایتون، آرتور؛ ج2 ص( 1494 . در مدت خون ریزی عادت ماهیانه و زایمان، محیط مهبل قلیایی شده و این تغییر پی اچ محیط مناسبی را برای رشد میکروب ها فراهم آورده است؛ بنابراین غسل و شستشوی مهبل عامل بسیار مهمی در پاک کردن محیط خون آلود و قلیایی مهبل بوده و زمینه را برای ترشجات اسیدی و رشد باکتری های مفید در آن محیط فراهم می آورد( سالم ، مختار. 1995 با ص132)
2- احکام غسل
الف) چیزهایی که غسل را واجب می کند:
- جنابت
- حیض (پایان عادت ماهیانه)
- نفاس ( پایان خون بعد از زایمان)
- ولادت
- مرگ
6- کافر هنگامی که مسلمان شود.
ب) به دو صورت غسل جنابت واجب می شود:
1- انزال صورت گیرد به هر شیوه ای باشد (در خواب، بیداری یا هر طوری )
2- نزدیکی ( عمل زناشویی ) حتی اگر انزال صورت نگیرد.
- چیز هایی که بر فردی که جنابت دارد حرام است:
- نماز خواندن
- نشستن درمسجد
- طواف کعبه
- خواندن قرآن وحمل آن
ج) کیفیّت غسل کردن:
1- آوردن نیّت در ابتدای شستن اولین عضو بدن.
نیت دارم غسل می کنم. ” نَوَیتُ رَفعَ الجَنابةِ “
2- شستن تمام اعضای بدن(اعم از پوست و مو)
د ) کامل ترین نوع غسل:
غسلی است که شخص ابتدا آلودگی ها ونجاسات را پاک کرده ( اگر باشد ) سپس طهارت گرفته و وضو بگیرد؛ سپس تمام چین و چروک بدن اعم از گوش ها، زیر بغل، ناف و غیره را شستشو داده و بیخ موها را به طور کامل بشوید؛ سپس طرف راست و بعد طرف چپ بدن را بشوید. سنّت است که شخص برروی بدن خود دست کشیده و آن را ماساژ دهد به دلیل اینکه عده ای این عمل را واجب دانسته اند. همچنین مستحب است که ابتدا طرف راست بدن و سپس طرف چپ و نیز عمل شتسشو سه بار تکرار شود. مالش دادن بدن با دست یا وسایل دیگری مانند لیف، در زدودن سطوح چربی و آلودگی ها اهمیّت زیادی دارد و به تنفس پوستی کمک خواهد کرد.
- چند نکته:
1- درانجام دادن غسل، احکام زن و مرد فرقی نمی کند و مساوی هستند.
2- اگر مرد یا زن جماع (عمل نزدیکی) را در خواب دید، ولی آبش خارج نشد غسل بر او واجب نمی شود.
3- اگر بعد از بیداری متوجه شد که آب منی خارج شده خوابی هم ندیده باشد غسل واجب می شود.
4- گاهی (حالا به هر دلیلی) آب لغزنده ای خارج می شود بدون این که ارضا شود، به این آب (مَذی) گویند و غسل را واجب نمی کند و باید شسته شود و لباسی هم که به وسیله ی آن آب خیس شده باید شسته شود.
5-اگر در ابتدای غسل، نیت وضو را هم داشته باشد هر دو(غسل و وضو) بر طرف می شود به شرطی که بعد از غسل به عورت خود دست نزند.
6-غسل و حمامی که بعد از این سستی و رخوت انجام می گیرد علاوه بر نظافت و پاکی و همچنین نشاط و شادابی که در پی دارد موجب دریافت پاداش فراوان از جانب خداوند متعال می گردد چرا که عبادت است .
نتیجه
هیچ کدام از احکام الهی بدون حکمت و فلسفه نیست؛ یافته ها و تحقیقات علمی و پزشکی مؤید این مطلب است. هر کدام ازاحکام الهی دارای فواید جسمی و روحی – معنوی هستند. حمام و دوش گرفتن بعد از ارضا شدن یک واجب و تکلیف شرعی است که باید شرایط و ارکان آن رعایت گردد. بدون برطرف نمودن غسل نماز و عبادات باطل هستند.
منابع فارسی و عربی:
1-تجلّی حکمت در فلسفه ی پزشکی احکام؛ محمد عزیز حسامی
2-فقهُ المنهجی، ج 1، بخش احکام
3-فقهُ المتقین، ج1؛ بخش احکام
4-فقهُ السّنة،ج2؛ بخش عبادات
سنایی،دبیر قرآن، عربی و دینی