مختصری در باب روزه و رمضان(مسایل فقهی) ۲-۱

روزه‌ی ماه مبارک رمضان و بعضی از احکام

 تمام مسلمانان بر واجب بودن روزه گرفتن در ماه رمضان با استدلال بر قران و سنت و اجماع علما، یک صدا می باشند.

دلیل قرآنی :

این آیه از قران است که خداوند والا مرتبه می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. البقره‌ ۱۸۳/

 پروردگار می فرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ. البقره ۱۸۵/

چندین حدیث پیامبر هم در این مورد وجود دارد از جمله  این که می فرمایند: قال رسول الله صلى الله علیه وسلم ثم بنی الَإسلَام على خمس شهاده أن لَا إله إلَا الله وأن محمدا رسول الله وإقام الصلَاه وإیتاو الزکاه والحج وصوم رمضان. رواه البخاری/

تمام علمای اسلامی بر واجب بودن روزه در ماه رمضان هم نظر می باشند.

اجر و ثواب روزه

در مورد اجر و‌ثواب روزه چندین حدیث پیامبر (ص) وجود دارد، یکی از آنها:

کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد، به صورتی که به آن ایمان داشته و از ثوابش مطمئن باشد، پروردگار تمام گناهان سابقش را می‌بخشاید و کسی که شب قدر را بیدار بماند و به آن ایمان داشته و از ثوابش مطمئن باشد خداوند ذوالجلال تمام گناهان سابقش را مورد عفو قرار خواهد داد.

همچنین پیامبر می فرماید: دروازه‌ای در بهشت به نام (الریان) وجود دارد که محل ورود روزه‌داران است، و به جز آنها کس دیگر از این دروازه حق ورود ندارد، و زمانی که بسته شد دیگر کسی از آن وارد نخواهد شد.البخاری و مسلم/

 همچنین در این مورد احادیث کثیری وجود دارد، که گویای جایگاه و ثواب روزه در میان عبادات است.

ولی اینجا فرصت رونمایی از همه‌ی مطالب ثواب و اجر روزه وجود ندارد.

حکمت روزه گرفتن

هر چند ما با توجه به عقل صغیر خود توان بازگویی تمام حکمتهای روزه گرفتن را نداریم، چون انسان توانایی پی بردن به این حکمتهایی را ندارد که خداوند بزرگ در روزه گرفتن برای بندگان خود قرار داده است.

اما قسمتی از حکمت های روز گرفتن را از نظر علمای اسلامی که بیان کرده‌اند در این جا در معرض دید خوانندگان قرار می دهیم:

یکم: سپاسگذاری از خداوند بابت نعمت های وافرش، زیرا انسان مسلمان زمانی که در رمضان تنها به خاطر رضا و حب الهی از خوردن و آشامیدن و جماع دست برمیدارد اینجاست که بهای نعمات الهی را میداند و تا انسان چیزی را از دست ندهد قدرش را نخواهد دانست، برای همین وقتی که ارزش و بهای این نعمات الهی برایش اشکار شد آن وقت شکرانه‌ی نعمت به جا می‌آورد و به سوی خدا گام بر میدارد.

دوم: روزه سبابی برای خداشناسی و تقوا در برابر پروردگار است، زیرا کسی بتواند برای رضا و حب الهی از بهترین لذات زندگی دنیوی دست بردارد می‌تواند از تمام چیزهای دیگر که خدواند از آنها نهی کرده و حرام است دست بردارد زیرا   آرامی و‌ مقاومت را برای دوری از گناه و سرپیچی ار اوامر الهی یاد میگیرد.

سوم: به سبب روزه داری از فحشا و دست درازی به ناموس دیگران در امان خواهد بود، زیرا کسی که شکمش گرسنه باشد چشمانش را نگه میدارد، و پاکدامن خواهد بود، به همین دلیل است پیامبر عزیز میفرماید: جوانان، کسی که میتواند ازدواج کند زیرا سبب پرهیز چشم و عفت خواهد بود و کسی که نتوانست ازدواج کند روزه بگیرد، زیرا از تو محافظت خواهد کرد.

بخاری روایت کرده: برای همین است در مکان هایی که آمار دینداری و خداشناسی بیشتر است آمار بی عفتی و آزار جنسی کمتر است.

چهارم: روزه گرفتن باعث رحمت و عطوفت و حس نوعدوستی در برابر تنگدستان و کم درآمدها می‌شود زیرا روزه‌دار زمانی که در هنگام روزه از خوردن و آشامیدن دست برمیدارد، بیشتر درد و الم تنگدستان و فقیران را احساس میکند و این باعث دلسوزی و شفقت برای آنان می‌گردد.

پنجم: هنگام روزه‌داری احساسی همانند با تنگدستان و کم درآمدها بوجود می‌آید چون در این هنگام فقیران و ثروتمندان مانند همدیگر روزه‌ را سپری میکنند.

ششم: در روزه غلبه بر شیطان وجود دارد، چون دلیل اول برای فریب و از راه بدر کردن انسانها شیطان است و انسان با پرهیز از خوردن و آشامیدن بر هواهای نفسانی و شیطانی فایق خواهد آمد و شیطان هیچ کاری از دستش بر نخواهد آمد.

فایده‌های روزه‌داری

روزه گرفتن از هر دو لحاظ مادی و‌معنوی دارای فوایدی برا روزه‌دار می‌باشد که بعضی از فواید روزه را مختصرا در پایین در معرض دید قرار می‌دهیم و  بی گمان فواید تندرستی را بحث نخواهیم کرد که فواید کثیری برای سلامتی روزه‌دار تندرست دارد.

مهم ترین فواید روزه برای انسان مومن  اینکه روزه گوش به فرمان بودن اوامر الهی است که به سبب آن انسان ایماندار پاداشتی بی نهایت از طرف پروردگار دریافت میکند، و به دلیل این خداپرستیاز سزای قیامت در امان خواهی بود و نیز  به یاری پروردگار به سبب این روزه یاد میگیرد که بر طا‌عات و‌عبادات مداوم و ثابت قدم باشد.

همچنین روزه مدرسه‌ی اخلاقی است که انسان مسلمان در آن چندین عادت مبارک یاد می‌گیرد، زیرا روزه مبارزه‌ای در مقابل هوا و هوس شیطان پرستی است، با روزه گرفتن انسان در برابر شیطان و گناه و تمام چیزهایی که باعث گمراهی انسان می‌شوند صبر و پرهیز را یاد می‌گیرد.با روزه گرفتن است که انسان امانت‌داری را آشکارا و پنهان یاد می‌گیرد زیرا روزه به او یاد می‌دهد که در زمان تنهایی نیز  این امانت را حفظ نماید.

همچنین با روزه گرفتن انسان مسلمان بزرگی اراده و ذهن پاک و مرتب زندگی کردن را یاد می‌گیرد. در رمضان مسلمانان چون همه با هم و مانند هم روزه دار هستند احساس همبستگی می‌کنند و چون همه با هم روزه هستند، برای غلبه بر فقیری و تنگدستی تا با هر روشی بر همکاری با آنان همکاری کنند تلاش می‌کنند و در این کار نحوه مرتب زندگی کردن را یاد می‌گیرند زیرا مجبور می شوند که همه در یک زمان روزه بگیرند و در زمان مشخص روزه را بشکنند.

از طرفی دیگر روزه باعث محافظت بدن و استراحت شکم و فایده‌های سلامتی را یاد می‌دهد، در اینجا ما نمیتوانیم بحث سلامتی و تندرستی روزه را بیان کنیم چون دوست داشتم کسی متخصص در زمینه‌ی پزشکی چنین بحثی را بیان نماید.)

سال واجب شدن روزه‌ی ماه رمضان

روزه گرفتن در میان تمام ادیان آسمانی مرسوم بوده است و هر یک به نحوی روزه گرفته‌اند اما در دین مبارک اسلام اولین سالی که روزه رمضان در آن واجب شد بعد از تغییر قبله در دهم شعبان سال دوم هجرت بعد از یک سال و نیم بعد از هجرت بود، پیامبر (ص) در طول زندگی  نه رمضان روزه گرفته است.

  ایمان به روزه

کسی که به روزه‌ی رمضان ایمان نداشته باشد و بر این باور باشد که روزه گرفتن در این ماه واجب نیست از دایره‌ی دین اسلام خروج خواهد کرد و مانند انسانی مرتد با آن برخورد خواهد شد اما کسی که به آن ایمان داشته باشد از دایره اسلام خارج نمی‌شود اما نقصی در مسلمان بودنش است و برای رفع این نقصانی باید روزه بگیرد.

شرایط روزه گرفتن

کسی که شرایط زیر در او پیدا گشت بر او روزه گرفتن واجب می‌گردد:

یکم: مسلمان بودن، این شرط است برای انسان روزه دار زیرا کسانی که روزه دار هستند باید مسلمان باشند تا بتوانند روزه بگیرند.

دوم: باید به سن تکلیف و بلوغ رسیده باشد ولی اگر به سن بلوغ نرسیده باشد روزه رمضان بر او واجب نیست اما برای یادگیری و تمرین اگر با خانواده روزه بگیرد حتی به اندازه کم هم جای تقدیر دارد و خوب است البته برای کسانی که سنی از آنها گذشته و برای کسانی کسی که خردسال است و نمیتواند نیست.

سوم: شخص باید هوشیار و عاقل باشد پس انسان دیوانه و کسانی که دارای هوشیاری نیستند تا زمانی که آگاهی و هوشیاری خود را باز نیابند روزه بر آنها واجب نیست.

چهارم: باید شخص توانایی روزه گرفتن را داشته به این معنا مریض و ناتوان نباشد، و برای مریض باید پزشکی متعهد و مسلمان راهنمایی نماید تا بتواند روزه نگیرد. اما برای ناتوانان، کسانی که پیر و افتاده باشند یا لاغر و نعیف باشند تا نتواند روزه‌ بگیرد. اما هر کسی که کمی درد کشید بگوید: این برای من نیست زیرا من توانایی ندارم درست نیست زیرا همه با روزه گرفتن ناراحت می‌شوند همانا بزرگی و‌ ارزش رمضان نیز در این نهفته است.

روزه بر زن در عادت ماهیانه و تازه زایمان کرده واجب نیست و بعدا روزه را قضا می‌گیرند همچنین زن حامله و شیرده نیز واجب نیست که روزه‌دار باشند و هر وقت توانایی یافتند قضای روزه میگیرند.

پنجم: شخص نباید مسافر باشد اما اگر مسافر باشد و سفرش تا حد قصر و جمع نماز رسید و سفری بدون گناه باشد بر او روزه واجب نیست. بلکه اگر به منزل رسید باید روزه بگیرد و بعد از رمضان قضای روزه بر او است و نباید به ماه رمضان سال بعد برسد چون در غیر اینصورت باید به جز روزه فیدیه هم بدهد.

نیت کردن

یکی از شرایط روزه نیت کردن و‌گفتن نیت است، نیت برای روزه‌ی واجب در شب است برای مثال کسی که نیت روزه گرفتن نداشته و بعد از نماز صبح بخواهد روزه بگیرد این روزه قابل قبول نیست و این روزه بر او قضا می شود و باید بعدا روزه را بگیرد.

نویسنده ملا جعفر گوانی

مترجم : سه وزه حیدری

ادامه دارد