اسرار و حکمتهای مناسک حج
حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به نعمت و منت او کارهای نیک تکمیل میشوند و درود و صلوات خداوند بر محمد (ص) و پیروانش و هر کس که دوستش دارد، باد.
ای برادر حاجی: اسرار حج آنقدر زیادند که در شمار نیایند. اما آگاهی تو بر اسرار مناسک حج تو را بر ادای مناسک حج به کاملترین روش تشویق میکند و تو را در تحمل سختیها با صبرتمام و رضایت خاطر، کمک میکند و اگر خودت را مانند یک زمین مناسب و پاک برای بذر مناسک حج گردانی، ثمر و نتایج حج در تو تحقق مییابد و ان شاء الله حجت مبارک و تلاشت به یاری خداوند مورد قبول خواهد بود.
اینک برخی از اسرار مناسک حج:
1- خارج شدنت از خانه، تو را به یاد خارج شدن از دنیا میآوردو نقل مکانت برای ادای مناسک حج از یک سرزمین به سرزمین دیگر، ایستادن و سرگردانیت در دشت محشر و پشت سر گذاشتن گردنههای محاسبه خداوندی را در ذهن مجسم میکند.
2- احرام که بعضی از اسرارش به شرح زیر است
الف) احرام یعنی نیت داخل شدنت در مناسک حج و عمره و این نیت شایسته است که تو را به حضور قلب و تمرکز حواس وا دارد تا حجت را با خشوع تمام و با یقین و اخلاصی که هیچ شکی آن را در بر نگیرد، ادا کنی ، مانند حالت نمازگزار خاشع و فروتن در نمازش.
ب) احرام تو را از دنیا میرهاند و به آخرت مشتاق میسازد. غسلت برای احرام مرگ را به یادت میآورد و لباس احرام کفن را به یاد انسان میآورد.
ج) احرام با منع کردنت از بعضی امور مباح مانند بوی خوش، کوتاه کردن مو و آمیزش با همسر، تو را بر زندگی در شرایط دشوار، بدون هیچ قلق و اضطرابی، تربیت میکند، همچنان که تو را در دوری از محرمات نیز کمک میکند؛ زیرا کسی که بر ترک مباح صبر داشته باشد، بر ترک محرمات صبورتر خواهد بود.
د) احرام در تو تسلط بر شهوتهای نفسانی و لغزشهای زبانی و آزار رساندن جسمی دیگران را تقویت میکند؛همین است که شخص مُحرِم(درحال احرام) از آمیزش حتی با همسرش و از مجادله بیهوده و فسق و فجور نهی شده است و باید مواظب رفتار و گفتارش باشد ؛ که مبادا یکی از برادرانش را برنجاند!
وقتی شخص در حال احرام حتی از آزار رساندن به گیاهان و حیوانات نهی شده است ؛ چطور برایش صحیح است که برادر مسلمانش را بیازارد. در این مورد خداوند تعالی میفرماید:
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ (البقرة:197.) حج در ماههاى معينى است پس هر كس در اين ماه ها حج را برخود واجب گرداند بداند كه در اثناى حج همبسترى و گناه و جدال ، روا نيست و هر كار نيكى انجام مىدهيد خدا آن را مىداند و براى خود توشه برگيريد كه در حقيقت بهترين توشه پرهيزگارى است و اى خردمندان از من پروا كنيد
هـ) احرام بر ثروتمندان – در زمان احرامشان- رنگی از زندگی همراه فقر و سادگی را به نمایش می گذارد ؛ تا کسانی را که در بهترین احوال و در زندگی روزانه لباسشان از لباس احرام کنندگان بهتر نیست و بدنهایشان با بوی خوش و نعمت بیگانه است را از فضل و لطف خود فراموش نکنند و در جهت بهبودی زندگی آنان گام بردارند .
3- طواف و از اسرارآن
الف: طواف –ای برادر حاجی- رمز بازگشت به خدا در دنیا، قبل از رسیدن به آخرت است.
شخص طواف کننده در هفت دورطوافش ، دور کعبه احساس میکند که با ملائکه ای همراه میشود که همواره دور خانه خدا طواف میکنند و با این کار درونش تزکیه مییابد و قلبش مطمئن میشود و یقین مییابد که خداوند از او راضی خواهد شد همچنان که از ملایکه راضی شده است و ان شاء الله با گناهان بخشیده شده و تلاش مأجور به خانه اش بازخواهد گشت .
و چطور چنین نباشد در حالی که خدا منزه است از اینکه بندهای را که چندین بار با خواهش و تمنا دور خانهاش طواف کرده است، نا امید و مایوس باز گرداند.
ب: طواف کعبه همراهی و همسویی است با مبدا توحید، که بنایش را ابراهیم- صلوات خداوند بر او و بر پیامبر ما باد- بنیاد نهاد.
4- بوسیدن حجر الاسود یا دست زدن آن و یا اشاره به سوی آن:
اسرار این عبادت
این کار به منزله بیعت با خداوند بر تداوم ایمان به او و رسولش و عمل به مقتضای آن عهد و پیمانی است که با الله بسته است و حجر الاسود – در روز آخرت – براین بیعت گواهی میدهد.
پس حجرالاسود حجتی است برای کسانی که در بیعتشان صادقند و دلیل انکارناپذیری است علیه کسانی که در بیعتشان صداقت و اخلاص ندارند.
از پیامبر (ص) روایت است که فرمود: «لَيَأْتِيَنَّ هَذَا الْحَجَرُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَلَهُ عَيْنَانِ يُبْصِرُ بِهِمَا، وَلِسَانٌ يَنْطِقُ بِهِ؛ يَشْهَدُ عَلَى مَنْ يَسْتَلِمُهُ بِحَقٍّ» در روز قیامت این سنگ آورده می شود در حالی که دو چشم دارد که با آن می بیند و یک زبان دارد که با آن سخن می گوید و به سود آن کسانی که خالصانه آن را بوسیده و یا دست زده اند گواهی می دهد .
5- نماز در مقام ابراهیم (ع) و اسرار آن
زنده نگهداشتن یاد و خاطره ابراهیم (ع) واحترام به شخصیت پاکش و این اکرام -انشاالله- شامل حال هر کسی میشود که به دعوت توحید خالص به پا خیزد و سهمی در بنای کاخ توحید داشته باشد.
6- نوشیدن از آب زمزم و حکمتهای آن
به یادت میآورد که خداوند تعالی برای هر سختی و مشقتی، فرجی قرار داده است همچنان که آب گوارا از دل سنگ سخت بیرون میآورد.
این پیامبر خدا اسماعیل (ع) است که تشنه است و مادرشهاجره در بین صفا و مروه در پی آب دوان است و بعد از شدت رنج و سختی، گشایشی حاصل شده و آب مبارک زمزم جوشان و خروشان میشود و نه تنها تشنگی این بچه خردسال را سیراب می کند بلکه برای همیشه و تا ابد جوشان و خروشان خواهد ماند.
7- وقوف و ایستادن در عرفه و آثار آن :
الف- احساس حاجیان به اینکه این جمع، بزرگترین جمعی است که خداوند تبارک و تعالی در بین ملایک به آن مباهات میکند. پس بعد از این مباهات مبارک، شخص حاجی سعی می کند در کارهایی که بدان امرشده ، خداوند را حاضر و ناظر خود بداند و در کارهایی از آن نهی شده ، خودش را غایب ببیند.
ب- احساس حاجیان به اینکه آنها در راهپیمایی مشترک بزرگی هستند که خداوند آنها را برای نشان دادن محبت و دوستیشان نسبت به خدا و رسولش، به این راهپیمایی دعوت کرده است و آنها نیز دعوت خداوند را لبیک گفته و اجابت کرده اند.
ج- احساس حاجیان به برادری دینی و اسلامی: علیرغم دوری سرزمینهایشان و گوناگونی رنگهایشان، آنها امروز در این صحرای بزرگ جمع شدهاند و خدای واحدی را که هیچ شریکی ندارد عبادت میکنند و همگی یک صدا فریاد بر میآورند: لبيكَ اللهمَّ لبيكَ، لبيكَ لا شريكَ لكَ لبيكَ…
د- حاجیان باید با همدیگر آشنا شده و جهت رتق و فتق امور مملکت و امت با همدیگر به رایزنی و مشورت بپردازند .
8- رمی جمرات و اسرار آن:
الف- همراهی و نشستن با سربازان خداوند متعال – سنگ – در یاری حق و تثبیت بر آن.
شیطان در گذشته و در این محل با اهل حق و ایمان دست به یقه شده اما سرانجام این شیطان بود که سرافکنده گشته و شکست خورد و آن هنگامی بود که شیطان در منصرف کردن اسماعیل(ع) از اطاعت پدرش ابراهیم(ع) -در مسألهی تصمیم بر قربانی کردن و ذبح فرزندش به خاطر اجابه امر خداوند- ناکام ماند.
ب- در حالی که رمی جمرات را انجام میدهی تصور کن که با وضوح تمام و با اصرار زیاد جنگ علیه شیطان و دوستداران شیاطین را اعلام میکنی و این تو را وا میدارد که دوری کنی از هر کس و هر چیزی که میخواهد حج و عبادتت را بر باد دهد و ثوابت را باطل گرداند و چه بسا واقعیت نیز سخن من را تأیید میکند، زیرا چه بسیار حاجیانی که شیطان آنها را مسخره میکند ؛ زیرا باد غرور را در آنها میدمد و اهل و عیال نیز با طبل و دهل به پیشواز آنها میآیند.
9- قربانی و اسرار آن :
الف- حاجی شاد میشود و به یاد اسماعیل (ع) که خداوند با هدیه بزرگ او را نجات داد، قربانی میکند.
ب- حاجی آرزو دارد که قربانیش باعث کفاره و نجات او از سختیهای دنیا و قیامت باشد.
10- تراشیدن و کم کردن مو و اسرار آن :
ای برادر حاجی، این را به یادت میآورد که استجابه امر خداوند باید به صورت کامل باشد چه در آنچه دوست داری و چه در آنچه دوست نداری. خداوند، حاجی را به زندگی سخت در زمان احرام فرا میخواند و او نیز لبیک میگوید و با تمام وجود میپذیرد. خداوند او را به قربانی در ثروتمندی و فقیری فرا میخواند و او نیز لبیک میگوید.
روزهای منی را به ذکر و یاد خداوند میگذراند همچنانکه خداوند از او خواسته است در قرآن: «وَاذْكُرُوا اللهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ» (البقرة:203) و خدا را در روزهايى معين ياد كنيد پس هر كس شتاب كند و اعمال را در دو روز انجام دهد گناهى بر او نيست و هر كه تاخير كند و اعمال را در سه روز انجام دهد گناهى بر او نيست ،اين اختيار براى كسى است كه از محرمات پرهيز كرده باشد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه شما را به سوى او گرد خواهد آورد.
11- سعی بین صفا و مروه
و آن هم تو را به یاد دو کفه ترازوی حساب روز قیامت میاندازد که صفا یک کفه و مروه کفهای دیگر و تو بین دو کفه مرددی و نمیدانی حساب و کتابت چه میشود؟ و در رفت و آمدت بین صفا و مروه از خداوند میخواهی که کفه حسناتت سنگین شود تا به لطف خداوند رستگار شوی.
برادر حاجی! این برخی از حکمتهای مناسک حج بود که خوب است آنها را در ذهنت مرور کنی و در زمان انجام مناسک آنها را در نظر داشته باشی و اینکه باید این اعمال را که خدا فرموده انجام دهی چه حکمت آن را بدانی چه ندانی.
در خاتمه آرزو دارم که حج تان مقبول درگاه الله واقع شود و در تلاش و کوششت مأجور گردید و از شما میخواهم که مسلمانان را از دعای خیرتان در آن مکان مبارک بینصیب نفرمایید. (بهمنی)
****************************
سوزی میحراب