ژیاننامەی مامۆستا مەلا مارف قادری ــ قڕوچاوێ ــ پیرانشار
لە پاش مردنی پێغەمبەر(درودی خوای لە سەر بێت) شوێنکەوتووانی ئەم دینە، ئەم پەیامە پیرۆزەیان هەڵگرت و لە شار و دێهات و ناوچەکانی گۆڕەپانی سەر زەوی بڵاو بوونەوە و دەیانگەیاندە خەڵکان و شوێن کەوتووانی.
یەکێک لەو مامۆستا بەڕێزانەی کە ژیانی پڕە لە سەروەری و گەوهەری، مامۆستا مەلا مارف قادرییە کە تەواوی ژیانی لە خزمەت ئایینی پیرۆزی ئیسلام و گەلهکەی بەڕێ کرد، ئێمە وەک نموونە لە نێو سەدان کەڵەپیاوی زانا و دانای کوردستان، ژیانی ئەو مامۆستا بەڕێزە وەردەگرین.
بەڕێز مامۆستا مەلا مارف لە ساڵی (۱۳۱۱)ی هەتاوی لە ئاوایی گەرگوڵی خوارێ سەر بە ناوچەی لاجان لە ناو بنەماڵەیەکی دیندۆست و نیشتمانپەروەر چاوی بە دونیا هەڵێناوە، مامۆستا هەر لە تەمەنی مناڵییەوە لە لایەن باوکی کە ناوی کاک ئیبڕاهیم بووە، بۆ خوێندنی زانستە ئایینیەکان وەک فەقێیەک دەیبەنە ناو حوجرە و سەرقاڵی خوێندنی پەرتووکە سەرەتاییەکان دەبێت. دوای ئەوە بەڕێزیان وەک سەرجەم مامۆستایانی تری ناوچەکە بۆ درێژەپێدانی خوێندن دەچێتە ئاواییەکانی لاجان و دەورووبەری.
مامۆستا لە کۆتاییدا بۆ وەرگرتنی ئیجازەنامە و تەواوکردنی زانستە ئایینیەکان دەچێتە ئاوایی جەڵدیان و لە خزمەت بەڕێز مامۆستا مەلا حەسەن مودەررسی موتڵەق بڕوانامەی زانستە ئایینیەکان وەردەگرێ و هەر لەوێش داخوازی کچی میرزا ئیبڕاهیم دەکات و ژیانی هاوسەری پێک دێنێ… (جێ ئاماژەیە کە میرزا ئیبڕاهیم وەک مامۆستایەکی بە ئەزموون خەریکی گوتنەوەی وانەی قوڕئان و دین بووە و دەستێکی باڵای لەو بابەتە هەبووە)
مامۆستا مارف لە ساڵی ۱۳۳٤ هەتاوی بۆ خزمەتکردن بە ئایین و نیشتمان دەچێتە ئاوایی قڕوچاوێ نزیک گوندی شێلم جاران.
مامۆستا مەلا مارف لە ژیانیدا کۆمەڵێک ڕەفتار و ڕەوشت و سیفاتی بەرزی تێدا بەر جەستە بووە کە بێگومان بۆتە هۆکاری ئەوە کە خەڵک ڕێزی تایبەتی لێ بگرن. لە گەڵ هەموو ئاستە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگە، کەسێکی سنگ فراوان و زۆر نەرمونیان بووە.
لە بواری ئاشتەوایی و چارەسەرکردنی کێشه کۆمەڵایەتیەکانی خەڵکی دەڤەرەکە، ڕۆڵی کاریگەری هەبووە، ساتەکانی ژیانی ڕۆژانەی به سەردانی کردنی خەڵکی و وتار و ئامۆژگاری بەسەر بردووە و لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی کاتەکانی دی بە خوێندنەوەی کتێبە ئایینیەکان و خوێندنی قوڕئان و دەرس گوتنەوە بەسەر بردووە و ئەدەب و شەرم و شکۆی لە ئاکاریدا بەرجەستە بووە بەرامبەر بە زانایانی ئایینی.
جێی ئاماژەیە کە چەندین لاوی ئاوایی لەگەڵ دوو کوڕی خۆی بە ناوی مەلا نەجمەددین و مەلا شەفیع کردوونی بە فەقێ و لە خزمەت مامۆستا خەریکی خوێندنی دەرسی ئایینی بوون. بەرهەمی ئەو زەحمەتەی مامۆستا ئێستا چوار نەفەر لەو بەڕێزانە مامۆستای ئایینین و خەریکی خزمەت و ڕێنمایی خەڵکن بۆ ڕێبازی دین.
جێ ئاماژەیە دەربارەی شارەزایی لە زانستە ئایینیەکان دەڵێن: بێ وێنە و کەم هاوتا بووە، بەتایبەت لە ئاست زانستی فیقهی مەلەوانێکی بێوێنە و شارەزا بووە و هەمیشە ئامۆژگاری بۆ ئەهلی عیلم ئەوە بووە کە سەر بە خۆ فەتوا نەدەن. ئەوەی کە مامۆستا زۆر جهختی لە سەر دەکرد، یەکێتی و بەیەکەوژیانی ناو کۆمەڵگەی کوردەواری بوو.
بێگومان ئەمە لایەنێکی کەمە لە ژیاننامە و سەرگوزەشتی مەڕحومی مامۆستا مەلا مەعروف، ئەوەی جێگای شانازییە بۆ مامۆستای ڕەحمەتی ئەوە بووە کە جێگەی خۆشەویستی و ڕێز و حورمەتی ناو خەڵکی بووە. مامۆستا بەر لە کۆچی دوایی بە هۆی هاڵۆزی ناوچە بۆ ماوەی ساڵێک لە ئاوایی بەرکەمران وەک وتاربێژ مایەوە و لە کۆتاییدا خەڵکی ئاوایی قڕوچاوێ بە هۆی عەلاقەیەک کە بە مامۆستایان هەبوو، هێنایانەوە ئاوایی قڕوچاوێ تا کۆتایی ژیانی لەوێ نیشتەجێ بوو.
سەرەئەنجام مامۆستای بەڕێز دوای ململانێکی زۆر لەگەڵ نەخۆشی پەستی خوێن و جەڵتەی دڵ و ئازارێکی زۆر لە بڕواری ٢ی ڕەشەمەی ساڵی ١٣۶۴ی هەتاوی کۆچی دوایی کرد و لە گۆڕستانی دایەشێخی نێژرا.
داواکارین لە خوای گەورە پلە و پایەی مامۆستای ڕەحمەتی لە بەهەشتدا بەرز بکاتەوە و بە فیردەوسی بهرز و بهرینی شاد بکات.
لە کۆتاییدا سپاسی بەڕێز مامۆستا شەفیع قادری، کوڕی مامۆستای ڕەحمەتی دەکەیین کە هاوکاری کردین بۆ نووسین و ئامادەکردنی ژیاننامەی باوکی بەڕێزیان.
نووسین و ئامادە کردن: عەبدوڵڵا عەلیپوور
مشکل تمدنی
“گروئن” فرمانبری(دستبوسی، تعظیم و کاسهلیسی) بیانتقاد و اطاعت کورکورانه را یکی از مشکلات بنیادین تمدن امروز میداند. به باور او، فرمانبری ویرانگر است، اندیشه را محدود و واقعیت را نفی میکند. ترس از نافرمانی باعث میشود که آدمی خود را مطیع ستمگر کند. آدمی در پیروی از ستمگر تلاش میکند خشونت و تحقیر او را به مهر و ملاطفت تبدیل کند. بیهوده نیست که رهبران تامگرا یا راست افراطی، غالبا در زمانهی گسستهای اجتماعی به قدرت میرسند. چنین رهبرانی از پیروان خود اطاعت و فرمانبری انتظار دارند و از آن طریق میخواهند قدرت خود را تضمین کنند.
این امر نشان میدهد که نیاز به فرمانبری، یکی از جنبههای بنیادین فرهنگ ماست. اما درست همین نیاز بازتاب یک آسیبشناسی نیز هست که از خود فرهنگ پدید میآید. بنابراین کسی که میخواهد دموکراسی را تحکیم کند، باید ریشههای این آسیب را بیابد و اطاعت کورکورانه و بیانتقاد را نشانه رود. این کار در وهلهی نخست نیازمند برنامههای معقول و پیشرفتهی تربیتی نیست، بلکه پیش از هر چیز باید ساختارهایی را از بنیاد دگرگون کرد که چنین اطاعتی را میطلبند و به آن دامن میزنند؛ زیرا چنین ساختارهای اطاعتطلبانهای چنان آشکار و همهجانبه به بخشی از زندگی روزانهی ما تبدیل شدهاند که کسی متوجه آنها نمیشود. از این رو ما دیگر اساسا فرمانبری خود را بازنمیشناسیم و زنجیرهایی را که بر دست و پایمان است حس نمیکنیم. حتی انکار میکنیم که به بردگان و بندگان مدرن فرمانبری تبدیل شدهایم. به همین دلیل پیکار با این بندگی، بسیار دشوار است.
فرمانبری یعنی مطیع ارادهی دیگری شدن. این دیگری، بر فرمانبران خود، قدرت اعمال میکند. چنین مطیع شدنی از کودکی میآغازد، خیلی پیش از آنکه زبان کودک به سخن گشوده شود یا افکار او نظم یابد. به همین دلیل فرمانبر بعدها به مطیع شدن خود در دورهی کودکی بیتوجه است و بدون آگاهی آن را تحمل میکند.
باور ما این است که میتوانیم به کمک تفکر منطقی با اطاعت کورکورانه مقابله کنیم. اما متوجه نیستیم که موضوع بر سر تفکر و تأمل نیست، بلکه بیشتر بر سر نوعی بندگی است که با قدرت قاطع مادران و پدران در ما به وجود آمده و در دورهی کودکی عمیقا درونی شده و ما باید به آن تن میدادیم. ما این اعمال قدرت والدین بر خود را دیگر به یاد نمیآوریم، زیرا در فرهنگ ما مادران و پدران کسانی هستند که همه چیز را میدانند و فقط خیر و صلاح فرزندانشان را میخواهند.
پس این سازوکار دیرینه در دورههای آغازین کودکی ما ریشه دارد، یعنی زمانی که تسلیم والدین یا بزرگسالانی بودیم که سرپرست ما بودند و همزمان ارادهی خود را بر ما تحمیل میکردند. چنین تجربهای، «خویشتن» هر کودک در حال رشدی را تهدید میکند. هنگامی که کودک مورد تهدید جسمی یا روانی کسی قرار میگیرد که میبایست محافظ و سرپرست او باشد، نمیتواند به جایی پناه ببرد و ترس بر او چیره میشود. چنین ترسی، حتی مانند ترس از مرگ است که کودک نمیتواند با آن زندگی کند. کودکانی که ارادهشان به این شیوه درهم شکسته شده، بعدها در سن بلوغ در برابر مراجع اقتدار آسیبپذیرترند و به بدترین انواع فرمانبری و اطاعت کورکورانه تن میدهند. پس مشکل ریشه ای است، و نمی توان با پادزهرهای لحظه ای آن را مداوا کرد! پس بر ماست که خود را با آیه آیۀ 157سوره اعراف تطبیق دهیم، تا خود را از قید بندهایی که به ناحق بر گردن ما آویخته اند، رها سازیم. “همانها که از فرستاده (خدا)، پیامبر «امّی» پیروی میکنند پیامبری که صفاتش را، در تورات و انجیلی که نزدشان است، مییابند آنها را به معروف دستور می دهد، و از منکر باز می دارد، أشیاء پاکیزه را برای آنها حلال می شمرد، و ناپاکیها را تحریم می کند و بارهای سنگین، و زنجیرهایی را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر میدارد،…”.
در قرآن کریم اغلال هم درمورد دنیا و هم در آخرت بکار رفته است. منظور از غل و زنجیر در دنیا، زنجیر جهل و نادانی، زنجیر انواع تبعیضات و زندگی طبقاتی، زنجیر بتپرستی و خرافات و زنجیرهای دیگر، است! که پیامبران مبعوث شدند،تا از طریق دعوت پیگیر و مستمر به علم و دانش، از راه دعوت به توحید و دعوت به اخوت دینی و برادری اسلامی، و مساوات در برابر قانون، این زنجیرها را از دست و پای مردم بردارند.
بر گرفته از کتاب بر خلاف فرمانبری.