برنامەی جامع یک خانوادەی روزه دار در رمضان
نویسنده: عمر العید
ملاحظه می شود که بعضی از مسلمانان چه زن و چه مرد ایام خود را با سستی و کوتاهی کردن و مشغول شدن به چیزهایی که خیر و نفع دنیوی و اخروی برای آنها ندارد تلف می کنند و در تلاش و تکاپو نیستند که خود را از آنچه که خداوند هسبحان برای آنها حرام نموده است دور کنند.
به همین خاطر می خواهم که برنامه ای روزانه برای خواهران مسلمان ارائە دهم که وقت خود را به گونه ای تنظیم کنند که از آن به بهترین نحو استفاده کنند ؛ به گونه ای که این برنامه از سحر آغاز می شود و تا سحر روز بعد ادامه می یابد و مقام زن را در بهشت بالا و بالاتر می برد.
تاجایی که در توان داشتم در این زمینه تلاش خود را به کار برده ام ،اگر راست و درست گفته باشم ؛ بدانید کە آن از جانب الله است و اگر خطایی داشته ام ؛ کوتاهی از خودم و از طرف شیطان بوده است.
پیش از صبح:
سنت است که خواهر مسلمان سحری بخورد ؛ چرا که رسول خدا (صلی الله علیه وسلم)به خوردن سحری امر فرموده اند ؛ همانگونه که در حدیثی که انس بن مالک (رضی الله عنه)آن را از ایشان روایت کرده است فرمود:(سحری بخورید که در آن خیر و برکت است).
با هر مقدار غذایی که باشد می شود سحری فراهم کرد ؛ حتی اگر یک دانه خرما باشد.
ابوهریره (رض) حدیثی را روایت می کند که رسول خدا(صلی الله علیه وسلم)می فرماید: بهترین طعام برای سحری اهل ایمان خرما است . و اگرخرما را نیافت کمی آب بنوشد تاخیر و بدین وسیلە برکت سحری را به دست آورد .
برای زن مسلمان سنت است که سحری را به تأخیر بیندازد ؛ البتە به طوری که طلوع فجر واقع نشود ؛ زیرا احادیث صحیح در مورد به تأخیرانداختن سحری وارد شده است .
انس بن زید بن ثابت روایت کرده است که با رسول خدا(ص)سحری خوردیم ؛ سپس آن حضرت بلندشدند برای ادای نماز صبح ؛ گفتم:ای رسول خدا (ص) فاصله ی بین سحری و نماز صبح چقدر است؟ فرمودند: به اندازه ی خواندن پنجاه آیه(متفق علیه)
روایت شدە کە اصحاب رسول خدا (رض)سحری را به تأخیر می انداختند.
از عمرو بن میمون روایت شده است که فرمود:اصحاب پیامبر در افطار عجلە می کردند ولی سحری را با تاخیر می خوردند.
حکمت ها و ٱثار سحری
۱- هدف از خوردن سحری به دست آوردن تقوا در روزه است ؛چون تأخیر در آن برای روزه دار باعث خیر و منفعت می شود.
۲- روزه دار پس از سحری اگر زمان زیادی تا وقت نماز صبح داشته باشد چه بسا که بخوابد و نماز صبحش را از دست دهد.
اذان صبح:
برای زن مسلمان واجب است وقتی که طلوع فجر واقع شد از خوردن و آشامیدن دست بردارد ؛ زمانی که اذان را شنید سنت است که الفاظ اذان را تکرار نماید و سپس دعای وسیله را بخواند تا شفاعت پیامبر(ص)را شامل حال خود کند .
همچنین سنت است که رواتب قبل از نماز صبح را بخواند و در رکعت اول سوره ی کافرون و در رکعت دوم سوره اخلاص را بخواند .
شایسته است بانوی مسلمان برخواندن این نماز سنت دوام داشته باشد ؛ چرا که رسول خدا(ص)چه در خانه خود و چه در سفر آن را هرگز ترک نمی کردند.
بخاری و مسلم از ام المؤمنین عائشه (رض)روایت مى کنند که فرمودند:رسول خدا(ص)بیشترین ملازمت و محافظت را بر دو رکعت سنت راتبە قبل از نماز صبح را داشتند ؛ آن حضرت بعد از اقامە دو رکعت سنت ،نماز صبح را می خواندند. سنت است در دو رکعت نماز صبح سوره های طولانی از قرآن را بخواند؛ البتە اگر در توان داشت و گرنه هر چه را که خواست از قرآن بخواند.
بعد از تمام شدن نماز صبح ، شایستە است برخواندن اوراد و اذکار و تسبیحات مداومت داشته باشد و کتاب های ذکر همچون “صحیح الکلم الطیب” یا کتاب های دیگر که درمورد ذکر از رسول الله (ص)روایت شده است آگاهی داشته باشد و بعد از خواندن اذکار ، اوراد صبحگاهی را بخواند تا در برابر شیطان محافظت شود و از شرها پناه داده شود.
سنت است مسلمان چه مرد و چه زن در محل نماز خود تا طلوع آفتاب بماند و سپس دو رکعت نماز چاشتگاە را ادا کند تا اجر یک حج عمره برایش نوشته شود.
درهمین مورد مسلم در کتاب صحیح خود از جابر بن سمره روایت می کند که رسول خدا (ص) هرگاه نماز صبح به پا می داشتند در مسجد می ماندند تا طلوع خورشید.
همچنین از انس بن مالک روایت شده است که گفت ؛رسول خدا (ص) فرمودند: هرکس که نماز صبح را با جماعت بخواند سپس بنشیند و اذکار بعد از نماز را بجا بیاورد تا اینکه خورشید طلوع می کند و بعد از آن دو رکعت نماز(اشراق)بخواند اجر حج عمره برایش حساب می شود. رسول خدا (ص) فرمودند: یک حج کامل کامل.(رواه الترمذی)
زن مسلمان روزە دار شایستە است به قرائت قرآن مشغول شود ؛ اگر حافظ بود از حفظ بخواند و اگر حافظ نبود از روی مصحف هر آنچه که توانست بخواند واگر هم توانایی خواندن نداشت قرائت یک قاری را گوش فرا دهد و یا اذکار بخواند و این ذکر را صد بار بخواند “لا اله الله وحده لا شریک له ،له الملک وله الحمد وهوعلی کل شئ قدیر”وبعد از خواندن آن صدبار “سبحان الله وبحمده”را بخواند ،تا آنچه را در این مورد از رسول الله (ص) روایت شده است که فرمودند هرکس در روز صدبار بخواند:لا اله الا الله وحده لا شریک له له الملک وله الحمد وعلی کل شئ قدیربه اندازه آزاد کردن ده برده و صد حسنه و پاک شدن صد گناه (صغیره)اجر و ثواب برایش به حساب می آید و در آن روز تا شب از شر شیطان محافظت می شود وهیچ کسی بهتر از آن کس که این اذکار را بخواند نیست ؛ مگر کسی که بیشتر از آن کس این ذکرها رابخواند.
همچنین می فرمایند:کسی که در روز صدبار سبحان الله وبحمده را بگوید،خطاهایش حتی اگر به اندازه کف سطح آب باشد پاک می شود و گفتن “لاحول ولا قوه الاباالله “گنجی از گنجینه بهشت است،که رسول خدا ابوموسی اشعری را بدان توصیه فرمودند: بگو لا حول ولا قوه الا بالله.
بهترین وقت و زمان مسلمان -چه زن و چه مرد – که سپری می کند ؛ آن زمانی است که با محبوب ترین کلام و ذکر درمورد الله پُر شود ،که در این مورد در حدیث مسلم وارد شده است سمره بن جندب گفت: رسول الله می فرمایند : محبوب ترین کلام ، نزد خداوند متعال چهار کلام است:”سبحان الله-الحمدلله ولا اله الله والله اکبر ” که با هر کدام شروع کنی فرق ندارد.
البته هرکدام از اذکار و اوراد و دعاهای ماثور را بخواند مانعی ندارد…
بعد از طلوع خورشید و بلندشدن ارتفاع آن به اندازه یک سر نیزه سنت است که روزه دار دو رکعت بخواند و یا هر تعداد رکعت که خواست بخواند،سپس کمی استراحت کند و بخوابد و ذکرهای وارد شده از رسول خدا(ص)را فراموش نکند که یکی از آنها قرائت آیه الکرسی است و همچنین ذکر “باسمک اللهم احیا و اموت “را روی بدنش بکشد ؛ همانگونه که در صحیحین از ام المؤمنین عائشه (رض)روایت شده که رسول خدا (ص) هرگاه دراز می کشیدند تا استراحت کنند در دستانشان فوت می کردند وسوره های اخلاص و فلق و ناس را می خواندند و بدن خود را با دستانشان مسح می فرمودند).
توصیه می شود زن مسلمان ذکر ” الحمدالله الذی اطعمنا و سقانا وکفانا و آوانا ،فکم من لا کافی له ولا مؤوى” وغیر این ذکر ماثور را بخواند.
ای زن مسلمان ؛ بکوش که فرزندانت را به خواندن این اذکار هنگام خوابیدنشان تعلیم بدهی ،چرا که فرا دادن این اذکار تربیت است برای آنان و دعوت است به سوی الله و باعث حفاظت آنها و دوری اشان از شیطان وعادت دادنشان است برانجام دادن طاعت خداوند.
نماز ظهر:
ای خواهر مسلمان:اگر دوام و تمرین نداری برآنچه گفته شد،قبل از ظهر از خواب بیدار شو ،حتی اگر برای زمان کمی هم که شده سنت ضحی را ادا کن چون رسول خدا(ص)بعضی از صحابه را به این عبادت توصیه و سفارش فرمودند که تعدادشان مشخص نیست .
هنگامی که اذان ظهر گفته می شود به آن گوش فرا ده وآنچه را که موذن می گوید بگو ودعای بعد از اذان را بخوان سپس سنتهای قبل از ظهر چهار رکعت است را بخوان و نماز ظهر را ادا کن و بعد از نماز ظهر دو رکعت تا چهار رکعت نماز سنت بخوان و اذکار و اوراد بعد از نمازها را فراموش نکن وهر آنچه که توانستی قرآن بخوان .
ای خواهر من؛ بر بیدار کردن فرزندانت و برادرانت برای ادای نماز حریص باش ؛ چه نماز ظهر باشد یا عصر یا نمازهای دیگر چرا که این همکاری است بر نیکی و پرهیزکاری .
خانه های روزه دار
رمضان ماه قرآن است،خداوند متعال کتابش را در این ماه نازل کرده است الله تعالی می فرماید:شهررمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس وبینات من الهدی والفرقان (بقره :۱۸۵)
خداوند مسلمانان را امر فرموده است که قرآن بخوانند ؛ چرا که برای روزه دارشایسته است که در شب و روز بخشی از قرآن را بخواند و حداقل در ماه مبارک رمضان یک بار قرآن را ختم کند ؛ همان گونه که رسول خدا (ص) عبدالله بن عمرو العاص(رض)را امر فرمودند که نصف ماه یا یک هفته و یا سه روز یک دور قرآن بکند که آن بهتر است .
عبدالله بن عمرو و تمیم الداری (رض) در سه روزیک ختم قرآن می کردند و برای ما آشکار کرده است که خانه ای که در آن قرآن خوانده می شود شیطان نزدیکش نمی شود و قرآن خواندن تو بر بچه ها وخردسالان تأثیر گذار است چرا که آیاتی که بر آنها تلاوت می شود را می شنوند وقرائت قرآن بر آنان باعث آمدن رحمت می شود .
امام مسلم در صحیح خود از ابو هریره روایت می کند که رسول الله فرمودند:خانه ای که در آن سوره بقره تلاوت می شود شیطان به آن داخل نمی شود .
براستی که نعمت خداوند بر ما در این زمان پخش شدن اذان در بلند گو و نوارهای قرآن و سخنرانی های فراوان در هر مکان است که این خود برای خواهر مسلمان این امکان را فراهم می کند که در طول اوقات خود قرآن را بشنود و همه آنچه که خیر و برکت است را از این دستگاه ها بشنود و چه بسا خواهرانی باشند که نمی توانند از روی قرآن بخوانند ولی در عوض خداوند تبارک وتعالی شنیدن قرآن شریف را برای شان میسر کرده است و به سبب این عطا و بخشش بر اجر و ثواب خود می افزاید ؛ به جای اینکه صدای موسیقی وغنا را بشنوند به استماع کلام وحس می پردازند.
خانه های اصحاب همیشه مملو بود از ذکر و یاد خداوند ؛ پس بر ما هم لازم است که حریص باشیم تا مثل آنها عمل کنیم .
نماز عصر:
هنگامی که مؤذن اذان عصر را گفت ؛ سعی کن آنچه را که مؤذن می گوید تکرار کن و چهار رکعت سنت قبل از نماز عصر را ادا کن ؛ چنانچه از رسول خدا(ص)وارد شده است که فرمود:”رحمت خداوند بر کسی باد که چهار رکعت نماز سنت قبل از نماز عصر به جا بیاورد” که آن را ابو داود و ترمذی به سند حسن روایت کرده اند-
سپس نمازعصر را بخوان و اذکار و اوراد بعد از نماز را فراموش نکن .
بعد از این برنامه عبادی خواهر مسلمان به منزل می رود تا بدون اسراف و زیاده روی برای خانواده اش غذایی آماده کند .
خواهر دینی ام ؛ پختن وآماده کردن غذا را با اهمیت بدان؛ چرا که شما برای خدمت به روزه داران و آماده کردن طعام برای خانواده خود به دور از اسراف اشتغال داری و به سبب این کار ، به تو پاداشی بزرگ داده می شود؛ البته در صورت امکان سعی کن همزمان با پختن غذا گوش فرا دهی به آنچه خیر و منفعت دارد ؛ از جمله قرآن و سرودهای اسلامی و مفید .
خوشحالی روزه دار:
کمی قبل از مغرب روزه دار منتظر می ماند که مؤذن اذان بگوید، به گونه ای که زمانی طولانی از روز به خاطر به جای آوردن دستور پروردگار خودش از خوردن و آشامیدن امتناع ورزیده است…
ای خواهر مسلمان ؛ در این وقت بر تو لازم است که مشغول دعا و راز و نیاز شوی ؛ زیرا در این باره حدیث وارد شده است که در این وقت دعا اجابت می شود.
وقتی که مؤذن اذان گفت سنت است که در افطار (شکستن روزه ) عجله شود ؛ چون امام بخاری و مسلم از سهل بن سعد (رض)او هم از رسول خدا (ص)روایت کرده است که ایشان فرمودند:مردم(مسلمانان)همیشه خیر عائدشان می شود مادامی که در افطار عجله و شتاب کنند و در سحری خوردن تأخیر نمایند .
از بسم الله گفتن قبل از خوردن غذا غافل نشو و در صورت امکان با خرما افطار کن و سپس جواب مؤذن را بگو و دعای وسیله را بخوان .
توجه:
در بسیاری از خانه ها دیده می شود که قبل از افطار سفره های بزرگ و متنوع از انواع خوراکی ها وغذاها قرار داده می شود تا حدی که نماز مغرب به تأخیر می افتد !این کار در غیر رمضان جایز نیست چه رسد به رمضان!؟
ای خواهر مسلمان؛ خانواده خودت را بر طاعت خدا یاری کن،غذایی برای آنها تهیه کن که گرسنگی آنها را برطرف کند و نماز مغرب خود را بر پا دار.
اذکار بعد از افطار را فراموش نکن ؛بعد از اینکه خداوند سبحان تشنگی تو را بر طرف نمود و رگها که خشک شده بودند به وسیله آب دوباره خیس شدند دعا کن ..
از این نمونه اذکار بعد از افطار از عبداالله بن عمر(رض) روایت شده که گفت:رسول خدا(ص)هنگام افطار می فرمودند:”تشنگی بر طرف شد و رگ ها خیس شدند و جان گرفتند و اجر و پاداش ان شاءالله تعالی ثبت شد” (ابوداود و نسائی به سند حسن روایت کرده اند) و در ادامه می فرمودند:”حمد و سپاس خدای را که ما را طعام و آب داد و از مسلمین قرار داد”
شایسته است خواهر و برادر روزه دار بعد از افطار، نماز مغرب را بخواند و روزه دار وعده غذائی خود را تکمیل کنند و بعد از آن با خانواده به چیزهایی از قبیل تدریس قرآن یا داستان اصحاب ویا بیان غزوه ای از غزوه های رسول الله (ص)مشغول شوند.
علی بن حسین (رض)می فرماید:پدران ومادران ما همانگونه که سوره ای از قرآن را می آموختند غزوه های رسول الله (ص)و داستان را فرا می دادند .
هنگامی که اذان عشاء گفته شد به آن گوش فرا ده و تکرار کن و آنچه که از اذکار وارد شده را بازبگو و سپس نماز عشاء و سنت های بعد از آن را ادا کن .
نماز تراویح:
ای خواهر مسلمانم ؛ بدان که آنچه ماه مبارک رمضان بوسیله آن بر سایر ماه ها برتری بخشیده شده است ، چیزی نیست جز نماز تراویح ؛ چون در مورد بزرگی و برتری آن حدیث های زیادی وارد شده است ،که یکی از آن ها در صحیحین وارد شده است که رسول الله فرمودند:”هرکس که ماه رمضان را با ایمان به خدا و جهت دریافت اجر و پاداش و خالصانه برای الله به پا دارد آنچه که از گناه را که انجام داده برای او بخشیده می شود”.
سنت است زنان تراویح را در خانه بخوانند و آن برتر است از این که در مسجد حضور یابند .
حدیثی در این مورد وارد شده است که رسول خدا فرمودند: “لاتمنعوا اماء الله مساجدالله و بیوتهن خیر لهن””زنان را از رفتن به مسجد منع نکنید ؛ اما خانه هایشان برایشان بهتر است”
تعداد رکعت های تراویح یازده رکعت است که دو رکعت دو رکعت می باشد و سنت است که قرائت قرآن در نماز تراویح طولانی باشد و از شتاب و عجله در ادای آن همانند نوک زدن کلاغ پرهیز شود ….
البته زنان می توانند تراویح را در مسجد و پشت سر امام با صوت زیبا ادا کنند تا قرآن در قلب و اعضایشان تأثیر نماید همانگونه که الله تعالی می فرماید: هنگامی که آیات خداوند برآن ها خوانده شود ایمانشان زیاد می شود و بر پروردگارشان توکل می کنند .
و نیز می فرماید :هنگامی که آیات خداوند مهربان بر آن ها تلاوت می شود سجده کنان و گریان به خاک می افتند (واذا تتلی علیهم آیات الرحمن خروا سجدا و بکیا . مریم ۵۸).
توجه:
هنگامی که زن مسلمان برای ادای نماز در مسجد از خانه خارج شد جایز نیست که با زینت و با بوی عطر خود را جلوی نامحرمان ظاهر کند و خودنمایی کند ؛ چون راهی است برای فسادهای بزرگ ؛ زیرا خانه های خدا جایگاه عبادت و بندگی است نه جایی برای خوش گذرانی و نشان دادن زیبایی .
بعد از تراویح تا سحر:
بسیاری از روزه داران ؛ تمام شب را بیدار می مانند و نمی خوابند و آن را با کارهای مباح یا حتی حرام سپری می کنند و در مقابل بیشتر روز را در خواب به سر می برند و بدین وسیله بسیاری از اعمال خیر را ضایع می کنند ؛ بعضی از مسلمانان روزه دار شب های ماه مبارک رمضان را به شرح زیر به روز تبدیل می کنند :
گناه و یا شب نشینی هایی که آمیخته با صحبت هایی است که باعث آبرو بردن مردم از جمله غیبت و مسخره کردن و سخن چینی وغیره ..
در کنار وسایل لهو وآواز و یا دنبال کردن فیلم هایی که بی شرمی را رواج می دهد
خواندن مجله های بی ارزش ( و یا مطالعه تلگرام و اینستاگرام و فیس بوک و … )که نه خیر دنیا و نه قیامت در آنها ست.
بیرون رفتن از خانه و گشتن در کوچه ها که غیر ضروری می باشد و فقط وقت را ضایع می کنند.
ما به آنها می گوییم :شما کجا و سیره و داستان گذشتگان و شب های آن ها کجا که ایشان بیشتر وقت خود را در طاعت خداوند می گذارندند و کمی از آن در خواب بودند تا بتوانند بر انجام دادن کارهای خیر و مسابقه در عبادت آنرا سپری کنند.
براستی که رسول الله (ص)امت خود را به پرکردن وقت خود در همه ی خیرها تشویق فرموده است.
دوباره به ایشان می گوییم :در رمضان تقوای الله را پیشه کنید و وقت خود را در چیزهای بدون نفع ضایع نکنید و همچنین در چیزهایی که وسیله ای برای بخشش گناهانتان نباشد تباه نکنید، دوری بگیرید از گناهان چه کوچک وچه بزرگ .
برخی از کارهایی که زن مسلمان می تواند وقت خود را در ماه مبارک رمضان با آن زینت ببخشد عبارت است از :
۱- زیارت نزدیکان و بجا آوردن صله رحم و آن شامل نصیحت و هدیه دادن نوارهای قرآن و سخنرانی ها و کتاب های سودمند می شود.
رسول الله (ص)فرمودند : صله رحم به عرش خداوند معلق است و و با زبان حال می گوید: هرکس مرا وصل کند خداوند او را وصل می کند و هر کسی مرا قطع کند خداوند او را قطع می کند .
همچنین می فرماید:هر کس دوست دارد که خداوند رزق و روزیش را وسعت بخشد و بر طول عمرش افزوده شود صله رحم به جای بیاورد.(رواه البخاری و مسلم)
۲- دیدنی کردن از همسایه ها ؛ البته نه به منظور وقت گذرانی. واین فرمانبرداری از حدیث رسول الله(ص)است که فرمودند: جبرئیل همیشه مرا بر همسایگان وصیت می کرد تا جایی که من گمان می کردم که همسایه از همسایه ارث می برد .
۳- تلاش جهت حفظ بخشی از قرآن اگر چه کم باشد تا بهترین این امت باشی ؛ زیرا رسول خدا می فرمایند:”بهترین شما کسی است که قرآن می آموزد و به دیگران آموزش می دهد و یا بعضی از احادیث رسول الله (ص)را حفظ کند.
۴- همکاری با خواهران برای قرار دادن درسی علمی در بین خود در بعضی از شب های رمضان؛ تا ملائکه ها دور آنها حلقه بزنند و رحمت ، آنان را بپوشانند و آرامش بر آنان فرود بیاید و خداوند آنان را نزد ملائکه ها که پیش اویند یاد کند.
۵-درصورت امکان در مجالس وعظ و درس در مساجد شرکت نمایند تا در دینشان را بفهمند ؛ زیرا که آن ها قومی هستند که هیچگاه مجالسشان باعث شقاوت وبدبختی آنها نمی شود.
۶-گوش دادن به بعضی از نوارها و کوشش برای خلاصه کردن آن ها واستفاده از آنها که منظور من نوارهای درسی است نه سخنرانی های علمی .
۷- برنامه ریزی برای مطالعه بعضی از کتاب ها وتحقیق درمورد بعضی از مسائل علمی اگر چه بهتر است که وقت خود را به تلاوت یا حفظ قرآن اختصاص دهد .
۸-اگر خواهر مسلمان قرائت قرآن بلد باشد برای او شایسته است که حلقه تدریس قرآن را برای اهل خانه و یا همسایگان خود تشکیل دهد زیرا که ثواب بزرگی برای او دارد .
۹-با فرزندان ویا برادرانش بنشیند و آنها را بر دوست داری خداوند و رسولش(ص)و طاعات و عبادات به اخلاق نیکو ورفتارهای اسلامی تربیت کند و یا آن ها را به حفظ قرآن و دعا و اذکار راهنمایی کند و یا بعضی از قصه های اسلامی را برای آن ها باز بگوید .
چه بسیارند خواهرانی که گمان می کنند که تربیت فرزندان در فراهم کردن غذا و نظافت لباس ها و غیره منحصر می شود و تربیت قلب و روح و روان را به دست فراموشی سپرده اند که این از جهل و ندانستن تربیت حقیقی است.
ترجمه : عبداللطیف مرادی
